[go: nahoru, domu]
İçeriğe atla

Magcan Cumabay: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Faalp (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
2.916 değişiklik
k gereksiz kategori silindi
SpdyBot (mesaj | katkılar)
Botlar
392.835 değişiklik
k →Kaynakça: Bot: kaynak ve şablon dz. (hata bildir)
 
(24 kullanıcı tarafından yapılan 48 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{Yazar bilgi kutusu
{{Yazar bilgi kutusu
| adı = Magjan Jumabay
| adı = Magcan Cumabay
| resim =
| resim =
| resim_boyutu = 200
| resim_boyutu =
| başlık = Kazak Türk şair ve fikir adamı
| başlık = Kazak Türk şair ve fikir adamı
| takma_adı =
| takma_adı =
| doğum_tarihi = [[25 Haziran]] [[1893]]
| doğum_tarihi = 25 Haziran 1893
| doğum_yeri = [[Akmolla bölgesi]]
| doğum_yeri = [[Akmolla bölgesi]]
| ölüm_tarihi = [[19 Mart]] [[1938]]
| ölüm_tarihi = 19 Mart 1938
| meslek = Şair, Yazar, Pedagog, Türkolog
| meslek = Şair, Yazar, Pedagog, Türkolog, öğretmen
| milliyet = Türk (Kazak)
| milliyet = Türk (Kazak)
| Yaşadığı Yer = [[Almatı]], [[Kazakistan]]
| Yaşadığı Yer = [[Almatı]], [[Kazakistan]]
| Emek = «Şolpan», 1912
| Emek = «Şolpan», 1912
| dönem = 1912-1929
| dönem = 1912-1929
| tarz =
| tarz =
| konu =
| konu =
| ilk_eser = Çolpan(1912)
| ilk_eser = Çolpan (1912)
| etkilendikleri =
| etkilendikleri =
| etkiledikleri =
| etkiledikleri =
| imza =
| imza =
| website = http://www.massagan.com/files/1/magjan_1_tom.pdf
| website =
| dipnot =
| dipnot =
}}
}}


Cumabay, Mağcan Bekenoğlu ([[Kazak Türkçesi]]: Магжан Бекенулы Жумабаев, ''Mаgjаn Bekenulı Jumаbаev'') (25 Haziran 1893 - 19 Mart 1938) – Kazak Türkleri edebiyatının 20.asrın başındaki yıldızlarından biri ve önemli bir şairi. Doğum yeri Akmola (şimdiki Kuzey Kazakistan oblusu Bulayev avdanı).
Cumabay, Mağcan Bekenoğlu ([[Kazak Türkçesi|Kazak]]: Мағжан Бекенұлы Жұмабаев, ''Mаgjаn Bekenulı Jumаbаev'') (25 Haziran 1893 - 19 Mart 1938) – Kazak Türkleri edebiyatının 20.asrın başındaki yıldızlarından biri ve önemli bir şairi.


== Hayatı ==
1905 - 1910 yılına kadar Mağcan, Petropavl ([[Kazakca]]: Қызылжар, ''Qızıljar'') medresesinde, Arapça, Farsça ve Türkçe öğrenmiş. 1910 ve 1911 yıllarında Ufa medresesinde, Galimjan İbragimov isminde bir öğretmen'den Volga Tatar kökleşik yazar eğitimi almıştır.
Doğum yeri Akmola (şimdiki Kuzey Kazakistan ili, [[Mağjan Jumabayev ilçesi]]dir). Annesi Gülsüm, babası Beken'dir. 1905 - 1910 yılları arasında Mağcan, Petropavl ([[Kazakça]]: Қызылжар, ''Qızıljar'') medresesinde, Arapça, Farsça ve Türkçe öğrenmiştir. 1910 ve 1911 yıllarında Ufa'da Aliye medresesinde, Galimjan İbragimov isminde bir öğretmen'den Volga Tatar kökleşik yazar eğitimi almıştır. Rusça, Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi çok sayıda dili çok iyi bilmekteydi.<ref name="suhutanayurt.com">{{Web kaynağı |url=http://suhutanayurt.com/kultur-sanat/biyografi-magcan-cumabay/4773/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151225115239/http://suhutanayurt.com/kultur-sanat/biyografi-magcan-cumabay/4773/ |arşivtarihi=25 Aralık 2015 |ölüurl=hayır}}</ref>
Sovyetler Birliği devrinde Ruslar Cumabay'ın bütün eserlerini Türkiye'yi sevdiği ve [[Türk Birliği]] anlattığı için yasakladılar.<ref name="ekitap.kulturturizm.gov.tr">{{Web kaynağı |url=http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12987,maqcancumabayulipdf.pdf?0 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151225114638/http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12987,maqcancumabayulipdf.pdf?0 |arşivtarihi=25 Aralık 2015 |ölüurl=evet}}</ref> Pantürkçülük (Pantürkizm) yaptığı, Sovyetler Birliğindeki bütün Türkleri bütünleştirip Rusları yıkacağı korkusuyla önce mahkeme kararıyla 10 yıl hapsetme cezası ve ardından Japonya ile hiç bağlantısı olmadığı halde Japon casusu suçlamasıyla Sovyet Rusya yönetiminin kararıyla 19 Mart 1938 yılında 44 yaşındayken kurşuna dizildi.<ref name="suhutanayurt.com"/> Eşi Züleyha onun bütün eserlerini, arşivini saklamış ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır.<ref>Рәдиф Гаташ. Безгә дә кадерле Магҗан ул. Чын мирас, 2013 ел, 6 сан. 72 бит.</ref> 1960 yılında Magcan'ın suçsuz olduğu hükmü verilmiş ve aklanmıştır.


== Anısı ==
19 Mart 1938 yılında yazdığı şiirler ve milliyetçi söylemleri sebebiyle Stalin'in emriyle kurşuna dizilmiştir. O dönemde işgal altındaki Türkiye'ye hitaben Uzaktaki Kardeşime adlı şiirini kaleme almıştır.

[[Dosya:Petropavl-statue.jpg|küçükresim|sağ|<center> Kazakistan'ın kuzeyindeki [[Kızılyar, Kazakistan|Petropavl]] şehrindeki Mağcan heykeli</center>]]

Astana şehrinde şairin adıyla bir cadde, Kazaksitan'da Mağjan Jumabayev adıyla bir ilçeye ad verilmiştir.
Kızılyar'da, Bulayevo şehrinde heykelleri vardır.
Kazakistan'da Magcan hakkında bir film çekildi. Filmin Türkiye galasında Magcan hayranı şair-yazar [[Feyzullah Budak]] Mağcan'a Cevap<ref>{{Web kaynağı |url=http://feyzullahbudak.com/magcana-cevap/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304083222/http://feyzullahbudak.com/magcana-cevap/ |arşivtarihi=4 Mart 2016 |ölüurl=evet}}</ref> adında Magcan'a yazdığı şiirini<ref>Magcan'a cevap https://www.youtube.com/watch?v=xUIAV4ab9xY {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160329160543/https://www.youtube.com/watch?v=xUIAV4ab9xY |tarih=29 Mart 2016 }}</ref> tanıtmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.turksolu.com.tr/magcan/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180530021716/http://www.turksolu.com.tr/magcan/ |arşivtarihi=30 Mayıs 2018 |ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hakikatgazetesi.net/yazarlar/feyzullah-budak/magcan-filmi-vesilesiyle/155/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160305044702/http://www.hakikatgazetesi.net/yazarlar/feyzullah-budak/magcan-filmi-vesilesiyle/155/ |arşivtarihi=5 Mart 2016 |ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.habererk.com/haber/1890/buyuk-turanci-kazak-sair-magcan-cumabay-anildi |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160305055311/http://www.habererk.com/haber/1890/buyuk-turanci-kazak-sair-magcan-cumabay-anildi |arşivtarihi=5 Mart 2016 |ölüurl=hayır}}</ref>

== Türk ve Türkiye sevgisi ==
Türkiye'de Kurtuluş Savaşı yaşanırken Orta Asya'da şehir şehir dolaşarak toplayabildiği para ve değerli eşyaları Atatürk'ün Moskova'ya gönderdiği büyükelçiye teslim etmiştir. Yazdığı "Uzaktaki Kardeşime" adlı şiiri ile Türkiye ve Kazakistan'ın aynı yüreğe sahip olduğunu anlatan vatansever, Türklerin Kazak boyundan bir şairdir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.yenicaggazetesi.com.tr/pardon-magcan-ne-demek-29257yy.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Aralık 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304205311/http://www.yenicaggazetesi.com.tr/pardon-magcan-ne-demek-29257yy.htm |arşivtarihi=4 Mart 2016 |ölüurl=evet}}</ref>

Eserlerinde Türkiye sevgisi açıkça görülür.
''“Şolpan”'' kitabındaki''“Ural Dağı”'' şiirinde:
{{Alıntı|
:“Kosılıp batır Türik balaları (Birleşip bahadır Türk gençleri),
}}, – diye yazmıştır. Cumabay, Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı yıllarında sömürgeci işgalci milletlere karşı mücadelesine destek vermiştir.

Türk'e sevgisi şiirlerinde ve diğer eserlerinde görülür. (''“ Ural Dağı]”, “Alıstağı bavrıma”, “Yer Yüzüne”, “Kazak dili”, “Tez varam!”, “Türkistan”, “Ural”'') bazı örneklerdir. Ayrıca Cumabay, “Peygamber” adlı şiirinde “Hun – Türk'ün kök atası" demektedir, “Türkistan” adlı şiirinde “Türkistan – yiğit Türk'ün beşiğidir” demektedir.

Cumabay'daki Türklük ve Türkiye sevgisi 1919 – 1923 yıllarında [[Mustafa Kemal Atatürk]]'ün başlattığı İstiklal Savaşı'na yazdığı ''“Alıstağı Bavrıma”'' (Uzaktaki Kardeşime) adlı şiirinde açıkça görülür. Onun bu şiirini önemli önder [[Mustafa Çokay]] ''“Yaş Türkistan”'' dergisinde de (1930, №1) yayınlatmıştır.

== Şiirlerinden ==

Ejelden jer emes ol karapayım,

Bilesiñ tarihtı aşsañ Turan jayın.

Turanğa kasiyetti kumar bolgan,

Ertede Key-Kısırav, Zulkarnayın

(O (Turan Türk ülkesi), ezelden beri sıradan bir ülke değildir,
Turan'ın durumunu bilirsen, tarihini anlarsın.
Geçmişte güzel Turan'a heveslenenler,
Keyhüsrev ile Zülkarneyn'dir<ref name="ekitap.kulturturizm.gov.tr"/>)

===Eserleri===
* Kazaktın könil küyi, şiir, “Üzik”, Ural şehri, 1912;
* Şolpan, şiirler, Kazan şehri, 1912;
* Şiirleri, 1922;
* Şiirleri, Taşkent., 1923;
* Eserleri, Almatı., 1989;
* Seçkin eserleri, Almatı., 1992;
* Eserleri, Almatı., 1995.

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
* [https://web.archive.org/web/20151225114638/http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/12987,maqcancumabayulipdf.pdf?0 M.Cumabay hayatı ve şiirleri]
* [http://www.heritagenet.unesco.kz/kz/content/history/portret/jumabaev.htm Mağcan Cumabayoğlu]
* [http://www.kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=1580&page=2 Forum: M.Cumabayuğlı şiirleri]
* [https://web.archive.org/web/20151225105445/http://www.zhasalash.kz/ruhaniyat/5226.html şiirleri]
* [http://www.heritagenet.unesco.kz/kz/content/history/portret/jumabaev.htm Mağcan Cumabayoğlu]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090315015327/http://www.heritagenet.unesco.kz/kz/content/history/portret/jumabaev.htm |tarih=15 Mart 2009 }}
* [http://www.turkbirlik.gen.tr M.Cumabay şiirleri]
* [http://www.kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=1580&page=2 Forum: M.Cumabayuğlı şiirleri]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070928020727/http://www.kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=1580&page=2 |tarih=28 Eylül 2007 }}
* [http://suhutanayurt.com/kultur-sanat/biyografi-magcan-cumabay/4773/ Biyografisi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151225115239/http://suhutanayurt.com/kultur-sanat/biyografi-magcan-cumabay/4773/ |tarih=25 Aralık 2015 }}


{{vikikaynak|Magcan Cumabay}}
{{vikikaynak|Magcan Cumabay}}
{{Commons kategori|Мағжан Жұмабай}}
{{commons|Mağjan Cumabayulı}}

{{Otorite kontrolü}}


[[Kategori:Kazak edebiyatı]]
[[Kategori:Kazak edebiyatı]]
[[Kategori:Kazak şairler]]
[[Kategori:Kazak şairler]]
[[Kategori:1893 doğumlular]]
[[Kategori:1938 yılında ölenler]]
[[Kategori:20. yüzyıl şairleri]]

21.47, 27 Mayıs 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

Magcan Cumabay
Doğum25 Haziran 1893
Akmolla bölgesi
Ölüm19 Mart 1938
MeslekŞair, Yazar, Pedagog, Türkolog, öğretmen
MilliyetTürk (Kazak)
Dönem1912-1929

Cumabay, Mağcan Bekenoğlu (Kazak: Мағжан Бекенұлы Жұмабаев, Mаgjаn Bekenulı Jumаbаev) (25 Haziran 1893 - 19 Mart 1938) – Kazak Türkleri edebiyatının 20.asrın başındaki yıldızlarından biri ve önemli bir şairi.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğum yeri Akmola (şimdiki Kuzey Kazakistan ili, Mağjan Jumabayev ilçesidir). Annesi Gülsüm, babası Beken'dir. 1905 - 1910 yılları arasında Mağcan, Petropavl (Kazakça: Қызылжар, Qızıljar) medresesinde, Arapça, Farsça ve Türkçe öğrenmiştir. 1910 ve 1911 yıllarında Ufa'da Aliye medresesinde, Galimjan İbragimov isminde bir öğretmen'den Volga Tatar kökleşik yazar eğitimi almıştır. Rusça, Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi çok sayıda dili çok iyi bilmekteydi.[1] Sovyetler Birliği devrinde Ruslar Cumabay'ın bütün eserlerini Türkiye'yi sevdiği ve Türk Birliği anlattığı için yasakladılar.[2] Pantürkçülük (Pantürkizm) yaptığı, Sovyetler Birliğindeki bütün Türkleri bütünleştirip Rusları yıkacağı korkusuyla önce mahkeme kararıyla 10 yıl hapsetme cezası ve ardından Japonya ile hiç bağlantısı olmadığı halde Japon casusu suçlamasıyla Sovyet Rusya yönetiminin kararıyla 19 Mart 1938 yılında 44 yaşındayken kurşuna dizildi.[1] Eşi Züleyha onun bütün eserlerini, arşivini saklamış ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır.[3] 1960 yılında Magcan'ın suçsuz olduğu hükmü verilmiş ve aklanmıştır.

Anısı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazakistan'ın kuzeyindeki Petropavl şehrindeki Mağcan heykeli

Astana şehrinde şairin adıyla bir cadde, Kazaksitan'da Mağjan Jumabayev adıyla bir ilçeye ad verilmiştir. Kızılyar'da, Bulayevo şehrinde heykelleri vardır. Kazakistan'da Magcan hakkında bir film çekildi. Filmin Türkiye galasında Magcan hayranı şair-yazar Feyzullah Budak Mağcan'a Cevap[4] adında Magcan'a yazdığı şiirini[5] tanıtmıştır.[6][7][8]

Türk ve Türkiye sevgisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de Kurtuluş Savaşı yaşanırken Orta Asya'da şehir şehir dolaşarak toplayabildiği para ve değerli eşyaları Atatürk'ün Moskova'ya gönderdiği büyükelçiye teslim etmiştir. Yazdığı "Uzaktaki Kardeşime" adlı şiiri ile Türkiye ve Kazakistan'ın aynı yüreğe sahip olduğunu anlatan vatansever, Türklerin Kazak boyundan bir şairdir.[9]

Eserlerinde Türkiye sevgisi açıkça görülür. “Şolpan” kitabındaki“Ural Dağı” şiirinde:

“
“Kosılıp batır Türik balaları (Birleşip bahadır Türk gençleri),
 „

, – diye yazmıştır. Cumabay, Türkiye'nin Kurtuluş Savaşı yıllarında sömürgeci işgalci milletlere karşı mücadelesine destek vermiştir.

Türk'e sevgisi şiirlerinde ve diğer eserlerinde görülür. (“ Ural Dağı]”, “Alıstağı bavrıma”, “Yer Yüzüne”, “Kazak dili”, “Tez varam!”, “Türkistan”, “Ural”) bazı örneklerdir. Ayrıca Cumabay, “Peygamber” adlı şiirinde “Hun – Türk'ün kök atası" demektedir, “Türkistan” adlı şiirinde “Türkistan – yiğit Türk'ün beşiğidir” demektedir.

Cumabay'daki Türklük ve Türkiye sevgisi 1919 – 1923 yıllarında Mustafa Kemal Atatürk'ün başlattığı İstiklal Savaşı'na yazdığı “Alıstağı Bavrıma” (Uzaktaki Kardeşime) adlı şiirinde açıkça görülür. Onun bu şiirini önemli önder Mustafa Çokay “Yaş Türkistan” dergisinde de (1930, №1) yayınlatmıştır.

Şiirlerinden

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ejelden jer emes ol karapayım,

Bilesiñ tarihtı aşsañ Turan jayın.

Turanğa kasiyetti kumar bolgan,

Ertede Key-Kısırav, Zulkarnayın

(O (Turan Türk ülkesi), ezelden beri sıradan bir ülke değildir, Turan'ın durumunu bilirsen, tarihini anlarsın. Geçmişte güzel Turan'a heveslenenler, Keyhüsrev ile Zülkarneyn'dir[2])

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kazaktın könil küyi, şiir, “Üzik”, Ural şehri, 1912;
  • Şolpan, şiirler, Kazan şehri, 1912;
  • Şiirleri, 1922;
  • Şiirleri, Taşkent., 1923;
  • Eserleri, Almatı., 1989;
  • Seçkin eserleri, Almatı., 1992;
  • Eserleri, Almatı., 1995.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2015. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2015. 
  3. ^ Рәдиф Гаташ. Безгә дә кадерле Магҗан ул. Чын мирас, 2013 ел, 6 сан. 72 бит.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  5. ^ Magcan'a cevap https://www.youtube.com/watch?v=xUIAV4ab9xY 29 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Magcan Cumabay ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Magcan_Cumabay&oldid=32931134" sayfasından alınmıştır