Jamestown, Oos-Kaap

Die artikel handel oor die dorp in die Oos-Kaap, vir ander plekke met dieselfde naam, sien Jamestown.

Jamestown is 'n dorpie in die Oos-Kaap, 58 km suid van Aliwal-Noord, geleë op die N6 (ou wapadroete in die 19de eeu) tussen Queenstown en Aliwal-Noord. Dit vorm deel van die Walter Sisulu Plaaslike Munisipaliteit in die Joe Gqabi-distriksmunisipaliteit.

Jamestown (insluitend Masakhane buurt)
Dorpie
Jamestown  Jamestown se ligging in Oos-Kaap
Koördinate: 31°07′17″S 26°48′24″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos-Kaap
Distrik	Joe Gqabi
Munisipaliteit	Walter Sisulu
Stigting	1874
Oppervlak
• Totaal	11,98 km2 (4,63 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	4 666
• Digtheid	389/km2 (1 010/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	1.1%
• Indiërs/Asiërs	0.3%
• Bruin mense	1.9%
• Swart mense	96.0%
• Ander	0.6%
Taal (2011)
• Xhosa	92.7%
• Afrikaans	2.2%
• Engels	1.6%
• Sotho	1.4%
• Ander	2.1%
Poskode (strate)	9742
Poskode (posbusse)	9742
Skakelkode	051

Die dorp het 'n klein, maar goeie provinsiale hospitaal.

Geskiedenis

Die dorpie is genoem na Johannes Jacobus (James) Wagenaar, die eienaar van die plaas Plessieskraal waarop dit aangelê is in 1874. Dit het in 1943 munisipale status verwerf. Sedert 2018 probeer die ANC-regering die dorp se naam verander na James Calata (sekretaris-generaal van die African National Congress in 1948), soos reeds aangedui op sommige afstandborde op die N6-hoofroete.

NG gemeente

Jamestown se NG kerkgebou. Dit is ontwerp deur William Henry Ford.

Hoofartikel: NG gemeente Jamestown.

Jamestown het in 1876, twee jaar ná sy stigting, sy eerste NG kerkgeboutjie gekry. Maandelikse dienste is om die beurt deur die predikante van Aliwal-Noord en Dordrecht gehou. In 1891 stig die gemeente af, maar eers op 25 Maart 1893 kom die eerste leraar, ds. Theodore James Meyer, hier aan. Hy het op 19 Maart 1898 aan die koors beswyk. Op 28 Oktober 1899 neem ds. William Loftie Eaton die taak verder. 'n Saal is in 1906 opgerig en die kerkgebou in 1912 gebou. Op 11 November 1933 volg ds. Pieter de Vos Grobbelaar vir ds. Eaton op. Hy was daarna leraar van die NG gemeente Rondebosch. 'n Doeltreffende, nuwe kerksaal is op 9 Maart 1951 ingewy.

Die gemeente was nooit groot wat getalsterkte betref nie. In 1972 was hier byvoorbeeld 320 volwasse lidmate, wat tot 130 in 1994 daal en net 90 in 2006. Dit bly bestendig op 90 tot 2012, wat waarskynlik beteken dat nuwe gegewens nie aan die samestellers van die Jaarboek van die NG Kerke gestuur is nie. Die leraarspos in die gemeente was in 2016 steeds vakant, een van baie in die Oos-Kaapse Sinode van die NG Kerk wat op die oog af te klein geword het om 'n eie leraar te bekostig.

Gereformeerde kerk

Die destydse Gereformeerde kerk Jamestown.

Hoorartikel: Gereformeerde kerk Jamestown.

Die gemeente Jamestown is op 22 April 1899 deur 58 lidmate van die gemeentes Aliwal-Noord, wat die naaste aan die dorpie Jamestown geleë is, Burgersdorp en Dordrecht gestig. Die gemeente se bedrywighede is van Oktober daardie jaar tot in 1902 deur die Tweede Vryheidsoorlog ontwrig. Op 5 Junie 1903 kon die hoeksteen van die gemeente se eie kerkie gelê word, maar geen foto daarvan het blykbaar behoue gebly nie. Binne 20 jaar het dié gebou te klein geword, want in 1920 het die gemeente reeds bestaan uit 167 belydende en 128 dooplidmate vir ’n sieletal van 295. So is die tweede kerk, in ’n kruisvorm, op 3 Mei 1925 in gebruik geneem.

Die verstedeliking van Afrikaners sedert die Groot Depressie van 1929 tot 1933 het toe al ’n nadelige uitwerking op Jamestown, soos op die meeste plattelandse gemeentes, begin hê. Met die eeufees van die Gereformeerde Kerk in 1959 het die lidmaattal reeds tot 71 belydende en 46 dooplidmate afgeneem, maar die kerkraad het nietemin vier jaar later besluit om die kerkgebou met sierstene te beklee, soos ook die geval was met die kerkgebou van die nabygeleë Gereformeerde kerk Steynsburg. Dié besluit is geneem om die kerkgebou meer in die smaak te val van die tyd toe siersteenkerke oral in Suid-Afrika verrys het. Ongelukkig het die oorspronklike, geskiedkundige aansig van die gebou gevolglik in die slag gebly.

In sy hele 104-jarige bestaan kon Jamestown nie een keer ’n eie predikant onderhou nie en moes die gemeente deurgaans in kombinasie met ander gemeentes gaan, byvoorbeeld met Sterkstroom en Molteno. Weens die krimpende lidmaattal moes die handjie vol oorblywende lidmate veral in die laaste kwart van die 20ste eeu baie opoffer om te bly voorbestaan. Tydens die eeufees in 1999 was daar net 16 belydende en twee dooplidmate oor. Eindelik moes hulle tog die stryd gewonne gee en in 2003 die besluit neem om te ontbind. Sedertdien ressorteer Jamestown onder Aliwal-Noord, tesame met onder meer die Vrystaatse dorpe Zastron en Rouxville.

Bekende boorlinge

• John Vorster - eerste minister van Suid-Afrika.
• H.B. Thom - rektor van die Universiteit Stellenbosch.

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Eksterne skakels

• Liggingskaart en inligting vir toeriste

Bronne

• Raper, P.E., Dictionary of South African Place Names, Lowry Publishers, Johannesburg, 1987.
• Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa; Juta and Company Limited, Cape Town & Johannesburg, 1980.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.