Dolin: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot: Ekleniyor: fr:Ponor (Olovo) |
k →top: Bot: kaynak dz. (hata bildir) |
||
| (13 kullanıcı tarafından yapılan 26 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
1. satır:
[[Dosya:WOAHdubs.jpg|
'''Dolin''' [[karst]]laşma sonucu oluşmuş ([[lapya]]ların birleşmesiyle), boyutları bölgenin karstik özelliklerine bağlı olarak değişen, kapalı veya yarı açık çukurluklar. Kalkerli arazilerde erime ve çökme sonucu oluşan tava şeklindeki çukurluklardır.
== Kelime kökeni ==
Dolin, Türkçeye Slav kökenli ''dolina'' sözcüğünden girmiştir. Dolinlere Türkiye'de yöresel olarak; ''koyak'', ''tava'', ''kokurdan'', ''alan'', ''dölek'' gibi isimler verilir. Dünya genelinde sinkhole, swallet, swallow veya sink terimleri kullanılır.<ref name="zynlztrk">{{Web kaynağı | soyadı1 = ÖZTÜRK | ad1 = Muhammed Zeynel | başlık = Karstik Kapalı Depresyonların (Dolinlerin) Morfometrik Analizleri | url = http://dergipark.gov.tr/download/article-file/450447 | yayıncı = jgeography.istanbul.edu.tr | erişimtarihi = 14 Ekim 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181015042021/http://dergipark.gov.tr/download/article-file/450447 | arşivtarihi = 15 Ekim 2018 | ölüurl =evet}}</ref>
{{vikisözlük|dolin}}▼
== Oluşumları ==
[[Kireçtaşı|Kireçtaşlarının]] [[Ayrışma (jeoloji)|kimyasal çözülme]]siyle çevresine göre çukurda kalmış alanlardır. Batı ve orta [[Toroslar]]'da yaygındır. Birkaç metre derinlik, birkaç metre genişliğe sahiptir. Çoğunlukla genişlikleri fazla, derinlikleri daha azdır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tck.org.tr/kaynak/tr/cografya-sozlugu/cografya-sozlugu | başlık = Dolin | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = tck.org.tr | erişimtarihi = 21 Şubat 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150221181523/http://www.tck.org.tr/kaynak/tr/cografya-sozlugu/cografya-sozlugu | arşivtarihi = 21 Şubat 2015 | ölüurl =evet}}</ref> En küçük karstik şekil [[lapya]]dır, lapyadan büyüğü dolin, dolinlerin birleşmesi/büyümesiyle oluşanlar [[Uvala]] adını alır. En büyükleri ise [[polye]]dir.
== Türleri ==
Dolinler genel olarak ''çözünme'' ve ''çökme dolinleri'' olarak ikiye ayrılırlar. Çökme dolini, donmuş topraklar hariç tüm iklim bölgelerinde görülebilir. Çözünme dolinleri ise buharlaşmadan fazla yağışın olduğu nemli ılıman bölgelerin karstik platolarında görülür. Örneğin; [[Orta Toroslar]]'da 140 binden fazla, [[Dinar Alpleri]]nde 376 binden fazla dolin bulunur.<ref name="zynlztrk"/>
Çözünme dolinlerinin oluşumu, gelişimi, tipi ve dağılımı üzerinde tektonik çatlaklar etkilidir.<ref name="zynlztrk"/>
Erime çukurlarından obruk ve dolinin ayrımında çukurun çapı ile derinliği arasındaki oran kullanılır. Derinlik, çap veya uzun eksenin 1/10'undan büyük ise obruk, daha küçükse dolin kabul edilmektedir.<ref name=sayhan>{{Web kaynağı | soyadı1 = SAYHAN | ad1 = Yrd. Doç. Dr. Sencer | başlık = Kırşehir Dolini'nin genetik ve morfometrik özellikleri ile yöre morfolojisi açısından önemi | url = http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tcd/article/view/1074000320/1074000312 | yayıncı = Türk Coğrafya Dergisi | erişimtarihi = 3 Aralık 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161220031055/http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tcd/article/view/1074000320/1074000312 | arşivtarihi = 20 Aralık 2016 | ölüurl =evet}}</ref>
Dolin ile uvala ve polye gibi daha büyük karstik erime çukurları arasında ayrım için kesin bir sınır yoktur. Genellikle çapı 200 m'den küçük olanlar ''dolin'' büyük olanlar ''uvala'' veya ''polye'' olarak adlandırılmaktadır. Sınıflandırmada bir kriter de karstik depresyonun başka bir karstik çukurluk ile birleşmesidir. Başka karstik çukur ile birleşme varsa ''[[Uvala]]'', yoksa ''Dolin'' olarak isimlendirilir.<ref name=sayhan/>
== Ayrıca bakınız ==
* [[Dış kuvvetler]]
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
▲{{vikisözlük|dolin}}
{{petroloji-taslak}}
{{coğ-terim-taslak}}
{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Karstik oluşumlar]]▼
▲[[Kategori:Karstik oluşumlar]]
[[Kategori:Dış kuvvetlerin etkisiyle oluşmuş yerşekilleri]]
| |||