Són

El són (dal łatin sonus) el xe ła sensasion creada da ła vibrasion de un corpo in ondixamento. Sta vibrasion qua, che el se spande 'ntel'aria o inte n'altro mexo elàstego, el raxónxe ła recia che, traverso un conpleso mecanismo drénto, el xe responsàbiłe de ła creasion de na sensasion de scoltar diretamente łigada a ła natura de ła vibrasion.

Onde sinusoidałi de frequensa desferénte

Come tute łe ónde, anca que łe sonore łe xe particołarixae da na frequensa (che, inte el caxo del són el xe in direta, ma miga escluxiva, rełasion co ła percesion del'altesa) e n'intensità (che ła xe in direta, ma miga escluxiva, rełasion co queło che el vien ciamà "vołume" del són). A ła fin, caraterìstega fondamental de łe onde sonore ła xe ła forma d'onda stesa, che ła influensa queło che el vien ciamà tinbro che i se sénte intrà desferénti tipi de són.

Come tuti i fenòmeni acùsteghi, el són el xe na perturbasion de caràtere de onda che el se spande co una serta frequensa in un mexo ełàstego. El nùmero de ondixamenti (variasion de presion) al secondo el vien ciamà frequénsa del són e mexurà in sicli al secondo, i Hertz (Hz). El canpo del scoltar del'omo el va da sirca 20 Hz fin a 20 000 Hz (20 kHz). Ła łonghesa d'onda ła raprexenta el spasio pasà dal'onda sonora in un ténpo completo de ondixamento. Łe rełasion infrà ténpo T (necesario perché ła se fasa n'ondixamento conpleto), frequénsa f, e łonghesa d'onda L łe xe dae da:

$f={\frac {1}{T}}$

$L=c*T={\frac {c}{f}}$

indove c el xe ła vełosità del són 'ntel'aria (344 m/s; 'ntel'aria, a ła tenperadura de 20 °C ed a ła presion atmosfèrega del liveło del mar).

Cognoséndo ła vełosità e ła frequénsa de un són, podémo dónca calcołar ła sóa łonghesa d'onda; a ła frequénsa de 20 Hz, ła łonghesa d'onda ła xe pari a 17 metri, méntre a 20 kHz ła xe pari a soło 17 mm.

Ła vełosità co ła qual el són el se spande ła canbia a seconda del mexo, in particołar l'ełastisità e ła densità. Ła xe diretamente proporsional al'ełastisità e inversamente proporsional a ła densità, secondo ła rełasione:

$c=k{\sqrt {\frac {E}{\rho }}}$

indove:

$c$ = velosità del són inte el mexo considerà

$k$ = costante

$E$ = mòduło de ełastisità de Young (N/m²)

$\rho$ = densità del mexo (kg/m³)

Speso materiałi de alta densità i prexenta anca mòdułi de ełastisità alti e sta roba qua ła ga contribuìo al sparpagnarse de ła convinsion che ła vełosità del són ła sia più alta in un mexo a alta densità rispeto a n'altro de densità più redota.