Parkinson se siekte

Parkinson se siekte
Klassifikasie en eksterne bronne
Illustrasie van Parkinson se siekte deur William Richard Gowers, wat in 1886 gepubliseer is in "A Manual of Diseases of the Nervous System".
ICD-10	G20, F02.3
ICD-9	332
OMIM	168600
DiseasesDB	9651
MedlinePlus	000755
eMedicine	neuro/304neuro/635 in jong persone pmr/99
Mediese waarskuwing

Parkinson se siekte (ook Parkinson-siekte) is 'n breinafwyking wat jou geleidelik spierbeheer laat verloor. Dis 'n neurologiese sindroom van die sentrale senuweestelsel soos dopamienvlakke in die brein afneem. Dit tas die pasiënt se vermoë aan om te beweeg en te praat. Die brein kan nie meer vinnig genoeg reageer nie, wat die pasiënt geleidelik verlam. Dit kan ook hul gemoed, gedrag en denke beïnvloed.

Die siekte is vir die eerste keer in 1817 deur die Londense geneesheer James Parkinson (1755–1824) beskryf. Dit word gewoonlik deur ’n tekort aan die senuoordraer dopamien, veroorsaak weens degeneratiewe, vaskulêre of inflammatoriese veranderings in die basaalganglia (deel van die voorbrein). Die blootstelling aan sekere chemikalieë (soos sweisdampe) kan dit ook aanhelp.

Die siekte word onder meer gekenmerk deur bewerigheid, rigiditeit, verlies aan spierbeheer, traer bewegings en 'n uitdrukkinglose gesig. Die simptome is aanvanklik lig. As dit vroeg behandel word, kan dit jare lank so bly. Dit kan egter nie genees word nie. Met vroeë behandeling is pasiënte se lewensverwagting omtrent dieselfde as vir mense daarsonder.

Die siekte begin meestal tussen die 50ste en 60ste lewensjaar, veral by mans. Sowat 5 tot 10% van mense kry dit voor vyftig. Voorbeelde van bekendes met parkinsonisme is die akteur Michael J. Fox (op 30 gediagnoseer) en die bokser Muhammad Ali (op 42 gediagnoseer).

Behandeling

Parkinson-siekte word hoofsaaklik met die toedien van medikasie behandel. 'n Aantal middels word tegelyk toegedien, maar die behandeling is weens die newe-effekte van die medisyne, ingewikkeld.

Geneeshere het aanvanklik atropien voorgeskryf, veral in die vroeë stadium. Newe-effekte hiervan is 'n droë mond, geheueverlies en psigiese simptome. Levodopa, verwant aan dopamien, is daarna as die basis vir behandeling gebruik. Die effek op die styfheid van die spiere is goed, maar die newe-effekte is willekeurige krampe, mislikheid en braking. Amantadien bevorder ook die vrystelling van dopamien, maar is meestal minder effektief as levodopa.

Wetenskaplikes kon daarin slaag om Parkinson in rotte om te keer. Stamseloorplantings is gebruik om die beskadigde senuwees met nuwe motorneurone (wat met dopamien "geprogrammeer" is) te vervang. Daar word gehoop dat hierdie metode in die toekoms vir menslike gebruik aangepas sal word.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Parkinson se siekte.