[go: nahoru, domu]
İçeriğe atla

Atmaca: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
İmmoBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.083.965 değişiklik
k dz.
 
(18 kullanıcı tarafından yapılan 35 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{otomatik taksonkutu
{{Diğer anlamı|Atmaca (anlam ayrımı)}}
| ad = Accipiter nisus
{{Taksokuş
| renk = Lightblue
| takson = Accipiter
| ad = Atmaca
| tür = nisus
| resim = Accipiter nisus juv male 001.jpg
| resim =
| resim_altyazı =
| resim_bilgi = Bayağı atmaca (''Accipiter nisus'')
| resim2= Accipiter nisus.ogg
| alem = [[Hayvanlar|Animalia]]
| sıralama =
| şube = [[Kordalılar|Chordata]]
| üst_sıralama =
| sınıf = [[Kuş|Aves]]
| aralık_haritası = AccipiterNisusIUCNver2018 2.png
| takım = [[Gündüz yırtıcı kuşları|Falconiformes]] <br />(<small>Gündüz yırtıcı kuşları</small>)
| aralık_haritası_altyazı =
| familya = [[Atmacagiller|Accipitridae]] <br />(<small>Atmacagiller</small>)
| durum = LC
| altfamilya = [[Accipitrinae]] <br />(<small>Atmacalar</small>)
| durum_sistemi = IUCN3.1
| cins = Accipiter
| durum_kaynak = <ref name=IUCN>{{cite iucn |title=''Accipiter nisus'' |author=BirdLife International |author-link=BirdLife International |page=e.T22695624A93519953 |year=2016 |access-date=6 Kasım 2021}}</ref>
| cins_yazar = [[Vieillot]], 1816
| en_genç_fosil = 0
| altbaşlık = [[Tür]]ler
| en_eski_fosil = 0,78
| açıklama =
| fosil_kaynak =
Metne bakınız.
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Accipiter}}
}}
}}
[[Dosya:Fiji goshawk savusavu june 2008.JPG|260px|küçükresim|Fiji çakır kuşu (''Accipiter rufitorques'')]]
[[Dosya:Grey Goshawk Dayboro Apr02.JPG|260px|küçükresim|Beyaz çakır kuşu (''Accipiter novaehollandiae'')]]
[[Dosya:Accipiter nisus Forst Jungfernheide 080610.jpg|260px|küçükresim|Bayağı atmaca yavruları]]
'''Atmaca''', [[gündüz yırtıcı kuşları]] ({{dil|la|yazı=Falconiformes}}) takımının [[atmacagiller]] ({{dil|la|yazı=Accipitridae}}) familyasının [[atmacalar]] ({{dil|la|yazı=Accipitrinae}}) alt familyasına ait ''Accipiter'' cinsi [[kuş]] türlerine verilen ortak ad. Bu cinsteki bazı türler [[çakır kuşu]] adı ile de anılır.


'''''Accipiter nisus''''' veya '''Atmaca'''<ref name="ŞengülAhmet">Şengül Aksana, Ahmet Mert. Isparta Atabey Ovası’nın kuş türleri. Turkish Journal of Forestry; 2016, 17(2): 153-157</ref><ref name="Kaya">Mustafa KAYA, SÜLOĞLU BARAJ GÖLÜ VE ÇEVRESİNİN (EDİRNE) KUŞLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA. Trakya University Journal of Natural Sciences, 16(1): 1-7, 2015 ISSN 2147–0294</ref><ref name="Tabiat">Özdemir Adızel, Erkan Azizoğlu, İlhami Kiziroğlu. AHLAT SAZLIĞI EKOSİSTEMİNİN SON DURUM DEĞERLENDİRMESİ (BİTLİS – TÜRKİYE). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Tabiat ve İnsan Dergisi 2022 1(191)</ref>, ''[[Accipiter]]'' cinsine bağlı bir kuş türüdür.<ref name="GBIF">{{Web kaynağı|url=https://www.gbif.org/species/9405810|başlık=GBIF|erişimtarihi=22 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221224101013/https://www.gbif.org/species/9405810|arşivtarihi=24 Aralık 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="PaleoBioDB">{{Web kaynağı|url=https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=94492|başlık=PaleoBioDB|erişimtarihi=22 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240224232111/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=94492|arşivtarihi=24 Şubat 2024|ölüurl=hayır}}</ref>
== Özellikleri ==
[[Kanat]]ları geni ve oldukça kısa, bacakları ve kuyrukları görece uzundur. Bu özellikleri, avlarına yetişebilmek için kısa sürede büyük hızlara erişebilmelerini ve sık ağaçlar arasında ustalıkla manevra yapabilmelerini sağlar; buna karşılık, [[şahin]], [[kartal]], [[tuygun]] gibi daha uzun kanatlı yırtıcılar kadar uzun süre kanat çırpmadan dönemezler. Siyah beyaz görürler.


== Yaşam şekli ==
==Özellikler==
Kısa geniş kanatlı, uzun kuyrukludur ve kanatlarla kuyruk ağaçlar arasında manevra yapmaya adapte olmuştur. Dişiler erkeklerden %25 daha iri<ref name=bto>{{Web kaynağı |soyadı=Robinson |ad=R.A. |başlık=Sparrowhawk ''Accipiter nisus'' [Linnaeus, 1758] |iş=BirdFacts: profiles of birds occurring in Britain & Ireland |url=http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob2690.htm |yayıncı=[[British Trust for Ornithology]] |erişimtarihi=26 Şubat 2009 |ölüurl=hayır|arşivurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20110811130838/http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob2690.htm |arşivtarihi=11 Ağustos 2011 |df=dmy-all}}</ref> ve iki kat ağırlığa erişebilir.<ref name=hbw56>{{harvnb|del Hoyo|Elliott|Sargatal|1994|p=56}}</ref> Yetişkin erkek {{dönüştür|29|–|34|cm}} uzunluğunda, kanat aralığı {{dönüştür|59|–|64|cm}} uzunluğunda<ref name=bto />, yaklaşık {{dönüştür|110|–|196|g}} ağırlığındadır.<ref name=hbw158>{{harvnb|del Hoyo|Elliott|Sargatal|1994|p=158}}</ref> Dişiler daha iri olup {{dönüştür|35|–|41|cm}} uzunluğunda, kanat aralığı {{dönüştür|67|–|80|cm}}<ref name=bto />, yaklaşık {{dönüştür|185|–|342|g}} ağrılığındadır.<ref name=hbw158 />


Yetişkin erkeklerde üst kısım mavimsi gri, alt kısmı kırmızımsıdır ve uzaktan turuncu gibi görünür. Gözbebeği turuncu-sarı veya turuncu-kırmızıdır. Yetişkin dişilerde üst kısım koyu kahverengi veya grimsi kahverengi, alt kısımlar kahverengidir ve gözbebeği açık sarıdır. Yavrularda üst kahverengi ve alt kısım kahverengi veya kahverengi benekli, gözbebeği sarıdan turuncuya doğru renklenir.<ref name=bwpi>{{Kitap kaynağı |başlık=BWPi: ''The Birds of the Western Palearctic'' on interactive DVD-ROM |yıl=2004 |yer=Londra|yayıncı=BirdGuides Ltd. and Oxford University Press |isbn=978-1-898110-39-2}}</ref>
Bütün türleri ormanlarda yaşayan ve daha çok küçük kuşlarla beslenen atmacalar, dünyanın bütün [[orman]]lık bölgelerinde bulunur. Büyük [[ağaç]]lara, dallardan, içi yumuşak bir astarla kaplanmış yuvalar yaparlar. Dişi, kahverengi lekeli beyaz [[yumurta]]larının üstünde dört ile beş hafta kuluçkaya yatar. Yavruları beş ya da altı hafta sonra tüylenir.


==Taksonomi==
Özellikle Trabzon, Rize, Artvin bölgesinde yöre halkının tenta olarak tabir ettiği kapanlarla tutulan atmacalar, bıldırcın avı için eğitilir. Kısa zamanda görevini icra eden atmacalar göç mevsimi olan kasım ayının gelmesiyle doğaya salınır.
'''''Accipiter nisus''''' türüne bağlı alttürler (2024):
{{div sütunu|colwidth=280px}}
# ''[[Accipiter nisus dementjevi]]''
# ''[[Accipiter nisus fujiyamae]]''
# ''[[Accipiter nisus granti]]''
# ''[[Accipiter nisus melaschistos]]''
# ''[[Accipiter nisus nisosimilis]]''
# ''[[Accipiter nisus nisus]]''
# ''[[Accipiter nisus punicus]]''
# ''[[Accipiter nisus teneriffae]]''
# ''[[Accipiter nisus wolterstorffi]]''
# ''[[Accipiter nisus galliae]]''
# ''[[Accipiter nisus nisus]]''
# ''[[Accipiter nisus peregrinoides]]''
{{div sütunu-son}}


==Dağılım ve habitat==
== Türler ==
Eski Dünya sıcak iklim ve yarı tropik bölgelerinde geniş dağılım gösterir.<ref name=forsman>{{Kitap kaynağı |soyadı=Forsman |ad=Dick |başlık=The Raptors of Europe and The Middle East: a Handbook of Field Identification |yıl=1999 |yer=Londra|yayıncı=Christopher Helm |sayfalar=244-255|isbn=978-0-7136-6515-4}}</ref> Yavrular göçe yetişkinlerden erken başlar ve dişiler erkeklerden önce göç eder.<ref name=forsman />
* [[Alaca çakır kuşu]] (''Accipiter albogularis'')
* [[Şeritli küçük çakır kuşu]] (''Accipiter badius'')
* [[İki renkli atmaca]] (''Accipiter bicolor'')
** [[Şili atmacası]], ''Accipiter (bicolor) chilensis''
* [[Yeni Britanya atmacası]] (''Accipiter brachyurus'')
* [[Yoz atmaca]] (''Accipiter brevipes'')
* [[Nicobar atmacası]] (''Accipiter butleri'')
* ''Accipiter castanilius''
* ''Accipiter chionogaster''
* [[Kuşaklı atmaca]] (''Accipiter cirrocephalus'')
* ''Accipiter collaris''
* [[Cooper atmacası]] (''Accipiter cooperii'')
* [[Kızıl boyunlu atmaca]] (''Accipiter erythrauchen'')
* ''[[Accipiter erythronemius]]''
* [[Kızıl butlu atmaca]] (''Accipiter erythropus'')
* [[Kahverengi çakır kuşu]] (''Accipiter fasciatus'')
* [[Frances atmacası]] (''Accipiter francesii'')
* [[Bayağı çakır kuşu]] (''Accipiter gentilis'')
* [[Sulawesi çakır kuşu]] (''Accipiter griseiceps'')
* [[Japon atmacası]] (''Accipiter gularis'')
* [[Gundlach atmacası]] (''Accipiter gundlachi'')
* [[Beyaz karınlı çakır kuşu]] (''Accipiter haplochrous'')
* [[Moluklu çakır kuşu]] (''Accipiter henicogrammus'')
* [[Henst çakır kuşu]] (''Accipiter henstii'')
* [[Taklitçi atmaca]] (''Accipiter imitator'')
* [[Arduvuz sırtlı atmaca]] (''Accipiter luteoschistaceus'')
* [[Madagaskar atmacası]] (''Accipiter madagascariensis'')
* [[Kara sırtlı çakır kuşu]] (''Accipiter melanochlamys'')
* [[Kara çakır kuşu]] (''Accipiter melanoleucus'')
* [[Meyer çakır kuşu]] (''Accipiter meyerianus'')
* [[Küçük atmaca]] (''Accipiter minullus'')
* [[Cüce atmaca]] (''Accipiter nanus'')
* [[Bayağı atmaca]] (''Accipiter nisus'')
* [[Beyaz çakır kuşu]] (''Accipiter novaehollandiae'')
* [[Ovampo atmacası]] (''Accipiter ovampensis'')
* [[Gri başlı çakır kuşu]] (''Accipiter poliocephalus'')
* [[Boz karınlı çakır kuşu]] (''Accipiter poliogaster'')
* ''Accipiter princeps''
* [[Şarap göğüslü atmaca]] (''Accipiter rhodogaster'')
* [[Fiji çakır kuşu]] (''Accipiter rufitorques'')
* Kızıl göğüslü atmaca (''Accipiter rufiventris'')
* [[Çin çakır kuşu]] (''Accipiter soloensis'')
* ''[[Accipiter striatus]]''
* ''Accipiter superciliosus''
* [[Afrika çakır kuşu]] (''Accipiter tachiro'')
* [[Kızıl göğüslü çakır kuşu]] (''Accipiter toussenelii'')
* [[Benek kuyruklu çakır kuşu]] (''Accipiter trinotatus'')
* [[Tepeli çakır kuşu]] (''Accipiter trivirgatus'')
* ''Accipiter ventralis''
* ''Accipiter virgatus''


==Yaşam döngüsü==
== Ayrıca bakınız ==
Yumurtalar soluk mavi üstüne kahverengi noktalıdır ve her biri yaklaşık {{dönüştür|35-46|mm}} x {{dönüştür|28-35|mm}} büyüklüğünde<ref name=Eggs1994>{{Kitap kaynağı |başlık=Eyewitness Handbooks: Birds' Eggs |yayıncı=[[Dorling Kindersley]] |ad=Michael |soyadı=Walters |isbn=978-1-56458-175-4 |sayfa=57 |yıl=1994}}</ref> ve {{dönüştür|22,5|g}} ağırlığındadır. Genel olarak 2-3 gün aralıklarla 4-5 arası yumurta yumurtlar. Yumurtalar zarar görürse, ilk yumurtaların üstüne dah ufak olacak şekilde ikiye kadar yeniden yumurtlayabilir.<ref name=bwpi />
* [[Atmacacılık]]

==Galeri==
<gallery>
File:Accipiter nisus edit.jpg|
File:Cuculus canorus vogelartinfo.jpg|
File:Buffwood 4171.JPG|
File:Accipiter nisus -England -immature with kill-8.jpg|
File:Eurasian Sparrowhawk and prey.ogv|
File:Accipiter nisus Forst Jungfernheide 080610.jpg|
File:Accipiter nisus MHNT.jpg|
File:Accipiter nisus -in flight-8-4c.jpg|
File:Accipiter nisus 1 (Bohuš Číčel).jpg|
</gallery>


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
* {{BirdLife|22695624|Accipiter nisus}}
* [https://web.archive.org/web/20161108171624/http://aulaenred.ibercaja.es/wp-content/uploads/118_SparrowhawkAnisus.pdf Ageing and sexing (PDF; 5.8&nbsp;MB) by Javier Blasco-Zumeta & Gerd-Michael Heinze]
* [http://www.rspb.org.uk/sparrowhawk RSPB webpage with sound and video files].
* [http://www.globalraptors.org/grin/SpeciesResults.asp?specID=8148 Global Raptor Information Network species account] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121120225035/http://www.globalraptors.org/grin/SpeciesResults.asp?specID=8148}}.
* {{InternetBirdCollection|eurasian-sparrowhawk-accipiter-nisus}}
* {{VIREO|Eurasian+Sparrowhawk}}
* {{commons-ufak}}
* {{Vikitür-ufak}}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

{{taksonçubuğu|from=Q25380}}
{{otorite kontrolü}}

{{Accipiter-taslak}}


[[Kategori:Atmacagiller]]
[[Kategori:Accipiter]]
[[Kategori:Avrupa faunası]]
[[Kategori:1758'de tanımlanan taksonlar]]
[[Kategori:Carl Linnaeus tarafından adlandırılmış taksonlar]]

21.06, 4 Mart 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

Accipiter nisus
Yaşadığı dönem aralığı: 0,78-0 myö
Kalabriyen-Günümüz 
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Accipitriformes
Familya: Accipitridae
Cins: Accipiter
Tür: A. nisus
İkili adlandırma
Accipiter nisus

Accipiter nisus veya Atmaca[2][3][4], Accipiter cinsine bağlı bir kuş türüdür.[5][6]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısa geniş kanatlı, uzun kuyrukludur ve kanatlarla kuyruk ağaçlar arasında manevra yapmaya adapte olmuştur. Dişiler erkeklerden %25 daha iri[7] ve iki kat ağırlığa erişebilir.[8] Yetişkin erkek 29-34 santimetre (11-13 in) uzunluğunda, kanat aralığı 59-64 santimetre (23-25 in) uzunluğunda[7], yaklaşık 110-196 gram (3,9-6,9 oz) ağırlığındadır.[9] Dişiler daha iri olup 35-41 santimetre (14-16 in) uzunluğunda, kanat aralığı 67-80 santimetre (26-31 in)[7], yaklaşık 185-342 gram (6,5-12,1 oz) ağrılığındadır.[9]

Yetişkin erkeklerde üst kısım mavimsi gri, alt kısmı kırmızımsıdır ve uzaktan turuncu gibi görünür. Gözbebeği turuncu-sarı veya turuncu-kırmızıdır. Yetişkin dişilerde üst kısım koyu kahverengi veya grimsi kahverengi, alt kısımlar kahverengidir ve gözbebeği açık sarıdır. Yavrularda üst kahverengi ve alt kısım kahverengi veya kahverengi benekli, gözbebeği sarıdan turuncuya doğru renklenir.[10]

Taksonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Accipiter nisus türüne bağlı alttürler (2024):

  1. Accipiter nisus dementjevi
  2. Accipiter nisus fujiyamae
  3. Accipiter nisus granti
  4. Accipiter nisus melaschistos
  5. Accipiter nisus nisosimilis
  6. Accipiter nisus nisus
  7. Accipiter nisus punicus
  8. Accipiter nisus teneriffae
  9. Accipiter nisus wolterstorffi
  10. Accipiter nisus galliae
  11. Accipiter nisus nisus
  12. Accipiter nisus peregrinoides

Dağılım ve habitat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Dünya sıcak iklim ve yarı tropik bölgelerinde geniş dağılım gösterir.[11] Yavrular göçe yetişkinlerden erken başlar ve dişiler erkeklerden önce göç eder.[11]

Yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yumurtalar soluk mavi üstüne kahverengi noktalıdır ve her biri yaklaşık 35-46 milimetre (1,4-1,8 in) x 28-35 milimetre (1,1-1,4 in) büyüklüğünde[12] ve 22,5 gram (0,79 oz) ağırlığındadır. Genel olarak 2-3 gün aralıklarla 4-5 arası yumurta yumurtlar. Yumurtalar zarar görürse, ilk yumurtaların üstüne dah ufak olacak şekilde ikiye kadar yeniden yumurtlayabilir.[10]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ BirdLife International (2016). "Accipiter nisus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2016: e.T22695624A93519953. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  2. ^ Şengül Aksana, Ahmet Mert. Isparta Atabey Ovası’nın kuş türleri. Turkish Journal of Forestry; 2016, 17(2): 153-157
  3. ^ Mustafa KAYA, SÜLOĞLU BARAJ GÖLÜ VE ÇEVRESİNİN (EDİRNE) KUŞLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA. Trakya University Journal of Natural Sciences, 16(1): 1-7, 2015 ISSN 2147–0294
  4. ^ Özdemir Adızel, Erkan Azizoğlu, İlhami Kiziroğlu. AHLAT SAZLIĞI EKOSİSTEMİNİN SON DURUM DEĞERLENDİRMESİ (BİTLİS – TÜRKİYE). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Tabiat ve İnsan Dergisi 2022 1(191)
  5. ^ "GBIF". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024. 
  6. ^ "PaleoBioDB". 24 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024. 
  7. ^ a b c Robinson, R.A. "Sparrowhawk Accipiter nisus [Linnaeus, 1758]". BirdFacts: profiles of birds occurring in Britain & Ireland. British Trust for Ornithology. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2009. 
  8. ^ del Hoyo, Elliott & Sargatal 1994, s. 56
  9. ^ a b del Hoyo, Elliott & Sargatal 1994, s. 158
  10. ^ a b BWPi: The Birds of the Western Palearctic on interactive DVD-ROM. Londra: BirdGuides Ltd. and Oxford University Press. 2004. ISBN 978-1-898110-39-2. 
  11. ^ a b Forsman, Dick (1999). The Raptors of Europe and The Middle East: a Handbook of Field Identification. Londra: Christopher Helm. ss. 244-255. ISBN 978-0-7136-6515-4. 
  12. ^ Walters, Michael (1994). Eyewitness Handbooks: Birds' Eggs. Dorling Kindersley. s. 57. ISBN 978-1-56458-175-4. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Atmaca&oldid=31823631" sayfasından alınmıştır