Vương triều thứ Mười Bốn của Ai Cập
Vương triều thứ Mười Bốn của Ai Cập (Vương triều thứ 14) là một triều đại vua cai trị Ai Cập trong lịch sử Ai Cập cổ đại, nằm trong Thời kỳ Chuyển tiếp thứ Hai. Trong thời gian này, các vua cai trị cho xây dựng thủ đô ở vùng đồng bằng châu thổ sông Nin, Ai Cập. Nó kéo dài trong khoảng 75 năm (từ năm 1725–1650 TCN) và 155 năm (từ năm 1805–1650 TCN), tùy thuộc vào các học giả. Thủ đô của vương triều thứ 14 có lẽ là Avaris.[1] Vương triều này tồn tại song song với Vương triều thứ Mười Ba với thủ đô ở Memphis.[1]
Mức độ cai trị và quan hệ ngoại giao
sửaBiên giới chính xác của vương triều 14 là không rõ do sự khan hiếm của di tích còn lại từ thời của vương quốc này. Trong các nghiên cứu của mình về Thời kỳ Chuyển tiếp thứ Hai, nhà Ai Cập học Kim Ryholt đã kết luận rằng các lãnh thổ được trực tiếp kiểm soát bởi Vương triều thứ 14, vùng lãnh thổ đó bao gồm Châu thổ sông Nile, với biên giới của nó nằm ở Athribis, phía tây của châu thổ và Bubastis ở phía đông.[1]
Con dấu do Triều 14 đã được tìm thấy ở Trung và Thượng Ai Cập, sau đó tìm thấy ở lãnh thổ của Vương triều 13 và khu vực phía nam cũng như Dongola, cataract thứ ba. Phía bắc, con dấu đã được tìm thấy ở miền nam Levant, chủ yếu dọc theo bờ biển Địa Trung Hải và xa về phía bắc Tell Kabri, ngày nay nó là Lebanon.[1] Chúng cho thấy sự tồn tại của một nền thương nghiệp quan trọng trong thứ Vương triều thứ 13, bang Canaan, và Nubia.[1] Ryholt cho biết thêm rằng vua Sheshi, người mà ông đã cho rằng là một vua thuộc Vương triều thứ 14, kết hôn với một công chúa Nubian, nữ hoàng Tati, tăng cường quan hệ với vương quốc Kushite.[1]
Cai trị
sửaTrình tự của các pharaon trong vương triều này được thành lập bởi Turin canon và được chấp nhận rộng rãi, ngoại trừ năm cai trị đầu tiên, được đưa ra bảng dưới đây bởi Ryholt.[1] Tên của các nhà cai trị không có Turin canon và Ryholt đề xuất rằng họ đã được đề cập như là WSF trong danh sách, biểu thị một khiếm khuyết trong văn bản gốc mà từ đó danh sách đã được sao chép trong Giai đoạn Ramessid.[2]
| Tên của vua | Trị vì | Ghi chú |
|---|---|---|
| Ngôi vua trong thời đại tranh chấp, có thể là một chư hầu của vương triều thứ 15 | ||
| Ngôi vua trong thời đại tranh chấp | ||
| Ngôi vua trong thời đại tranh chấp | ||
| Ngôi vua trong thời đại tranh chấp, có thể là một chư hầu của vương triều thứ 15 | ||
| Chứng thực bởi hơn 300 con dấu bọ hung, người có thể đã kết hôn với nữ hoàng Tati của Kushite. Ngôi vua trong thời đại tranh chấp, có thể là một chư hầu của vương triều thứ 15 |
Các vị vua sau đây không gây tranh cãi, được thành lập bởi Turin canon cũng như đối với một vài người trong số họ, bởi các nguồn hiện đại:
| Tên của vua | Trị vì | Ghi chú |
|---|---|---|
| Bằng chứng tốt nhất về vị vua này của vương triều, ông để lại tên của mình trên hai tượng đài ở Avaris. Tên của ông có nghĩa là "Nubian". | ||
| - | ||
| Turin canon: trị vì 1 năm, 5 tháng, 15 ngày | ||
| Turin canon: trị vì 3 năm, 12 tháng, 22 ngày | ||
| Chứng thực bởi một tấm bia duy nhất từ Saft el-Hinna, ở đồng bằng sông | ||
| Turin canon: trị vì 1 năm | ||
| - | ||
| - | ||
| Lost in the kinglist Turin | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| Chứng thực bởi một cái lọ mang prenomen mình. Ít nhất 5 tháng của vương triều. | ||
| WSF trong kinglist Turin, cho thấy một khiếm khuyết trong các tài liệu mà từ đó danh sách đã được sao chép | ||
| Với Nehesy, Nebsenre và Merdjefare, chỉ có vua không thể tranh cãi được biết đến từ các nguồn hiện đại | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| Tám dòng bị mất trong [[Danh sách Vua Turin]] | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| Ba dòng bị mất trong [[Danh sách Vua Turin]] | ||
| - | ||
| - | ||
| - | ||
| Năm dòng bị mất trong [[Danh sách Vua Turin]] |
Cuối cùng, những nhà cầm quyền chứng thực bởi các đồ tạo tác hiện đại và khác lạ từ Turin canon có thể được ngày đến 14 hoặc vương triều thứ 15.[1][3] Bản sắc của họ và Ngôi vua trong thời đại vẫn không rõ ràng:
| Tên của vua | Ghi nhận bởi |
|---|---|
Chú thích
sửa- ^ a b c d e f g h i Kim Ryholt, The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period, Museum Tusculanum Press, (1997)
- ^ Bulletin of the American Schools of Oriental Research (BASOR) 315, 1999, pp.47-73.
- ^ Daphna Ben-Tor: Scarabs, Chronology, and Interconnections: Egypt and Palestine in the Second Intermediate Period, Volume 27 of Orbis biblicus et orientalis / Series archaeologica: Series archaeologica, Academic Press Fribourg 2007, ISBN 978-3-7278-1593-5, excerpts available online
| Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Vương triều thứ Mười Bốn của Ai Cập. |
Tham khảo
sửa- K.S.B. Ryholt (1998). The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C1800-1550 BC. Museum Tusculanum Press. ISBN 8772894210.
- K.A. Kitchen (1993). Ramesside Inscriptions. Blackwell Publishing. ISBN 0631184279.
- Shaw, Ian, ed. (2000). Lịch sử Ai Cập cổ đại Oxford. Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 0-19-815034-2.
| Bài viết liên quan đến Ai Cập học hoặc Ai Cập cổ đại này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. |
| Vương triều trước | Vương triều của Ai Cập | Vương triều sau |
|---|---|---|
| Vương triều thứ 13 | 1725 − 1650 TCN | Vương triều thứ 15 |