Besig om Reën te wysig

{{Databoks}}
[[Lêer:22 Regen ubt.jpeg|duimnael|regs|300px|'n Stortbui sak op die aarde neer.]]
[[Lêer:Here comes rain again.jpg|duimnael|regs|300px|Reëndruppels val in 'n plas.]]
[[Lêer:FoggDam-NT.jpg|duimnael|regs|300px|'n Skag reën by die basis van 'n donderstorm.]]

'''Reën''' is 'n [[neerslag (meteorologie)|neerslag]] in die vorm van [[vloeistof]] teenoor ander nie-vloeistof vorme soos [[sneeu]], [[hael]] en [[ysreën]]. Reën benodig die teenwoordigheid van 'n lig laag van die [[Aarde se atmosfeer]] met temperature bo die smeltpunt van water naby en bo die aardoppervlak. Op die Aarde is reën die [[kondensasie]] van atmosferiese [[waterdamp]] na [[druppel]]s [[water]] swaar genoeg om te val, wat meestal die aardoppervlak bereik. Twee prosesse, wat waarskynlik saamwerk, kan lei tot die versadiging van lug wat weer lei tot reënval: die verkoeling van lug en die toevoeging van water in die lig. Reën wat na die Aarde val maar verdamp voor dit die grond bereik word [[virga]] genoem – dit is ook een van die maniere waarop lug versadig word. Neerslag vorm deur die botsings van reëndruppels met ander reëndruppels of yskristalle binne 'n [[wolk]]. Die vorm van reëndruppels wissel van oblaat, pannekoekagtige vorms vir groot druppels tot klein sfere vir kleiner druppels.

Vogtigheid wat saam met drie-dimensionele temperatuursones beweeg en verskillende gebiede van vogtigheid bekend as [[front]]e, is die hoofmetodes van reënvorming. Indien voldoende vog en 'n opwaartse beweging teenwoordig is, sal neerslag vanuit konveksie-wolke (dié met 'n sterk, opwaartse, vertikale beweging) val, soos [[Cumulonimbuswolk|cumulonimbus]] in [[donderstorm]]s wat tot nou [[reënbande]] kan lei. In bergagtige gebiede is neerslag moontlik waar die opwaartse vloei maksimaliseer binne die [[windkant]]e van die terrein by 'n elevasie waarby vogtige lug geforseer word om te kondenseer en dan val in die vorm van reën teen die kante van die berge. Aan die lykant van die berge kan woestynklimate bestaan weens die droë lug wat afwaarts vloei en dus verwarming en verdroging van die [[lugmassa]] veroorsaak. Die beweging van die [[moeson]]trog, of [[intertropiese konvergensie sone]], bring die natseisoen by [[savanne]]-[[klimaat|klimate]]. Reën is die primêre bron van [[varswater]] vir die meeste streke in die wêreld, en voorsien geskikte toestande vir diverse [[ekosisteem|ekosisteme]], sowel as die water vir [[Hidroëlektrisiteit|hidroëlektriese kragsentrales]] en besproeiing vir verskeie gewasse. Reënval word met 'n [[reënmeter]] gemeet. reënvalhoeveelhede word aktief gemeet deur [[weerradar]]s en passief deur [[weersatelliet]]e.

Warmte afkomstig vanaf stedelike gebiede lei tot verhoogde reënval, beide in hoeveelheid en intensiteit, en gewoonlik windaf in stede. [[Aardverwarming]] veroorsaak ook veranderinge in globale neerslagpatrone, insluitend natter toestande oor oostelike [[Noord-Amerika]] en droër toestande in die [[trope]]. Neerslag is 'n hoofkomponent van die [[watersiklus]], en is verantwoordelik vir die meeste varswaterafsettings op die [[planeet]]. Die jaarlikse wêreldwye gemiddelde neerslag is 900&nbsp;mm. [[Australië]] is die Aarde se droogste kontinent. Reën is ook bekend, of word vermoed, op ander planete, saamgestel uit [[metaan]], [[yster]], [[neon]] en [[swaelsuur]] eerder as water.

== Vorming ==
[[Lêer:Konvektionsregen.jpg|alt=Diagram wys dat warm lug styg wat reënbuie veroorsaak.|duimnael|regs|Konveksie-neerslag.]]
[[Lêer:Steigungsregen.jpg|alt=Diagram wys hoe vogtige lug oor die oseaan styg en oor die land invloei, wat afkoeling en reën veroorsaak teen bergkruine.|duimnael|regs|Orografiese neerslag.]]

=== Water-versadigde lug ===
Lug bevat waterdamp en die hoeveelheid water in 'n gegewe massa droë lug word gemeet in [[massa]] ([[gram]]) water per massa droë lug.<ref>{{cite web |author=Steve Kempler |year=2009 |url=http://daac.gsfc.nasa.gov/PIP/shtml/atmospheric_water_vapor_or_humidity.shtml |title=Parameter information page |publisher=[[NASA]] [[Goddard Space Flight Center]] |access-date=27 Desember 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090812235512/http://daac.gsfc.nasa.gov/PIP/shtml/atmospheric_water_vapor_or_humidity.shtml |archive-date=12 Augustus 2009 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite book |url=http://www.atmos.washington.edu/~stoeling/WH-Ch03.pdf| page=80|accessdate=2010-01-30|date=2005-09-12|author=Mark Stoelinga|title=Atmospheric Thermodynamics|publisher=[[University of Washington]]}}</ref> Die hoeveelheid vog in lug word ook algemeen gegee as [[relatiewe humiditeit]] – die fraksie totale waterdamp wat lug kan bevat by 'n spesifieke [[temperatuur]].<ref>{{cite web|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=relative+humidity&submit=Search|author=Glossary of Meteorology|date=June 2000|accessdate=2010-01-29|publisher=[[American Meteorological Society]]|title=Relative Humidity|archive-date=2011-07-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110707113357/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=relative+humidity&submit=Search|url-status=dead}}</ref> Die hoeveelheid waterdamp wat 'n sekere volume lug kan bevat voor dit versadig is (100% relatiewe humiditeit) en dan 'n wolk vorm ('n groep sigbare en klein water- en ysdeeltjies gesuspendeer bo die aardoppervlakte)<ref>{{cite web |url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=cloud1 |author=Glossary of Meteorology |date=June 2000 |access-date=29 Januarie 2010 |publisher=[[American Meteorological Society]] |title=Cloud |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419025154/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=cloud1 |archive-date=19 April 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> is temperatuurafhanklik. Warmer lug kan meer water opneem as koeler lug voor dit versadig word. Daarom, een manier waarop 'n volume lug versadig kan word is deur afkoeling. Die [[doupunt]] is die temperatuur tot waarby 'n volume lug afgekoel moet word by die versadigingspunt.<ref>{{cite web |author=Naval Meteorology and Oceanography Command |year=2007 |url=http://www.navmetoccom.navy.mil/pao/Educate/WeatherTalk2/indexatmosp.htm |title=Atmospheric Moisture |publisher=[[United States Navy]] |access-date=27 Desember 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20090415223327/http://www.navmetoccom.navy.mil/pao/Educate/WeatherTalk2/indexatmosp.htm |archive-date=15 April 2009 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>

Daar bestaan vier hoofmeganismes vir die afkoeling van lug tot by die doupunt:
* adiabatiese verkoeling,
* geleidingsverkoeling,
* stralingsverkoeling en
* verdampingsverkoeling.
Adiabatiese verkoeling ontstaan wanneer lug styg en uitsit.<ref>{{cite web |author=Glossary of Meteorology |year=2009 |url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=adiabatic-process1 |title=Adiabatic Process |publisher=[[American Meteorological Society]] |access-date=27 Desember 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20120218101106/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=adiabatic-process1 |archive-date=18 Februarie 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die lug kan styg weens [[konveksie]], grootskaalse atmosferiese bewegings, of 'n fisiese grens soos 'n bergreeks ([[orografiese styging]]). Geleidingsverkoeling vind plaas wanneer die lug in kontak met 'n koue oppervlakte kom,<ref>{{cite web |author=TE Technology, Inc |year=2009 |url=http://www.tetech.com/Cold-Plate-Coolers.html |title=Peltier Cold Plate |access-date=27 Desember 2008 |language=pl |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221132744/http://www.tetech.com/Cold-Plate-Coolers.html |archive-date=21 Februarie 2014 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> gewoonlik vanaf een oppervlak na 'n ander gewaai, byvoorbeeld vanaf 'n vloeistof wateroppervlakte na 'n kouer landoppervlakte. Stralingsverkoeling vind plaas weens die uitstraling van [[termiese straling|infrarooi straling]], óf deur die lug, óf deur die grondoppervlakte onder die lug.<ref>{{cite web|author=Glossary of Meteorology|year=2009|url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=radiational+cooling&submit=Search|title=Radiational cooling|publisher=[[American Meteorological Society]]|accessdate=2008-12-27|archive-date=2011-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20110512161339/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?p=1&query=radiational+cooling&submit=Search|url-status=dead}}</ref> Verdampingsverkoeling vind plaas wanneer vog tot die lug gevoeg word deur verdamping, wat die lugtemperatuur forseer om sy [[natbaltemperatuur]] af te koel, of totdat dit versadiging bereik.<ref>{{cite web|author=Robert Fovell|year=2004|url=http://www.atmos.ucla.edu/~fovell/AS3downloads/saturation.pdf|title=Approaches to saturation|publisher=[[UCLA|University of California in Los Angelese]]|accessdate=2009-02-07}}</ref>

Die hoofwyses waarop waterdamp tot lug gevoeg word is:
* windkonvergensie na areas van opwaartse beweging,<ref name="convection">{{cite book|author=Robert Penrose Pearce|year=2002|url=http://books.google.com/books?id=QECy_UBdyrcC&pg=PA66&lpg=PA66&dq=ways+to+moisten+the+atmosphere&source=web&ots=-0MYq5qyS6&sig=gz5lOAPIc54v5qfO7nZ098KmVGE&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result|title=Meteorology at the Millennium|publisher=Academic Press|page=66|ISBN=978-0-12-548035-2|accessdate=2009-01-02}}</ref>
* neerslag of virga wat van bo val,<ref>{{cite web |author=[[National Weather Service]] Office, Spokane, Washington |year=2009 |url=http://www.wrh.noaa.gov/otx/outreach/ttalk/virga.php |title=Virga and Dry Thunderstorms |access-date=2 Januarie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200511043737/https://www.wrh.noaa.gov/otx/outreach/ttalk/virga.php |archive-date=11 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
* verwarming en verdamping van water gedurende die dag vanaf oseaanoppervlaktes, waterliggame of vleilande,<ref>{{cite web|author=Bart van den Hurk and Eleanor Blyth|year=2008|url=http://www.knmi.nl/~hurkvd/Loco_workshop/Workshop_report.pdf|title=Global maps of Local Land-Atmosphere coupling|publisher=KNMI|accessdate=2009-01-02}}</ref>
* transpirasie van plante,<ref>{{cite web |author=Krishna Ramanujan and Brad Bohlander |year=2002 |url=http://www.gsfc.nasa.gov/topstory/20020926landcover.html |title=Landcover changes may rival greenhouse gases as cause of climate change |publisher=[[National Aeronautics and Space Administration]] [[Goddard Space Flight Center]] |access-date=2 Januarie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20100505192920/http://www.gsfc.nasa.gov/topstory/20020926landcover.html |archive-date= 5 Mei 2010 |url-status=dead |df=dmy-all }}</ref>
* koel of droë lug wat oor warmer water beweeg,<ref>{{cite web|author=[[National Weather Service]] JetStream|year=2008|url=http://www.srh.weather.gov/srh/jetstream/synoptic/airmass.htm|title=Air Masses|accessdate=2009-01-02}}</ref> en
* stygende lug oor berge.<ref name="MT">{{cite web |author=Dr. Michael Pidwirny |year=2008 |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8e.html |title=CHAPTER 8: Introduction to the Hydrosphere (e). Cloud Formation Processes |publisher=Physical Geography |access-date=1 Januarie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200524224124/http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8e.html |archive-date=24 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Waterdamp begin normaalweg kondenseer op [[wolkkondensasiekerne|kondensasiekerne]] soos stof, ys, en sout om wolke te vorm. Verhoogde dele van fronte (wat drie-dimensioneel in die natuur is)<ref>{{cite web |url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=front1 |author=Glossary of Meteorology |date=June 2000 |access-date=29 Januarie 2010 |publisher=[[American Meteorological Society]] |title=Front |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20121209205818/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=front1 |archive-date=9 Desember 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> dryf wye gebiede van opwaartse beweging binne die Aarde se atmosfeer wat wolke vorm, soos [[altostratus]] of [[cirrostratus]].<ref name="DR">{{cite web|author=David Roth|title=Unified Surface Analysis Manual|year=|accessdate=2006-10-22|publisher=[[Hydrometeorological Prediction Center]]|url= http://www.hpc.ncep.noaa.gov/sfc/UASfcManualVersion1.pdf}}</ref> [[Stratuswolke]] is 'n stabiele wolkbedekking wat neig om te vorm wanneer 'n koel, stabiele lugmassa vasgevang word onder 'n warm lugmassa. Dit kan ook vorm weens die styging van [[adveksie mis]] gedurende toestande met 'n ligte wind.<ref>{{cite web |author=FMI |year=2007 |url=http://www.zamg.ac.at/docu/Manual/SatManu/main.htm?/docu/Manual/SatManu/CMs/FgStr/backgr.htm |title=Fog And Stratus – Meteorological Physical Background |publisher=Zentralanstalt für Meteorologie und Geodynamik |access-date=7 Februarie 2009 |language=jv |archive-url=https://web.archive.org/web/20200511043817/http://www.zamg.ac.at/docu/Manual/SatManu/main.htm?%2Fdocu%2FManual%2FSatManu%2FCMs%2FFgStr%2Fbackgr.htm |archive-date=11 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref>

=== Samevloeiing ===
[[Lêer:Raindrops sizes.svg|duimnael|'n Illustrasie wat toon hoe die vorm van 'n reëndruppel afhanklik is van sy grootte.]]
Samevloeiing vind plaas wanneer waterdruppels saamsmelt om groter waterdruppels te vorm, of wanneer waterdruppels vries op 'n yskristal. Lugweerstand veroorsaak tipies dat waterdruppels in 'n wolk stasionêr bly. Wanneer lugturbulensie plaasvind bots waterdruppels, wat groter waterdruppels produseer. Soos hierdie groot waterdruppels daal hou samevloeiing aan totdat waterdruppels groot genoeg word om die lugweerstand te oorkom en dan val as reën. Samevloeiing gebeur gewoonlik in wolke bo vriespunt, en staan ook bekend as die warmreën proses.<ref>{{cite web |author=Glossary of Meteorology |date=June 2000 |url=http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=warm-rain-process1 |title=Warm Rain Process |access-date=15 Januarie 2010 |publisher=[[American Meteorological Society]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20121209205815/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=warm-rain-process1 |archive-date=9 Desember 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> In wolke benede vriespunt, wanneer yskristalle genoeg massa optel sal dit begin val. Dit vereis gewoonlik meer massatoevoeging as samevloeiing wanneer dit tussen kristal en buurdruppel plaasvind. Hierdie proses is temperatuurafhanklik, omdat superverkoelde waterdruppels net bestaan in 'n wolk benede die vriespunt van water. Hierdie yskristalle mag smelt soos wat dit na die Aarde val, afhangende van die temperatuurverskil tussen die wolk en aardoppervlak.<ref>{{cite web |author=Paul Sirvatka |year=2003 |url=http://weather.cod.edu/sirvatka/bergeron.html |title=Cloud Physics: Collision/Coalescence; The Bergeron Process |publisher=[[College of DuPage]] |access-date=1 Januarie 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200503195703/https://weather.cod.edu/sirvatka/bergeron.html |archive-date=3 Mei 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Reëndruppels beskik groottes wat strek vanaf 0,1&nbsp;mm tot 9&nbsp;mm gemiddelde deursnee. Bo dít neig die druppels om op te breek. Kleiner druppels word wolkdruppels genoem, en hul vorm is sferies. Soos wat die reëndruppel se grootte toeneem, word die vorm daarvan meer oblaat, met die grootste deursnee wat die aankomende lugvloei wys. Groot reëndruppels word toenemend platter teen die bodem, soos 'n [[hamburger]], met baie groot druppels wat meer lyk soos [[valskerm]]s.<ref>{{cite web |title=Bad Meteorology: Raindrops are shaped like teardrops. |url=http://www.ems.psu.edu/~fraser/Bad/BadRain.html |author=Alistair B. Fraser |access-date=7 April 2008 |date=15 Januarie 2003 |publisher=[[Pennsylvania State University]] |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20010605031033/http://www.ems.psu.edu/~fraser/Bad/BadRain.html |archive-date= 5 Junie 2001 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> Teenoor algemene menings lyk die vorm van 'n waterdruppel glad nie soos 'n traandruppel nie.<ref>{{cite web |author=[[United States Geological Survey]] |year=2009 |url=http://ga.water.usgs.gov/edu/raindropshape.html |title=Are raindrops tear shaped? |publisher=[[United States Department of the Interior]] |access-date=27 Desember 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20131114143451/http://ga.water.usgs.gov/edu/raindropshape.html |archive-date=14 November 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die grootste reëndruppels op Aarde is gemeet in [[Brasilië]] en die [[Marshalleilande]] in 2004 – sommige was so groot soos 10&nbsp;mm. Die noemenswaardige grootte kan verduidelik word deur kondensasie op groot [[rook]]deeltjies of deur botsings tussen druppels in klein streke met 'n betreklike hoe inhoud van vloeistof water.<ref>{{cite news |title=Monster raindrops delight experts |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3898305.stm |author=Paul Rincon |publisher=[[British Broadcasting Company]] |date=16 Julie 2004 |access-date=30 November 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191221000933/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3898305.stm |archive-date=21 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

Intensiteit en duur van reënval beskik gewoonlik 'n omgekeerde verwantskap, dus hoë intensiteit storms sal waarskynlik van korte duur wees en lae intensiteit storms van 'n langer duur.<ref name="JS">{{cite web|author=J . S. 0guntoyinbo and F. 0. Akintola|year=1983|url=http://www.cig.ensmp.fr/~iahs/redbooks/a140/iahs_140_0063.pdf|title=Rainstorm characteristics affecting water availability for agriculture|publisher=IAHS Publication Number 140|accessdate=2008-12-27|archive-date=2009-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205200119/http://www.cig.ensmp.fr/~iahs/redbooks/a140/iahs_140_0063.pdf|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|author=Robert A. Houze Jr|url=http://ams.allenpress.com/archive/1520-0477/78/10/pdf/i1520-0477-78-10-2179.pdf|title=Stratiform Precipitation in Regions of Convection: A Meteorological Paradox?|journal=Bulletin of the [[American Meteorological Society]]|date=October 1997|volume=78|number=10|pages=2179–2196|accessdate=2008-12-27}}</ref> Reëndruppels wat geassosieer word met gesmelte hael neig om groter as ander reendruppels te wees.<ref>{{cite web|author=Norman W. Junker|year=2008|url=http://www.hpc.ncep.noaa.gov/research/mcs_web_test_test_files/Page882.htm|title=An ingredients based methodology for forecasting precipitation associated with MCS’s|publisher=[[Hydrometeorological Prediction Center]]|accessdate=2009-02-07|archive-date=2012-08-04|archive-url=https://www.webcitation.org/69g1X4BL4?url=http://www.hpc.ncep.noaa.gov/research/mcs_web_test_test_files/Page882.htm|url-status=dead}}</ref> Reëndruppels se botsing met die aardoppervlak geskied by hul eindsnelheid, wat groter sal wees vir groter druppels, weens die groter massa tot sleurkrag verhouding. By seevlak sonder wind sal 0,5&nbsp;mm druppels bots teen ongeveer 2&nbsp;m/s, terwyl groter 5&nbsp;mm druppels 'n eindsnelheid van 9&nbsp;m/s kan bereik.<ref>{{cite web |title=Falling raindrops hit 5 to 20 mph speeds |url=http://www.wonderquest.com/falling-raindrops.htm |publisher=Weather Quest |access-date=8 April 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191009112721/http://www.wonderquest.com/falling-raindrops.htm |archive-date=9 Oktober 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Die klank van reendruppels wat water slaan word veroorsaak deur borrels lug wat onderwater ossileer.
<ref>{{cite journal
 | author = Andrea Prosperetti and Hasan N. Oguz
 | authorlink = Andrea Prosperetti
 | year = 1993
 | title = The impact of drops on liquid surfaces and the underwater noise of rain
 | journal = Annual Review of Fluid Mechanics
 | volume = 25
 | pages = 577–602
 | doi = 10.1146/annurev.fl.25.010193.003045
 | url = http://arjournals.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.fl.25.010193.003045
 | format = [[PDF]]
 | accessdate = 2006-12-09
 }}</ref>
<ref>{{cite web |url=http://ffden-2.phys.uaf.edu/311_fall2004.web.dir/Ryan_Rankin/bubble%20resonance.htm |title=Bubble Resonance |access-date=9 Desember 2006 |author=Ryan C. Rankin |year=2005 |work=The Physics of Bubbles, Antibubbles, and all That |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191121085916/http://ffden-2.phys.uaf.edu/311_fall2004.web.dir/ryan_rankin/bubble%20resonance.htm |archive-date=21 November 2019 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref>

== Verwysings ==
{{Verwysings|3}}

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Rain}}
{{Wikt|reën}}

{{Normdata}}
{{DEFAULTSORT:Reen}}
[[Kategorie:Neerslag]]