Kimberley: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes) No edit summary |
Klaar |
||
| (29 wysigings tussenin deur 4 gebruikers nie gewys nie) | |||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp
| naam = Kimberley
| ander_naam =
| inheemse_naam =
| nedersetting_tipe = [[Stad]]
| beeld_stadsilhoeët = Downtown Kimberley seen from the west 2015.JPG
| beeld_alt =
| beeldbyskrif = Die stadskern oor die Groot Gat gesien
| beeld_vlag =
| beeld_seël =
| beeld_skild =
| bynaam = Diamantstad
| slagspreuk =
| beeld_kaart =
| duimdrukkeretiketposisie= links
| kaart_onderskrif =
| latd = 28 |latm = 44 |lats = 31
| longd = 24 |longm = 46 |longs = 19
Line 12 ⟶ 20:
| distrik = Frances Baard
| munisipaliteit = Sol Plaatje
|
| stigtingsdatum = 5 Julie 1873<ref>{{en}} {{cite web |title=Chronological order of town establishment in South Africa based on Floyd (1960:20-26) |url=http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-07212011-123414/unrestricted/05back.pdf |pages=xlv-lii |archive-url=https://web.archive.org/web/20190713023732/http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-07212011-123414/unrestricted/05back.pdf |archive-date=13 Julie 2019 |url-status=live |df=dmy-all |accessdate=22 September 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://de.scribd.com/document/291256918/Chronological-Order-of-Town-Establishment-in-South-Africa |title=Chronological Order of Town Establishment in South Africa |last=Evans |first=Owain |accessdate=30 September 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200422045415/https://de.scribd.com/document/291256918/Chronological-Order-of-Town-Establishment-in-South-Africa |archive-date=22 April 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
|
|
|
| leiertitel = [[Burgemeester]]
| leiernaam = [[Kagisho Dante Sonyoni]]
| leiertitel1 =
| leiernaam1 =
| leiertitel2 =
| leiernaam2 =
| oppervlakvoetnotas = <ref name=census2011>Som van die hoofplekke [http://census2011.adrianfrith.com/place/383003 Roodepan], [http://census2011.adrianfrith.com/place/383005 Galeshewe] en [http://census2011.adrianfrith.com/place/383006 Kimberley] ''Sensus 2011''.</ref>
| oppervlak_totaal_km2 = 164.3
| oppervlak_metro_km2 =
| hoogte_m = 1184
| hoogte_maks_m =
| hoogte_min_m =
| bevolkingvoetnotas = <ref name=census2011 />
| bevolking_skat =
| bev_skat_op =
| bevolking_totaal = 225160
| bevolking_soos_op = 2011
|
| bevolkingsdigtheid_metro_km2 =
| bevolking_metro_voetnotas =
| bevolking_demonym = Kimberliete
| bevolkingnota =
<!-- demografie (deel 1) -->
| demografie1_voetnotas = <ref name=census2011 />
| persent_swart = 63
| persent_kleurling = 26
| persent_asiër = 1
| persent_wit = 8
| persent_ander = 0
<!-- demografie (deel 2) -->
| demografie2_voetnotas = <ref name=census2011 />
| demografie2_titel1 = [[Afrikaans]]
| demografie2_info1 = 43
| demografie2_titel2 = [[Tswana]]
| demografie2_info2 = 35
| demografie2_titel3 = [[Engels]]
| demografie2_info3 = 8
| demografie2_titel4 = [[Xhosa]]
| demografie2_info4 = 6
| demografie2_titel5 = Ander
| demografie2_info5 = 6
| poskode = 8301
| poskode2 = 8300
Line 47 ⟶ 73:
}}
'''Kimberley''' is die [[hoofstad]] en grootste stad van die [[Suid-Afrika]]anse provinsie [[Noord-Kaap]] met 'n bevolking van sowat 225 000 in 2011 (insluitende [[township]]s). Die plek waar Kimberley sou ontwikkel, het in 1871 wêreldwyd opslae gemaak ná die ontdekking van 'n [[diamant]]veld. Die [[mynbou]]bedrywighede, wat hier vinnig ontwikkel het, gee onder meer aanleiding tot die industrialisering van Suid-Afrika. Kimberley staan derhalwe bekend as '''Diamantstad'''. In 1881 is die eerste [[aandelebeurs]] in Afrika in die stad gestig.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://afkinsider.com/35226/17-things-didnt-realize-invented-by-south-africans/17/ |title=17 Things You Didn't Know Were Invented By South Africans |publisher=AFKInsider |date=9 Februarie 2017 |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref> Kimberley maak op 2 September 1882 ook geskiedenis as die eerste stad in Suid-Afrika en die [[Suidelike Halfrond]] asook die tweede in die wêreld na [[Philadelphia]], [[Pennsilvanië]], in die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] met [[Elektrisiteit|elektriese]] [[gloeilamp]]straatverligting – op 'n tydstip toe [[Londen]]se strate nog met gaslampe belig is.<ref>{{en}} [http://www.eskom.co.za/sites/heritage/Pages/early-years.aspx ''Eskom: Electricity in South Africa – Early Years. Besoek op 21 Maart 2018'']</ref> Kimberley staan ook bekend vir die [[Beleg van Kimberley|beleg]] tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]]. Die Britse sakemanne [[Cecil John Rhodes|Cecil Rhodes]] en [[Barney Barnato]] het hul rykdom in Kimberley begin en Rhodes het die [[De Beers]]-diamantmaatskappy in die vroeë dae van die mynstad gestig. Kimberley en die aanliggende [[Beaconsfield]] is in 1912 verenig onder een dorpsbestuur en het in Desember daardie jaar stadstatus verwerf.
[[Lêer:Big Hole Kimberley.jpg|duimnael|links|Die Groot Gat]]
Alhoewel die stad nie langs die belangrike toeristeroete van Suid-Afrika lê nie, is dit saam met [[Upington]] die poort na Suid-Afrika se "Wilde Weste" en na [[Namibië]], met [[Namakwaland]], die [[Augrabieswaterval]], die [[Kgalagadi-vredespark]] (voorheen die Kalahari-Gemsbokpark), en die [[Namibwoestyn]] met die [[Visrivier-canyon]] as die belangrikste [[Toerisme|toeristebestemmings]].
== Etimologie ==
Kimberley het veral aan sy begin naamveranderinge ondergaan van grensplaasname oor delwerskampname na die gevestigde name van die dorpe Kimberley en Beaconsfield wat in 1912 saamgesmelt het. Die enigste spore van voorkoloniale nedersettings binne die stadsgrense is verstrooide [[Laat Steentydperk]]-artefakte en daar is geen bekende rekord van plekname voor die eerste 19de-eeuse plaasname nie. Dit het buite die gebiede gelê wat in die voorkoloniale tydperk deur die [[Tswanas|Batswana]] bevolk is.<ref name="Shillington1985">{{en}} {{cite book |author=Kevin Shillington |title=The Colonisation of the Southern Tswana, 1879–1900 |year=1985 |publisher=Ravan Press |isbn=978-0-86975-270-8 |url=https://books.google.com/books?id=hWffoAEACAAJ}}</ref> Gebiede soos die nabygeleë [[Wildebeest Kuil Rotskunssentrum]] getuig van 'n [[Khoikhoi|Khoe]]-[[Boesman|San]]-geskiedenis wat tot in die negentiende eeu streek.
In die na-apartheidsera is die Kimberley-stadsraad hernoem in die Sol Plaatje Plaaslike Munisipaliteit nadat sy gebied uitgebrei is om ook omliggende dorpe en stede in te sluit, waaronder [[Ritchie]]. [[Sol Plaatje]], die bekende skrywer en aktivis, het vir 'n groot deel van sy lewe in Kimberley gewoon. Net so het die destydse Diamantveld-distriksmunisipaliteit die [[Frances Baard-distriksmunisipaliteit]] geword, met verwysing na die vakbondlid [[Frances Baard]] wat in Greenpoint, Kimberley, gebore is.
== Geskiedenis ==
=== Ontdekking van diamante ===
[[Lêer:Red Cap Party.jpg|duimnael|Fleetwood Rawstorne se "Rooikappiepartytjie" van prospekteerders op Colesbergkoppie]]
In 1866 het die vyftienjarige plaasseun Erasmus Stephanus Jacobs 'n klein wit klip gevind by die oewer van die [[Oranjerivier]] op sy vader se plaas De Kalk naby [[Hopetown]] wat hulle van plaaslike [[Griekwas (stam)|Griekwas]] gehuur het. Die klip, wat sy moeder aan 'n belangstellende buurman en versamelaar geskenk het, was 'n 21,25 [[karaat]] (4,25 g) [[diamant]] ter waarde van £500 wat die naam [[Eureka-diamant|Eureka]] gekry het.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://experiencenortherncape.com/visitor/experiences/diamond-history-in-kimberley |title=Diamond History in Kimberley |publisher=Experience Northern Cape |accessdate=10 Desember 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221210061923/https://experiencenortherncape.com/visitor/experiences/diamond-history-in-kimberley |archive-date=10 Desember 2022 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Volgens 'n ander bron het hy die klippie vir sy vader gewys, wat dit toe verkoop het.<ref>{{en}} {{cite book |author=Martin Meredith |title=Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa |url=https://books.google.com/books?id=4t6XGAAACAAJ |year=2007 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-8614-5 |pages=16}}</ref> Die klippie is deur Schalk van Niekerk by Jacobs se vader gekoop, wat dit later herverkoop het.
Drie jaar later is 'n groter 83,50 karaat (16,7 g) diamant, die ''[[Ster van Suid-Afrika]]'' gevind, ook naby Hopetown.<ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=The Diamond Magnates |date=1972 |publisher=Hamilton |location=Londen |isbn=0-241-02177-4 |page=5}}</ref><ref name="Wilson1982">{{en}} {{cite book |author=Arthur Norman Wilson |title=Diamonds: From Birth to Eternity |url=https://books.google.com/books?id=x5FQAQAAIAAJ |year=1982 |publisher=Gemological Institute of America |page=135 |isbn=978-0-87311-010-5}}</ref> Dié diamant is deur Van Niekerk vir £11 200 verkoop en later op die Londense mark herverkoop vir £25 000.<ref name="Meredith2007">{{en}} {{cite book |author=Martin Meredith |title=Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa |url=https://books.google.com/books?id=4t6XGAAACAAJ |year=2007 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-8614-5}}</ref>
Die [[Kaapkolonie]], [[Zuid-Afrikaansche Republiek|Transvaal]], [[Oranje-Vrystaat]] en die [[Griekwas (stam)|Griekwaleier]] [[Nicolaas Waterboer]] het almal aanspraak gemaak op die diamantvelde. Veral die Vrystaatse [[Boere]] wou die gebied hê, aangesien dit binne die natuurlike grense geleë is wat deur die [[Oranjerivier|Oranje-]] en [[Vaalrivier]]e gevorm word. Ná die bemiddeling waaroor die Goewerneur van [[Natal (kolonie)|Natal]] toesig gehou het, het die Keate-toekenning ten gunste van Waterboer gegaan, wat homself onder Britse beskerming geplaas het.<ref name="Ralph1900">{{en}} {{cite book |author=Julia Ralph |title=Towards Pretoria; a record of the war between Briton and Boer, to the relief of Kimberley |publisher=Frederick A. Stokes |year=1900 |url=https://archive.org/details/towardspretoriar00ralp}}</ref> Die grondgebied bekend as Griekwaland-Wes is gevolglik op 27 Oktober 1871 geproklameer.
=== Plekname: Van Vooruitzicht oor New Rush tot Kimberley ===
[[Lêer:Die Gartenlaube (1899) b 0836 i 1.jpg|duimnael|Kimberley rondom 1899]]
[[Lêer:Griqualand West Sumpreme Court Kimberley.jpeg|duimnael|Griekwaland-Wes-Hooggeregshof in Kimberley]]
Op 17 November 1871 het koloniale kommissarisse in New Rush aangekom om gesag oor die gebied uitoefen namens die Kaapse goewerneur. Delwersbesware en myneropstande het goewerneur [[Henry Barkly]] se besoek aan New Rush in September die volgende jaar tot gevolg gehad, waar hy 'n plan bekend gemaak het om [[Griekwaland-Wes]] tot 'n kroonkolonie te laat verklaar.
Die voortdurende magstryd en hebsug het nogtans 'n aantal merkwaardige mense voortgebring, wat in die ekonomiese geskiedenis van Suid-Afrika 'n beduidende rol sou speel: [[Cecil John Rhodes|Cecil Rhodes]], die seun van 'n Engelse vikaris, het hier die welvarendste en magtigste man op die [[Afrika]]vasteland geword. [[Barney Barnato]], 'n voormalige straathandelaar uit 'n [[Londen]]se krotbuurt wat op 20-jarige leeftyd na Suid-Afrika geëmigreer het, het hier sy loopbaan as mynmagnaat en multimiljoenêr begin.
[[Richard Southey]] sou in Januarie 1873 as luitenant-goewerneur van die voorgenome kroonkolonie aankom. Maande het egter verstryk sonder enige tekens van die proklamasie of die nuwe belowe grondwet en voorsiening vir verteenwoordigende regering. Die vertraging was in [[Londen]] waar die Staatsekretaris vir die Kolonies, [[John Wodehouse, 1ste Graaf van Kimberley]], daarop aangedring het dat voor die bepaling van verkiesingsafdelings die plekke "ordentlike en verstaanbare name moes kry. Sy lordskap het geweier om op enige manier met so 'n vulgarisme verbind te wees soos ''New Rush'' en wat die [[Nederlands]]e naam betref, ''Vooruitzicht'' … kon hy dit nie spel of uitspreek nie."<ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3 |pages=115}}</ref> Die saak is oorgedra aan Southey wat dit aan sy koloniale sekretaris J.B. Currey gegee het. Roberts skryf "toe dit by die hernoeming van New Rush gekom het, het [Currey] homself as 'n waardige diplomaat bewys. Hy het redelik seker gemaak dat lord Kimberley die naam van die hoofverkiesingsafdeling sowel sou kon spel as uitspreek deur, soos hy sê, dit 'na sy lordskap' te noem." New Rush het deur proklamasie op 5 Julie 1873 Kimberley geword.<ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3 |pages=115}}</ref> Delwer-sentiment is in 'n ''Diamond Field''-koerantartikel uitgespreek soos volg "ons het in New Rush gaan slaap en het wakker geword in Kimberley, en só het ons droom verdwyn."<ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3 |pages=116}}</ref>
Volgens 'n ooreenkoms deur die Britse regering oor vergoeding aan die Oranje-Vrystaat vir sy mededingende grondeise is in 1877 [[Griekwaland-Wes]] deur die Kaapkolonie geannekseer.<ref name="Ref_1918">{{en}} {{cite book |url=https://archive.org/details/selectconstitut01eybegoog |title=Select Constitutional Documents Illustrating South African History 1795–1910 |page=[https://archive.org/details/selectconstitut01eybegoog/page/n159 66] |publisher=Routledge and Sons |year=1918}}</ref> Die Kaapse eerste minister [[John Molteno]] het aanvanklik ernstige twyfel gehad oor die anneksasie van die streek met 'n groot skuldlas, maar nadat hy 'n ooreenkoms met die binnelandse regering aangegaan en die versekering ontvang het dat die plaaslike bevolking in die proses geraadpleeg sou word, het hy op 27 Julie 1877 die Griekwaland-Wes-anneksasiewet goedgekeur.<ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3 |pages=155}}</ref>
=== Groot Gat en ander myne ===
{{Hoofartikel|Groot Gat}}
[[Lêer:Open pit mine.jpg|duimnael|Die Groot Gat]]
Delwery het veral by die Colesbergkoppie plaasgevind, maar die koppie is geleidelik weggedelf en staan nou bekend as die Groot Gat – die grootste gat in die wêreld wat met pik en graaf gemaak is. Amptelik is die Groot Gat se naam ''Kimberleymyn''. Die gat het 'n omvang van 1 600 meter, 'n diepte van 215 meter, 'n deursnee van 460 meter en 'n oppervlak van twaalf [[hektaar]] (29,7 [[akker]]). In die tydperk van 1871 tot 1914 het sowat 50 000 myners 2 722 kilogram of 14,5 miljoen karaat diamante gemyn en 25 miljoen ton aarde en gesteente verwyder. In 1914 was die grond van diamante uitgeput, die delwers het na ander plekke getrek en die Groot Gat was voortaan aan die elemente blootgestel. Dit is opgegrawe tot 'n diepte van 240 m, maar daarna met puin gevul waardeur sy diepte tot sowat 215 m verminder is; sedertdien het dit water tot op 'n hoogte van 40 m opgehoop, waardeur 175 m sigbaar is. Onder die oppervlak is die Kimberleymyn onder die Groot Gat tot 'n diepte van 1097 m ontgin. Volgens 'n gewilde plaaslike mite is dit die grootste handgegrawe gat ter wêreld, maar die [[Jagersfonteinmyn]] hou waarskynlik daardie rekord.<ref name="Hannatjie2005">{{en}} {{cite web |url=http://www.news24.com/News24/South_Africa/News/0,6119,2-7-1442_1708011,00.html |title=Big Hole loses claim to fame |publisher=[[Nuus24]] |author=Hannatjie van der Merwe |date=20 Mei 2005 |accessdate=7 Januarie 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090107014127/http://www.news24.com/News24/South_Africa/News/0%2C6119%2C2-7-1442_1708011%2C00.html |archive-date=7 Januarie 2009 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Dit vorm vandag die middelpunt van 'n opelugmuseum met oorspronklike delwersbehuisings uit die tyd van die diamantestormloop wat van ander plekke na die museumsterrein verskuif is.
Die Groot Gat is die hoofkenmerk op 'n voorlegging van Mei 2004 met die naam "Kimberleymyne en geassosieerde vroeë nywerhede" op die Suid-Afrikaanse kandidaatlys as 'n [[Unesco]]-[[wêrelderfenisgebied]].<ref name="Ref_c">{{en}} {{cite web |url=http://www.news24.com/News24/South_Africa/News/0,,2-7-1442_1710296,00.html |title=Bid to plug Big Hole worldwide |publisher=[[Nuus24]] |accessdate=30 September 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070930225840/http://www.news24.com/News24/South_Africa/News/0%2C%2C2-7-1442_1710296%2C00.html |archive-date=30 September 2007 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/tentativelists/1909/ |title=UNESCO World Heritage Tentative Lists: Kimberley Mines and Associated Early Industries |publisher=[[Unesco]] |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
Ander myne by Kimberley was Bultfontein, Wesselton, De Beersmyn en [[Dutoitspan]].
Teen 1873 was Kimberley die naasgrootste Suid-Afrikaanse stad na [[Kaapstad]] met 'n bevolking van sowat 40 000.<ref>{{en}} {{cite book |author=Martin Meredith |title=Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa |url=https://books.google.com/books?id=4t6XGAAACAAJ |year=2007 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-8614-5 |pages=34}}</ref> In 1885 is 'n spoorwegverbinding met [[Kaapstad]], [[Gqeberha|Port Elizabeth]] en [[Oos-Londen]] voltooi wat die invoer van hout en steenkool vergemaklik het. Sewe jaar later is die ''Kimberley and World Exhibition'' (''Kimberley- en wêreldtentoonstelling'') gehou as die eerste van sy soort buite die Verenigde Koninkryk.<ref>{{en}} K.A. Berney, Trudy Ring, Noelle Watson, Paul Schellinger (eds.): ''Middle East and Africa: International Dictionary of Historic Places, Volume 4''. Chicago and London: Fitzroy Dearborn Publishers 1996, bl. 434</ref> Ter geleentheid van die tentoonstelling is ook die eerste nasionale [[gholf]]kampioenskap in Suid-Afrika gehou.<ref>{{en}} Neville Ivor and James Leck: ''South African Sport''. MacDonald South Africa 1977, bl. 14</ref>
Suid-Afrika se eerste mynbouskool, wat in
=== Rol van en invloed van De Beers ===
{{Hoofartikel|De Beers}}
[[Lêer:BigHole Cocopan.JPG|duimnael|'n Bordjie by die Groot Gat wat lees: "Indien alle diamante wat by die Kimberleymyn ontgin is versamel word, sal dit drie [[koekepan]]ne soos hierdie kan vul"]]
Die talle kleiner mynmaatskappye is saamgesmelt deur [[Cecil John Rhodes|Cecil Rhodes]] en [[Charles Rudd]] tot [[De Beers]] en ''The Kimberley'' onder [[Barney Barnato]]. In 1888 het dié twee maatskappye saamgesmelt tot [[De Beers|De Beers Consolidated Mines]], wat op 'n stadium die monopolie gehad het oor die wêreldwye diamantmark.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.angloamerican.com/~/media/Files/A/Anglo-American-PLC-V2/presentations/2014pres/de-beers-analyst-seminar-presentation.pdf |title=Anglo American: De Beers investor presentation |publisher=[[Anglo American-korporasie]] |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref><ref name="John1974">{{en}} {{cite book |author=John Hays Hammond |title=The Autobiography of John Hays Hammond |publisher=Ayer Publishing |year=1974 |isbn=0-405-05913-2 |page=205 |url=https://books.google.com/books?id=IdrVz9e9CzYC |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
Kimberley het baie vinnig die grootste stad in die gebied geword, deels te danke aan 'n groot [[Afrika]]migrasie na die gebied vanuit die hele vasteland. Die migrante is met ope arms verwelkom, omdat die De Beers-maatskappy op soek was na goedkoopwerkers om die myne aan die gang te hou. 'n Ander groep wat na die stad getrek het vir geld was prostitute uit 'n wye verskeidenheid [[etniese groep]]e wat in kroeë en saloons gevind kon word. Dit is geprys as 'n stad van onbeperkte geleenthede.<ref>{{en}} {{cite book |author=Martin Meredith |title=Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa |year=2007 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-8614-5 |pages=36 |url=https://books.google.de/books?id=4t6XGAAACAAJ&redir_esc=y |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
Vyf groot gate is in die aarde gegrawe na aanleiding van die [[kimberliet]]pype wat na die stad genoem is. Kimberliet is 'n diamantdraende blou grond wat onder 'n geelkleurige grond lê.<ref>{{en}} {{cite book |author=Martin Meredith |title=Diamonds, Gold and War: The Making of South Africa |url=https://books.google.com/books?id=4t6XGAAACAAJ |year=2007 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-7432-8614-5 |pages=34}}</ref>
=== Tweede Vryheidsoorlog ===
{{Hoofartikel|Beleg van Kimberley}}
[[Lêer:Dead Memorial, Kimberley.jpg|duimnael|[[Beleg van Kimberley]]-gedenkteken]]
{{Sien ook|Slag van die Twee Riviere|Slag van Magersfontein|Slag van Paardeberg}}
Op 14 Oktober 1899 is Kimberley aan die begin van die [[Tweede Vryheidsoorlog]] beleër deur die Boeremagte. Die Britse magte wat die beleg probeer verlig het, het groot verliese gely. Die beleg is eers op 15 Februarie 1900 opgehef, maar die oorlog het voortgeduur tot in Mei 1902. Teen daardie tyd het die Britte 'n [[konsentrasiekamp]] by Kimberley gebou om Boerevroue en -kinders te arresteer.<ref name="Ref_1902">{{en}} {{cite book |title=Sessional Papers By Great Britain Parliament |publisher=House of Commons |url=https://books.google.com/books?id=7jBFAAAAMAAJ |year=1902}}</ref>
=== Samesmelting ===
[[Lêer:World War I memorial in Kimberley.jpg|duimnael|[[Eerste Wêreldoorlog]]-gedenkteken in Kimberley]]
Die tot dusver afsonderlik geadministreerde stadsdele van Kimberley en Beaconsfield het in 1912 in die stad Kimberley saamgesmelt.<ref name="Roberts1976" />
=== Onder apartheid ===
{{Hoofartikel|Apartheid}}
Alhoewel 'n aansienlike mate aan stedelike segregasie reeds bestaan het, was die implementering van die [[Groepsgebiedewet]] een van die grootste invloede van [[apartheid]] op Kimberley. Gemeenskappe is volgens [[Wet op Bevolkingsregistrasie|wettiglik bepaalde rassekategorieë]] verdeel, naamlik "Europeërs" ([[Wit Suid-Afrikaners|wit]]), "Inheems" ([[Swart mense|swart]]), "Kleurling" ([[Bruin mense|bruin]]) en "[[Indiese Suid-Afrikaners|Indiërs]]" – toe regtens geskei deur die [[Wet op Verbod van Gemengde Huwelike]]. Individuele gesinne kon op drie maniere verdeel word (gebaseer op sulke berugte maatreëls soos die "potloodtoets") en gemengde gemeenskappe is óf heeltemal verskuif (soos in die [[Maleierkamp]] – alhoewel daardie "suiweringe" as sulks reeds voor die begin van apartheid begin is) óf hulle is selektief "skoongemaak" (soos in Groenpoint wat 'n "Kleurlinggroepsgebied" geword het, sy eertydse Afrika- en ander inwoners is na ander dele van die stad verskuif). [[Residensiële segregasie]] is dus afgedwing in 'n proses wat met die skepping van nuwe townships gepaard gegaan het by die noordelike en noordoostelike uithoeke van die groeiende stad. Instellings wat swaar getref is deur die Groepsgebiedewet, [[Wet op Bantoe-onderwys|Bantoe-onderwys]] en ander wette wat [[Kerk (organisasie)|kerke]] ingesluit het (soos die Metodistekerk in Beanstraat) en [[Skool|skole]] (party, soos William Pescod en [[Perseverance-skool]], is geskuif, terwyl die Gore Browne-opleidingskool gesluit is). Ander [[paswette|wetgewing]] het Afrikane se beweegruimte beperk en party openbare plekke is gereserveer "slegs vir Europeërs" volgens die [[Wet op Afsonderlike Geriewe]]. Die [[Wysigingswet op Naturellewette]] het gepoog om kerkgemeenskappe volgens rasselyne te splits – 'n wet wat in 1957 namens alle Anglikane in Suid-Afrika deur aartsbiskop [[Geoffrey Clayton]] verwerp is (waarvolgens hierdie apartheidsaspek nooit in [[Kerk (gebou)|kerke]] soos Kimberley se Sint Cyprianus-katedraal geïmplementeer is nie).<ref name="Paton1974">{{en}} {{cite book |author=Alan Paton |title=Apartheid and the Archbishop: The Life and Times of Geoffrey Clayton, Archbishop of Cape Town |url=https://archive.org/details/apartheidarchbis0000pato |year=1974 |publisher=Scribner |isbn=978-0-684-13713-1}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.disa.ukzn.ac.za/webpages/DC/rejan74.4/rejan74.4.pdf |title=Review of Paton's ''Apartheid and the Archbishop'' by Edgar Brookes |accessdate=11 Maart 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311003158/http://www.disa.ukzn.ac.za/webpages/DC/rejan74.4/rejan74.4.pdf |archive-date=11 Maart 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
Middel-1952 het die weerstand teen apartheid in Kimberley 'n vroeë hoogtepunt bereik met die [[Uittartingsveldtog]]. Arthur Letele het 'n groep vrywilligers saamgeroep om die segregasiewette te trotseer deur banke by die Kimberleystasie te beset wat "slegs vir Europeërs" gereserveer was – wat inhegtenisneming en tronkstraf tot gevolg gehad het. Op 8 November dieselfde jaar het die [[Mayibuye-opstand]] in Kimberley uitgebreek weens die swak gehalte bier wat in die biersaal bedien is. Die massabakleiery het gelei tot skietvoorvalle en 'n daaropvolgende massabegrafnis op 12 November 1952 by Kimberley se West End-[[begraafplaas]]. Die vermeende "ringleiers" Arthur Letele, Sam Phakedi, Pepys Madibane, Olehile Sehume, Alexander Nkoane, Daniel Chabalala en David Mpiwa is ná die slagting aangehou.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://sahistory.org.za/pages/chronology/thisday/1952-11-08.htm |title=Mayibuye Uprising-black South Africans, slaves in the land of their birth, rose up to peacefully throw off their shackles |publisher=South African History Online |date=16 Maart 2011 |accessdate=9 November 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101109051719/http://www.sahistory.org.za/pages/chronology/thisday/1952-11-08.htm |archive-date=9 November 2010 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die aartsdiaken Wade van die St. Matteus-kerk het as 'n getuie by die daaropvolgende ondersoek die blaam veral op die apartheidsbeleid geplaas – insluitende swak behuising, beligting en openbare vervoer, tesame met "onvervulde beloftes" – wat volgens hom "die toestande teweeggebring het wat tot die onluste gelei het."<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.disa.ukzn.ac.za/webpages/DC/ipjan53n4/ipjan53n4.pdf |title=Indian Opinion 23 Jan 1953 – Apartheid policy responsible for riots |accessdate=11 Maart 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311003257/http://www.disa.ukzn.ac.za/webpages/DC/ipjan53n4/ipjan53n4.pdf |archive-date=11 Maart 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
'n Latere generasie van antiapartheidsaktiviste in Kimberley het [[Phakamile Mabija]], biskop Graham Chadwick en twee provinsiale premiers ná apartheid, [[Manne Dipico]] en [[Dipuo Peters]], ingesluit. Van die ander prominente persone in die stryd teen apartheid met Kimberley-verbintenisse sluit in [[Robert Sobukwe]], stigter van die [[Pan Africanist Congress of Azania|Pan Africanist Congress]], wat na Kimberley verban is (onder huisarres geplaas) ná sy vrylating uit [[Robbeneiland]] in 1969. Hy is in 1978 in die stad oorlede. Benny Alexander (1955–2010), wat later sy naam verander het in [[Khoisan X]], was van 1989 af algemene sekretaris van die Pan Africanist Congress en die [[Pan-Africanist Movement]], is in Kimberley gebore en het daar grootgeword.
=== Sedert 1994 ===
[[Lêer:City Hall, DeBeers Road, Kimberley.jpg|duimnael|Kimberley se stadsaal]]
In 1994 is die [[Noord-Kaap]]-provinsie gestig met Kimberley as sy hoofstad. Van die 1940's af was daar ietwat van 'n kwasiprovinsiale infrastruktuur in plek, maar sedert 1994 het Kimberley 'n aansienlike ontwikkeling ondergaan, nadat administratiewe departemente opgerig is en die nuwe provinsiale bestuur in die stad gehuisves word. Die [[Noord-Kaapse Provinsiale Wetgewer]] is ontwerp en geleë sodat dit die eens verdeelde stad verenig. Die Kimberley-stadsaal van die hernoemde [[Sol Plaatje Plaaslike Munisipaliteit]] is vergroot. 'n Nuwe wapen en leuse vir die stad is goedgekeur.
Ná die beëindiging van apartheid het voorheen "slegs vir Europeërs" gereserveerde instellings soos skole uiteindelik toeganklik geword vir almal, net soos voorheen deur die [[Groepsgebiedewet]] geskeide voorstede. In die praktyk was hierdie proses een van opwaartse mobiliteit vir diegene wat die duurder opsies kon bekostig, terwyl verreweg die meeste swart mense in die townships bly waar [[armoed]] hoog is. Belangrike townshipwoonontwikkelings soos die "[[Heropbou- en Ontwikkelingsprogram]]" is geïmplementeer, maar nie sonder kritiek aangaande kwaliteit nie. Kimberley se bevolking het sterk gegroei en verstedeliking word deels aangespoor deur die afskaffing van die Wet op Instromingsbeheer.
Die nedersetting [[Platfontein]] is ook by die stad gevoeg wat geskep is toe die [[ǃKung]]- en [[Khwe]]-gemeenskap voorheen van [[Schmidtsdrift]] en oorspronklik van [[Angola]] en [[Namibië]] die grond in 1996 verkry het. Die grootste deel van die gemeenskap het teen einde 2003 na die nuwe dorp verhuis. Volgens 'n 1998-skatting het Kimberley 'n bevolking van 210 800 gehad met 46 207 huishoudings in die stad. Volgens 'n 2008-skatting het die streek 'n bevolking van 250 000 gehad.
== Regering ==
[[Lêer:Main building of the Northern Cape Provincial Legislature.jpg|duimnael|Die [[Noord-Kaapse Provinsiale Wetgewer]]gebou, Galeshewe, Kimberley]]
Die kroonkolonie [[Griekwaland-Wes]] (van 1873 af) is vanuit die regeringsgeboue in Kimberley bestuur tot en met die anneksasie deur die [[Kaapkolonie]] in 1880. Op die vlak van plaaslike regering het Kimberley en Beaconsfield oor afsonderlike stadsrade beskik tot hul samesmelting in 1912 as die stad Kimberley. Daarna het 'n enkele stadsraad die stadsake beheer, terwyl 'n afdelingsraad die omliggende landelike distrik geadministreer het. In die 1980's, in apartheid se laaste dae, is 'n aparte politieke entiteit vir [[Galeshewe]] (en [[Mankurwane]]) met 'n eie raad tot stand gebring.
Ná apartheid het die Kimberley-stadsraad die [[Sol Plaatje Plaaslike Munisipaliteit]] geword, terwyl die Diamantveld-distriksmunisipaliteit hernoem is in [[Frances Baard-distriksmunisipaliteit]]. Kimberley is die setel van die [[Noord-Kaapse Provinsiale Wetgewer]] en die Provinsiale Administrasie. Dit verskaf diens aan die mynbou- en landbousektore van die streek.
Die idee om die Noord-Kaap as 'n geografiese entiteit op sy eie te vestig dateer uit die 1940's, maar dit het eers in 1994 'n politieke en administratiewe werklikheid geword met Kimberley as die nuwe provinsie se administratiewe hoofstad. Die [[Noord-Kaapse Provinsiale Wetgewer|provinsiale wetgewer]] het aanvanklik die ou Kaapse Provinsiale Administrasiegebou by die Burgersentrum beslaan voordat hulle na 'n nuutgeboude Wetgewer getrek het wat doelbewus tussen een van die townships en voormalige wit voorstede opgerig is. Kimberley is ook die setel van die Noord-Kaapse afdeling van die hooggeregshof van Suid-Afrika, wat jurisdiksie oor die provinsie uitoefen.
Sedert die stigting van die [[Sol Plaatje Plaaslike Munisipaliteit]] in 2000 het die African National Congress elke verkiesing gewen en is die regeringsparty in die munisipaliteit, hoewel hul aantal stemme in onlangse verkiesings afgeneem het. Sedert 23 November 2021 dien Kagisho Dante Sonyoni as die uitvoerende burgemeester van die Sol Plaatje Plaaslike Munisipaliteit en daarmee van Kimberley.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.iol.co.za/news/politics/pics-sol-plaatje-municipalitys-youngest-mayor-sworn-in-bce42b7f-a844-4307-8f52-48224b5d27a7 |title=PICS: Sol Plaatje Municipality’s youngest mayor sworn in |publisher=[[IOL]] |date=23 November 2021 |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
== Geografie en klimaat ==
[[Lêer:Lesser Flamingos, 2000 adults, Kamfersdam.jpg|duimnael|[[Kleinflamink]]e op 'n mensgemaakte eiland in die [[Kamferdam]]]]
[[Lêer:Diamondfields, South Africa - panoramio (1).jpg|duimnael|'n Uitsig oor die Diamantvelde by Kimberley]]
Kimberley is geleë in 'n taamlik plat landskap met geen prominente topografiese kenmerke binne die stadsgrense nie. Die enigste "heuwels" is puinhope wat deur meer as 'n eeu se diamantmynbou opgehoop is. Van die 1990's af is hulle herwin en in die De Beers-myn teruggegooi (teen 2010 was dit tot binne 'n paar tientalle meter van die oppervlak gevul). Sekere van die mynhope in die omgewing van die Groot Gat is tot erfenisgebiede verklaar en moet as deel van Kimberley se historiese industriële landskap bewaar word.
Die omliggende landelike landskap, nie meer as 'n paar minute se rit van enige deel van die stad af nie, bestaan uit relatief plat vlaktes met heuwels, hoofsaaklik van kelderrots ([[andesiet]]) in die noorde en noordweste, of Karoo-[[doleriet]] in die suide en ooste. In die vlaktes het vlak panne gevorm.
Een van Kimberley se bekende kenmerke is [[Kamferdam]], 'n groot pan in die noorde van die stad en 'n belangrike vleiland met 'n broeikolonie van [[kleinflamink]]e. Bewaringsinisiatiewe in die gebied het die doelwit om mense van die stad in aanraking te bring met sy natuurlewe. In 2012 het stygende watervlakke die kunsmatige eiland oorstroom wat gebou is om die broei van flaminke te ondersteun, terwyl in Desember 2013 'n plaaslike uitbreking van voëlbotulisme-bakterieë die dood van honderde voëls veroorsaak het.<ref>{{en}} Wildenboer, N. 2013. Expert confirms Kamfers Dam birds' cause of death. ''Diamond Fields Advertiser'' 13 Desember 2013, bl. 11</ref> Die eiland kon sedertdien herstel.
Kimberley het 'n koue halfdroë klimaat ([[Köppen-klimaatklassifikasie|Köppen]] BSk). [[Somer]]s is lank, nat en duur. [[Winter]]s is kort, sag en droog met koue nagte.
{{Tabel weergemiddeldes
| locatie = Kimberley (1991–2020, uiterstes 1877–hede)
| bron = NOAA,<ref>{{en}} {{cite web |url=ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG__I/UA/68438.TXT |title=Kimberley Climate Normals 1961−1990 |publisher=[[National Oceanic and Atmospheric Administration]] |accessdate=27 Junie 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230627192457/ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG__I/UA/68438.TXT |archive-date=27 Junie 2023 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.nodc.noaa.gov/archive/arc0216/0253808/2.2/data/0-data/Region-1-WMO-Normals-9120/SouthAfrica/CSV/KimberlyWO_68438.csv |title=Climate Normals 1991–2020 |publisher=[[National Oceanic and Atmospheric Administration]] |accessdate=18 September 2018}}</ref> [[Deutscher Wetterdienst]] (Junie-rekordhoogte, November-rekordlaagte),<ref name="DWD">{{de}} {{cite web |url=https://www.dwd.de/DWD/klima/beratung/ak/ak_684380_kt.pdf |title=Klimatafel von Kimberley, Provinz Northern Cape / Südafrika |publisher=[[Deutscher Wetterdienst]] |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref> Meteo Climat (rekordhoogte- en -laagtepunte),<ref name="meteoclimat">{{fr}} {{cite web |url=http://meteo-climat-bzh.dyndns.org/index.php?page=stati&id=757 |title=Station Kimberley |publisher=Meteo Climat |accessdate=19 November 2016}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.ogimet.com/cgi-bin/gsynres?ind=68438&ano=2021&mes=7&day=23&hora=18&min=0&ndays=30 |title=68438: Kimberley (South Africa) |publisher=OGIMET |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref> [[Suid-Afrikaanse Weerdiens]]<ref>{{en}} {{cite web |url=http://old.weathersa.co.za/Climat/Climstats/KimberleyStats.jsp |title=Climate data for Kimberley |publisher=[[Suid-Afrikaanse Weerdiens]] |accessdate=4 Maart 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120304032556/http://old.weathersa.co.za/Climat/Climstats/KimberleyStats.jsp |archive-date=4 Maart 2012 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
<!-- maandelikse temperatuur- en neerslaggemiddeld-->
| jan_gem=25.0 | jan_gem_ns=72.9
| feb_gem=24.5 | feb_gem_ns=67.4
| mrt_gem=22.3 | mrt_gem_ns=62.2
| apr_gem=18.1 | apr_gem_ns=38.6
| mei_gem=14.1 | mei_gem_ns=15.2
| jun_gem=10.7 | jun_gem_ns=8.6
| jul_gem=10.5 | jul_gem_ns=2.6
| aug_gem=13.0 | aug_gem_ns=3.8
| sep_gem=17.2 | sep_gem_ns=9.9
| okt_gem=20.5 | okt_gem_ns=31.1
| nov_gem=22.4 | nov_gem_ns=39.3
| dec_gem=24.3 | dec_gem_ns=52.2
| jaar_gem=18.5 | jaar_gem_ns=404.3
| jan_gem_min=17.3 | jan_gem_max=32.7
| feb_gem_min=17.1 | feb_gem_max=31.9
| mrt_gem_min=14.6 | mrt_gem_max=28.9
| apr_gem_min=10.2 | apr_gem_max=25.9
| mei_gem_min=5.6 | mei_gem_max=22.6
| jun_gem_min=1.8 | jun_gem_max=19.5
| jul_gem_min=1.4 | jul_gem_max=19.5
| aug_gem_min=3.7 | aug_gem_max=22.2
| sep_gem_min=7.7 | sep_gem_max=26.6
| okt_gem_min=11.6 | okt_gem_max=29.4
| nov_gem_min=13.8 | nov_gem_max=31.0
| dec_gem_min=15.9 | dec_gem_max=32.7
| jaar_gem_min=10.0 | jaar_gem_max=27.0
| jan_a_min=5.7 | jan_a_max=43.3
| feb_a_min=5.6 | feb_a_max=43.6
| mrt_a_min=2.0 | mrt_a_max=38.2
| apr_a_min=−2.8 | apr_a_max=37.5
| mei_a_min=−5.7 | mei_a_max=31.1
| jun_a_min=−8.4 | jun_a_max=27.8
| jul_a_min=−9.9 | jul_a_max=27.2
| aug_a_min=−8.5 | aug_a_max=31.6
| sep_a_min=−5.5 | sep_a_max=36.6
| okt_a_min=−0.7 | okt_a_max=42.3
| nov_a_min=2.2 | nov_a_max=39.2
| dec_a_min=3.8 | dec_a_max=40.9
| jaar_a_min=−9.9 | jaar_a_max=43.6
| zujan = 9.9
| zufeb = 9.2
| zumrt = 8.6
| zuapr = 8.7
| zumei = 9.1
| zujun = 8.8
| zujul = 9.2
| zuaug = 9.7
| zusep = 9.6
| zuokt = 9.8
| zunov = 10.4
| zudec = 10.7
| rdjan = 7.1
| rdfeb = 5.9
| rdmrt = 6.1
| rdapr = 4.4
| rdmei = 2.1
| rdjun = 1.0
| rdjul = 0.6
| rdaug = 0.8
| rdsep = 1.1
| rdokt = 3.6
| rdnov = 4.7
| rddec = 6.3
| lvjan = 45
| lvfeb = 53
| lvmrt = 57
| lvapr = 59
| lvmei = 54
| lvjun = 53
| lvjul = 48
| lvaug = 41
| lvsep = 36
| lvokt = 40
| lvnov = 42
| lvdec = 42
}}
=== Distrikte/voorstede/townships ===
{{div col|4}}
* [[Albertynshof]]
* Ashburnham
* [[Beaconsfield]]
* [[Belgravia, Kimberley|Belgravia]]
* [[Carters Glen]]
* Cassandra
* Colville
* De Beers
* Diamantpark
* [[Dutoitspan]]
* El Torro Park
* Ernestville
* Floors/Florianville
* [[Galeshewe]] insluitende "Old No 2"
* Gemdene
* Greenpoint
* Greenside
* [[Hadison Park]]
* Herlear
* Heuwelsig
* Hillcrest
* Homelite
* Homestead
* Homevale
* Kenilworth
* [[Kestellhof]]
* Kimberley Noord
* Kirstenhof
* Klisserville
* Labram
* Lindene
* Leratopark
* [[Maleierkamp]]
* Minerva Gardens
* Mint Village
* Moghulpark
* [[Monumenthoogte]]
* Newton
* [[New Park]]
* Platfontein
* [[Rhodesdene]]
* Riviera
* [[Roodepan]]/Pescodia
* [[Royldene]]
* RoylGlen
* Southridge
* Squarehillpark
* Vergenoeg
* [[Verwoerdpark, Kimberley|Verwoerdpark]]
* West End
{{div col end}}
== Kultuur ==
=== Godsdiens ===
[[Lêer:NG kerk Kimberley, die Newtonkerk, 26 Desember 2017, Morné van Rooyen.jpg|duimnael|Die [[NG gemeente Kimberley]] se geskiedkundige Newtonkerk]]
[[Lêer:St Cyprian's Cathedral Kimberley.001.jpg|duimnael|Die [[Anglikaanse Kerk van Suider-Afrika|Anglikaanse]] Sint Cyprianus-katedraal in Kimberley]]
[[Lêer:Kimberley, Trinity Methodist 1.jpg|duimnael|Die Metodistekerk van die Drie-eenheid in Kimberley]]
[[Lêer:Moederkerk van die Sewendedagadventisme in Afrika en Australië, Beaconsfield, Kimberley, Noord-Kaap, Suid-Afrika.jpg|duimnael|Die heel eerste kerkgebou van die Sewendedagadventistekerk in Afrika en Australië is omstreeks 1890 in [[Beaconsfield]] geplant en vandag 'n nasionale gedenkwaardigheid]]
Kimberley lok sedert sy vroegste dae mense met uiteenlopende gelowe wat steeds weerspieël word deur die praktiserende geloofsgemeenskappe in die stad. Dit sluit veral denominasies van die [[Christendom]] in, maar ook [[Islam]], [[Judaïsme]], [[Hindoeïsme]], [[Boeddhisme]] en ander godsdienste. [[Tradisionele Afrika-godsdiens]]te leef voort as elemente in die [[Zion Christian Church]] (ZCC). Kimberley is die setel van die [[Anglikaanse Kerk van Suider-Afrika|Anglikaanse bisdom van die Kimberley en Kuruman]] asook van die [[Rooms-Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke]] bisdom van Kimberley – voorheen die Apostoliese Vikariaat Kimberley in Oranje. Ander denominasies met kerke in die stad is [[Metodisme]], [[Presbiterianisme]], die [[Kongregasionalistiese Kerk]], die [[Nederduitse Gereformeerde Kerkfamilie]], [[Baptisme]], die [[Afrikaanse Baptiste Kerk]]), die [[Apostoliese Kerke]] en die [[Pinksterbeweging]]. Die [[Sewendedagadventisme]] se eerste kerk is in [[Beaconsfield]] geplant.
=== Kuns, musiek, rolprente en letterkunde ===
Noemenswaardige kunstenaars uit Kimberley sluit in [[William M. Timlin|William Timlin]] en [[Walter Westbrook]], terwyl [[Philip Bawcombe]] bekend was vir sy uitbeelding van Kimberley.
Van die skrywers uit die stad of met 'n sterk verbinding met Kimberley is [[Diane Awerbuck]], [[Benjamin Bennett]], [[Laurie Green|Lawrence Green]], [[Dorian Haarhoff]], [[Dan Jacobson]], [[E.P. Lekhela]], [[Z.K. Matthews]], [[Sarah Gertrude Millin]], [[Sol Plaatje]], [[F.T. Prince|Frank Templeton Prince]], [[Olive Schreiner]] en [[A.H.M. Scholtz]].
'n Bekende kontemporêre [[reggae]]- en [[ritme en blues]]-musikus uit Kimberley is [[Dr Victor]].<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.drvictormusic.com/db.php?action=band |title=Dr Victor: biography |accessdate=3 Februarie 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203162754/http://www.drvictormusic.com/db.php?action=band |archive-date=3 Februarie 2014 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
=== Museums, monumente en gedenktekens ===
[[Lêer:DSC 0518 3.jpg|duimnael|Historiese lokomotief by die Groot Gat-museum]]
[[Lêer:McGregor Museum, Kimberley (4527868638).jpg|duimnael|Die [[McGregor-museum]]]]
[[Lêer:Sol Plaatje Museum.jpg|duimnael|Die [[Sol Plaatje-museum]]]]
[[Lêer:Historical tramway at Market Square Kimberley.jpeg|duimnael|'n Geskiedkundige trem in Kimberley]]
[[Lêer:Cecil John Rhodes 004.jpg|duimnael|[[Cecil John Rhodes-standbeelde|Cecil John Rhodes-standbeeld]] in Kimberley]]
[[Lêer:Duggan Cronin Gallery (The Lodge), 12 Egerton Road, Belgravia, Kimberley.jpg|duimnael|Die [[Duggan-Cronin-versameling]] in Kimberley]]
* Die [[Groot Gat]], voorheen die Kimberley-mynboumuseum, is 'n herskepte stadsbeeld en museum, met 'n uitkykdek oor die Groot Gat en ander kenmerke, geleë naby die Kimberleymyn ("Groot Gat"). Dit huisves 'n ryk versameling artefakte en inligting uit die vroeë dae van die stad.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.thebighole.co.za/ |title=The Big Hole {{!}} De Beers {{!}} Kimberley |publisher=The Big Gat |accessdate=21 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170921014652/http://www.thebighole.co.za/ |archive-date=21 September 2017 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
* Die [[McGregor-museum]], wat sy eeuefees in 2007 gevier het, kurateer en bestudeer belangrike navorsingsversamelings en inligting oor die geskiedenis en [[ekologie]] van die Noord-Kaap, wat weerspieël word in uitstallings by die museum se hoofkwartier by die Sanatorium in Belgravia en nege takmuseums.
* Die [[William Humphreys-kunsgalery]].<ref name="Ref_g">{{en}} {{cite web |url=https://whag.co.za/ |title=William Humphreys Art Gallery |publisher=[[William Humphreys-kunsgalery]] |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
* Die Kimberley Africana-biblioteek.
* Dunluce- en Rudd-huismuseums.
* Lugvaartpioniersmuseum: In 1913 is Suid-Afrika se eerste lugvaartskool in Kimberley geopen, waar die vlieëniers opgelei is vir die Suid-Afrikaanse Lugvaartkorps wat later die [[Suid-Afrikaanse Lugmag]] geword het.<ref name="Tidy">{{en}} {{cite journal |url=http://samilitaryhistory.org/vol056dt.html |title=They Mounted up as Eagles |publisher=The South African Military History Society |author=Major D.P. Tidy |volume=5 |issue=6 |journal=Military History Journal |issn=0026-4016}}</ref> Die museum is geleë op die plek van dié lugvaartskool en beskik oor 'n replika van 'n Compton Patterson-tweedekker, een van die eerste vliegtuie wat vir vliegopleiding gebruik is. Die eerste vrou op die Afrikakontinent wat haar vlieënierslisensie ontvang het, Ann Maria Bocciarelli, is by hierdie fasiliteit opgelei.<ref name="SAPFA-2">{{en}} {{cite web |url=http://www.sapfa.org.za/history/history_2.php |title=The History of Aviation in South Africa |publisher=South African Power Flying Association |accessdate=23 Maart 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090323171555/http://www.sapfa.org.za/history/history_2.php |archive-date=23 Maart 2009 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
* [[Robert Sobukwe]] se regskantoor
* Die [[Sol Plaatje-museum]] bevind hom in die huis waar [[Sol Plaatje]] geleef en ''[[Mhudi]]'' geskryf het.
* Vervoer Spoornet-museum
* Clyde N. Terry-saal van Militaria
* Freddie Tate-museum
* 'n Erfenis-tramspoor is in 1985 geopen, waarmee een van Kimberley se geskiedkundige trems weer op die spoor gesit is.
* Aan die buitewyke van Kimberley, op die Barkly-Wespad, is die Wildebeest Kuil Rotskunssentrum en Nooitgedacht Gletserlaveisel. In die suide van die stad is die Magersfontein-slagveldmuseum (sien [[Slag van Magersfontein]]), terwyl [[blokhuis]]e by [[Modderrivier, Noord-Kaap|Modderrivier]] (sien [[Slag van die Twee Riviere]]) gesien kan word.
Van die gedenktekens sluit in:
* Die Mynwerkersgedenkteken, ook die Delwersfontein genoem, geleë in die Oppenheimertuine en ontwerp deur [[Herman Wald]]. Dit is gebou ter ere van al die mynwerkers van Kimberley. Die gedenkteken bestaan uit vyf lewensgroot delwers wat 'n diamantsif lig.
* Die Gedenkteken vir Gesneuweldes gedenk diegene wat dood is tydens die [[beleg van Kimberley]] se stadsverdedig.
* Die [[Senotaaf]] is oorspronklik opgerig om al die gesneuweldes van die [[Eerste Wêreldoorlog]] te herdenk, later is gedenkplate bygevoeg in herdenking van Kimberleyse vrywilligers wat tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] dood is. Daar is 'n gedenkteken opgedra aan die [[Kaapse Korps]]lede wat geveg het in die Slag van Square Hill tydens die [[Eerste Wêreldoorlog]]. Dit behels 'n kanon wat tydens die geveg gebuit is en oorspronklik in Victoria Crescent, [[Maleierkamp]] gestaan het, maar ná 1994 na die Senotaaf verskuif is.
* Die Konsentrasiekamp-gedenkteken voor die [[NG gemeente Kimberley]] herinner aan diegene wat tydens die Tweede Boereoorlog in die Kimberley-konsentrasiekamp geïnterneer is.
* Die [[Henrietta Stockdale]]-standbeeld deur [[Jack Penn]] herdenk die Anglikaanse non (haar herbegrawe oorskot is langsaan begrawe), wat die Kaapse parlement versoek het om 'n wet goed te keur wat verpleging as 'n beroep erken en verpligte staatsregistrasie van verpleegkundiges vereis het, wat vir die eerste keer in die wêreld gebeur het.
* Die standbeeld van [[Frances Baard]] is onthul deur premier [[Hazel Jenkins]] op [[Nasionale Vrouedag]], 9 Augustus 2009.
* Die [[Sol Plaatje]]-standbeeld is onthul deur die [[President van Suid-Afrika|Suid-Afrikaanse president]] [[Jacob Zuma]] op 9 Januarie 2010, die 98ste herdenking van die [[African National Congress]] se stigting. Dié standbeeld is gebeeldhou deur Johan Moolman en staan by die Burgersentrum, voorheen die Maleierkamp, en ongeveer daar geleë waar Plaatje in 1910–13 sy drukpers gehad het.<ref name="Ref_h">{{en}} Plaatje Statue unveiled, ''Diamond Fields Advertiser'', 11 Januarie 2010, bl 6. (Verslae in die ''Sunday Argus'' en ''Independent on Line'' [10 Januarie 2010 om 12:42PM] het verkeerdelik berig dat die onthulling van dié standbeeld in Kaapstad plaasgevind het)</ref>
* Burgermonument naby die Magersfontein-slagveld
* [[Kaapse Polisie-gedenkteken]]
* Mayibuye-gedenkteken
* [[Cecil John Rhodes-standbeelde|Cecil John Rhodes-standbeeld]]
* Maleierkamp-gedenkteken
=== Argitektuur ===
{{div col|2}}
* [[McGregor-museum|Alexander McGregor-gedenkmuseum]] (1907)
* De Beers-hoofkantoor
* Dunluce ([[Victoriaanse Gotiek|Laat Victoriaans]])
* [[Harry Oppenheimer]]-huis (middel-1970's)
* Gedenkteken vir Gesneuweldes
* Kimberley Africana-biblioteek
* Kimberley-stadsaal (Neo-klassiek)
* Kimberley-klub
* Kimberley Regimentdrilsaal (1892)
* Kimberley-sanatorium ([[McGregor-museum]]) (1897)
* Kimberley ondenominasionele skole
* [[Vrymesselary|Vrymesselaarstempel]]
* [[Noord-Kaapse Provinsiale Wetgewer]]
* Oudmynbouskool (Laat Victoriaans)
* Ruddhuis (die bungalow)
* [[Duggan-Cronin-versameling|Die losie]] (Duggan-Cronin-versameling)
{{div col end}}
==== Noemenswaardige godsdiensgeboue ====
* Die [[NG gemeente Kimberley|Nederduitse Gereformeerde Moederkerk Newton]] is 'n goeie voorbeeld van [[pleisterwerk]]-argitektuur in Kimberley. Dit is in 1976 as 'n [[Nasionale erfenisterreine van Suid-Afrika|Nasionale erfenisterrein van Suid-Afrika]] gelys en is nou 'n provinsiale erfenisterrein.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://196.35.231.29/sahra/HeritageSitesDetail.aspx?id=23900 |title=Dutch Reformed Mother Church Newton |publisher=[[Suid-Afrikaanse Erfenishulpbronagentskap]] |accessdate=4 Julie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110704032036/http://196.35.231.29/sahra/HeritageSitesDetail.aspx?id=23900 |archive-date=4 Julie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
* Kimberley se ou [[moskee]]s is vervang deur nuwes as gevolg van die Groepsgebiedewet en die geforseerde hervestiging van die stad se [[Moslem]]gemeenskappe.
* Die Kimberleyse [[Sewendedagadventisme|Sewendedagadventistekerk]] is 'n klein L-vormige sinkgeboutjie en word beskou as die moederkerk van Sewendedagadventiste in Suid-Afrika. Dit is in 1967 as 'n Nasionale erfenisterrein van Suid-Afrika gelys en is nou 'n provinsiale erfenisterrein.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://196.35.231.29/sahra/HeritageSitesDetail.aspx?id=23927 |title=First Seventh Day Adventist Church Blacking Street Kimberley |publisher=[[Suid-Afrikaanse Erfenishulpbronagentskap]] |accessdate=4 Julie 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110704032023/http://196.35.231.29/sahra/HeritageSitesDetail.aspx?id=23927 |archive-date=4 Julie 2011 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
* Die [[Sint Cyprianus-katedraal]] is ontwerp deur Arthur Lindley van die Greatbatch-maatskappy, die bouwerk aan die skip is in 1908 voltooi. Die res van die katedraal is stapsgewys voltooi, deels onder leiding van [[William M. Timlin]] (ook van die Greatbatch-maatskappy). In 1926 is die Kansel ingewy (en het 'n [[Eerste Wêreldoorlog]]-gedenkteken geword); in 1936 is die vrouekapel, sakristie en nuwe orrel bygevoeg; en in 1961 die toring ('n [[Tweede Wêreldoorlog]]-gedenkteken). Die katedraal bevat noemenswaardige loodglasvensters insluitende werke deur die Pretoriase kunstenaar [[Leo Theron]].
* Die Sint Maria Rooms-Katolieke katedraal.
* Die [[sinagoge]] in die [[Bisantynse argitektuur|Bisantynse styl]] ontwerp deur D.W. Greatbatch en gebaseer op die sinagoge in [[Florence]], [[Italië]].
=== Media ===
==== Koerante ====
Op 15 Oktober 1870 het die eerste uitgawe van Kimberley se vroegste dagblad, die ''Diamond Field'', verskyn. Ander historiese koerante uit hierdie tydperk sluit ''Diamond News'' en ''The Independent'' in. Die huidige belangrikste Engelse dagblad in Kimberley, ''[[Diamond Fields Advertiser]]'', word sedert 23 Maart 1878 gepubliseer.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2008/09/11/NK/2/nknewspapers.html |title=A lot of news, a lot of newspapers |publisher=[[Volksblad]] |author=Anneke du Toit |date=10 September 2008 |accessdate=7 April 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150407091623/http://152.111.11.6/argief/berigte/volksblad/2008/09/11/NK/2/nknewspapers.html |archive-date=7 April 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3 |pages=173}}</ref> 'n Plaaslike uitgawe van die Afrikaanse dagblad ''[[Volksblad]]'', wat deur [[Naspers]] in Bloemfontein uitgegee is, het nuus in Kimberley en die Noord-Kaap gedek, maar die gedrukte weergawe van die dagblad is in 2020 gestaak.
==== Radio ====
Twee gemeenskap[[radio]]stasies is in die 1990's gestig:
* ''Radio Teemaneng''
* ''XKfm'' wat in die !Xun- en Khwe-nedersetting Platfontein buite Kimberley gesetel is en in die twee [[Khoisan-tale]] wat in Platfontein gepraat word (!Xun en Khwedam) uitsaai.
== Demografie ==
Volgens die 2011-sensus het die stad 'n bevolking van 96 977 gehad (tweederdes meer sedert 62 526 in 2001), van wie 41% [[swart mense]], 37% [[bruin mense]] en 18% [[Wit Suid-Afrikaners|wit mense]] was. Die res was 2,3% [[Asiatiese Suid-Afrikaners|Asiate]] en 1,1% ander.
[[Afrikaans]] is die belangrikste huistaal in die stad wat deur 55 persent van sy bewoners gebesig word. Die ander groot huistale is [[Tswana]] (19 persent) en [[Engels]] (16 persent).
Soos orals in Suid-Afrika bevat Kimberley [[township]]s van die apartheidsera. [[Galeshewe]] is die grootste in die Noord-Kaap.
{| class="wikitable"
! Jaar !! Totaal !! [[Bruin mense|Bruines]] !! [[Swart mense|Swartes]] !! [[Wit Suid-Afrikaners|Wittes]] !! [[Asiatiese Suid-Afrikaners|Asiërs]] !! Nie gespesifiseer
|-
| '''2001'''<ref>{{en}} {{cite web |url=https://census2001.adrianfrith.com/place/32102 |title=Kimberley |publisher=Adrian Frith |work=2001-sensus |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref> || 62 526 || 24 422 || 12 118 || 24 683 || 1 303 || —
|-
| '''2011'''<ref>{{en}} {{cite web |url=https://census2011.adrianfrith.com/place/383006 |title=Kimberley |publisher=Adrian Frith |work=2011-sensus |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref> || 96 977 || 35 590 || 40 218 || 17 841 || 2 226 || 1 102
|}
=== Joodse gemeenskap ===
{{Hoofartikel|Jode in Suid-Afrika}}
[[Lêer:Kimberley se sinagoge, 27 Desember 2017, Morné van Rooyen.jpg|duimnael|links|Kimberley se [[sinagoge]], einde 2017]]
[[Lêer:Skaalmodel van die Kimberley-sinagoge, Suid-Afrikaanse Joodse Museum, Kaapstad.jpg|duimnael|Die Kimberley-sinagoge is ontwerp dier D.W. Greatbatch. Hierdie model in sterlingsilwer van die sinagoge is in 1902 gebou op 'n skaal van 1:100. Griekwaland-Wes se Hebreeuse Gemeente leen dit vir uitstalling aan die Suid-Afrikaanse Joodse Museum in Kaapstad]]
[[Jode]] het na Kimberley gestroom ’n die ontdekking van diamante in 1870 en reeds in 1871 is die eerste gemeente, die Griekwaland-Wes- Hebreeuse Gemeente gestig. Die eerste [[sinagoge]] is vyf jaar later opgerig. Onder die eerste intrekkers was [[Barney Barnato]], sy broer Harry en sy neef sir [[David Harris]]. Die eerste tydelik [[rabbyn]] was eerw. Joël Rabinowitz, wat ’n sy aftrede uit [[Engeland]] na Suid-Afrika teruggekeer het. Die eerste heeltydse rabbyn was Meyer Mendelsohn. Tot die stigting van Johannesburg in 1886 het Kimberley die tuiste van Suid-Afrika se naasgrootste Joodse gemeenskap, wat 2 000 siele op sy hoogtepunt getel het. Die stad het vyf Joodse burgemeesters gehad: William Sagar (1906–08), [[Ernest Oppenheimer|Ernest]] (later sir Ernest) Oppenheimer (1913–15), Bernard Cohen (1931–32), Gustave Haberfeld (1953–55, 1966–67), Lionel Jawno (1959–61) en C. Sussman (1964–65). Sir David Harris, wat ook bevelvoerder was van die Kimberley-dorpswag tydens die Boerebeleg tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]], was Volksraadslid vir Kimberley en [[Griekwaland-Wes]] van 1897 tot 1929. Die ontdekking van [[goud]] het baie Jode uit Kimberley na Johannesburg laat verhuis. Teen 1970 het die Joodse bevolking tot 600 afgeneem en teen 2005 het minder as 50 Jode in die stad oorgebly.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/kimberley |title=Kimberley |publisher=Jewish Virtual Library |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref>
== Infrastruktuur ==
=== Vervoer ===
==== Lugvervoer ====
[[Lêer:Wikimania by Rehman - 2018-07-17 - A005 - Precon.jpg|duimnael|Die [[Kimberley-lughawe]]]]
Suid-Afrika se eerste lugvaartskool waar vlieëniers opgelei is vir die voorgestelde Suid-Afrikaanse Lugvaartkorps is in 1913 in Kimberley gestig.<ref name="Becker9">{{en}} {{cite book |author=Dave Becker |title=On Wings of Eagles: South Africa's Military Aviation History |place=Durban |publisher=Walker-Ramus Trading Co. |year=1991 |edition=1 |isbn=0-947478-47-7 |page=9}}</ref> Dit is Paterson se Lugvaartsindikaatskool vir Vlug genoem en word by die Lugvaartpioniersmuseum ('n replika van die eerste Compton Patterson-tweedekker word daar bewaar) herdenk, geleë naby die [[Kimberley-lughawe]]. In die 1930's het Kimberley gespog met die beste naglandingsfasiliteite op die Afrikavasteland. In 1934 is daar 'n groot lugbyeenkoms gehou. In die oorlogsjare het die [[Suid-Afrikaanse Weermag|Unieverdedigingsmag]] toesig gehou oor die Kimberley-lughawe en dit is deur die 21 Vliegskool vir die opleiding van vegvlieëniers bestuur.<ref name="Roberts1976" />
Vandag bedien die Kimberley-lughawe die gebied met gereelde verbindings na [[Kaapstad Internasionale Lughawe|Kaapstad]] en [[O.R. Tambo Internasionale Lughawe|Johannesburg]].
====
[[Lêer:Station Kimberley.JPG|duimnael|Kimberleystasie]]
[[Lêer:Historical tramway at Market Square Kimberley.jpeg|duimnael|'n Geskiedkundige trem in Kimberley]]
In 1872 is die bouwerk aan die spoorverbinding na Kimberley langs die [[Kaapkolonie]] se kuslyn onder die bestuur van die [[Kaapse Regeringspoorweë]] aangepak.<ref>{{en}} {{cite book |author=Jose Burman |title=Early Railways at the Cape |publisher=Human & Rousseau |location=Kaapstad |year=1984 |ISBN=0-7981-1760-5 |pages=95}}</ref> Die spoorweg van Kaapstad na Kimberley is in 1885 voltooi en dit het die vervoer van beide passasiers en goedere versnel.<ref name="Roberts1976" /> Die spoorweg het Kimberley aan goedkoperbronne van [[graan]] en ander produkte voorsien, maar ook met verskaffers van [[steenkool]], waardeur een van die plaaslike invloede was om die (veral Afrika-) handel met vars produkte en vuurmaakhout in Kimberley se hinterland te ondermyn.<ref name="Worger1987">{{en}} {{cite book |author=William H. Worger |title=South Africa's City of Diamonds: Mine Workers and Monopoly Capitalism in Kimberley, 1867–1895 |url=https://books.google.com/books?id=tXR_QgAACAAJ |year=1987 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-03716-6}}</ref> 'n Ander belangrike aspek in die spoorweggeskiedenis was sy rol in die vinnige verspreiding aan die begin van die [[Spaanse griep in Suid-Afrika|Spaanse griepepidemie]] in 1918.
Die spoorwegstelsel sou Kimberley uiteindelik met [[Gqeberha|Port Elizabeth]], [[Johannesburg]], [[Durban]] en [[Bloemfontein]] verbind. Die hoofaansluiting by [[De Aar]] in die [[Karoo]] het die spoorlyne uit die vroeë 20ste eeu met [[Upington]] (later tot in [[Namibië]]) en met [[Calvinia]] verbind. Vanaf die 1990's was daar 'n afname in die gebruik van die spoorweë.
Vandag word passasierstreindienste na en van Kimberley verskaf deur [[Transnet Freight Rail|Transnet]] se [[Shosholoza Meyl]] met verbindings in 'n suidelike rigting na Kaapstad en Gqeberha asook in 'n noordelike rigting na Johannesburg. Luukse spoorwegervarings word op die hoof-noord-suidlyn deur die [[Bloutrein]] en Rovos Rail verskaf. Die sentrale spoorwegstasie van die stad is die Kimberley-spoorwegstasie.
==== Paaie ====
Wa- en koetsroetes is spoedig uitgebrei namate die stormloop na die diamantvelde momentum verkry het. Twee van die hoofroetes was vanaf die Kaap en vanaf Port Elizabeth, die destydse naaste [[Hawe|seehawens]]. Kontemporêre verslae van die 1870's beskryf die haglike toestande van sommige van die paaie en veroordeel die afwesigheid van brûe oor die groot riviere.<ref name="Holub1881">{{en}} {{cite book |author=Emil Holub |title=Seven Years in South Africa: Travels, Researches, and Hunting Adventures, Between the Diamond-fields and the Zambesi (1872–79) |url=https://en.wikisource.org/wiki/Seven_Years_in_South_Africa |year=1881 |publisher=S. Low, Marston, Searle & Rivington}}</ref> Van die middel-1880's af was die roete deur Kimberley en Mafeking (nou [[Mahikeng]]) die hoofas van Britse koloniale beheer en in 1890 is vanaf Kimberley langs daardie roete die Pionierskolom vir die kolonisasie in [[Rhodesië]] ontplooi. Vandag loop die sentrale hoofroete na die noorde, die [[N1 (Suid-Afrika)|N1]] van Kaapstad na Johannesburg, egter deur Bloemfontein en nie deur Kimberley nie. Kimberley is geleë by die kruising van die nasionale paaie [[N12 (Suid-Afrika)|N12]] en [[N8 (Suid-Afrika)|N8]].
==== Toerisme ====
Die stad beskou homself as 'n belangrike toeristebestemming, die "stad wat skitter", en spog met 'n verskeidenheid museums en besienswaardighede. Dit is ook 'n poort na ander Noord-Kaapse bestemmings, insluitende die [[Mokala- Nasionale Park]], natuurreservate en talle wildplase of jaghuise, asook historiese terreine in die streek.
==== Konferensie-aanbieding ====
Kimberley het vername vergaderings en konferensies aangebied en 'n groot lokaal, die Mittah Seperepere-konvensiesentrum, en ander konferensiegasheerfasiliteite ontwikkel. Onlangse byeenkomste sluit in die stigtingsvergadering van die Kimberley-proses (2000) en 'n opvolgvergadering van hierdie organisasie in 2013 oor die beëindiging van die [[bloeddiamant]]handel, en die Internasionale Inheemse Volke-beraad oor Volhoubare Ontwikkeling (2002).
== >
[[Lêer:Sol Plaatje University 46.jpg|duimnael|Die Sol Plaatje-universiteit se sentrale kampus]]
Onderwys is 'n belangrike sektor in Kimberley se sosiale en ekonomiese lewe. Kimberley beskik oor talle leerinstellings, van kleuterskole tot universiteite en kolleges. Klasse word van skool tot skool in verskillende tale aangebied, met sommige wat selfs al hul klasse in twee tale onderrig. Die onderrigtale is veral [[Afrikaans]], Engels en [[Tswana]].
{{div col|2}}
=== Primêre >
* [[Kimberley Juniorschool]]
* [[Sint Cyprianus Laerskool, Kimberley|Sint Cyprianus Laerskool]]
=== Sekondêre >
* Hoërskool Adamantia
* [[Hoërskool Diamantveld]]
* Hoërskool Floors
* Hoërskool Greenpoint
* Sekondêre Hoërskool Homevale
* [[Tegniese Hoërskool Kimberley]]
* [[Hoër Seunskool Kimberley]]
* [[Hoër Meisieskool Kimberley]]
* Hoërskool Noord-Kaap
* Hoërskool Sint Bonifatius
* Sint Patrick Christelike Broerskollege
*
* William Pescod Hoërskool
=== Tersiêre >
* [[Qualitas Loopbaanakademie]], (Nasionale handelsmerk, private kollege). Dit bied vol- en deeltydse studies vir studente sowel as korporatiewe opleiding en konsultasiedienste vir besighede en staatsdepartemente.
{{div col end}}
==== Sol Plaatje-universiteit ====
Die [[Sol Plaatje-universiteit]] het in 2014 in Kimberley geopen en het aanvanklik slegs 145 studente geakkommodeer. Tydens die universiteitsnaam se aankondiging het oudpresident [[Jacob Zuma]] na die ontwikkeling van akademiese nisareas verwys wat in Suid-Afrika nie bestaan het nie of onderverteenwoordig was. "Gegewe die ryk erfenis van Kimberley en die Noord-Kaap in die algemeen," het Zuma gesê, "word beoog dat Sol Plaatje in erfenisstudies sal spesialiseer, insluitende onderling gekoppelde akademiese velde soos museumbestuur, [[argeologie]], inheemse tale en restourasie-argitektuur."<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.polity.org.za/article/sa-jacob-zuma-address-by-the-president-of-south-africa-during-the-announcement-of-new-interim-councils-and-names-of-the-new-universities-union-buildings-pretoria-25072013-2013-07-25 |title=SA: Jacob Zuma: Address by the President of South Africa, during the announcement of new Interim Councils and names of the new universities, Union Buildings, Pretoria (25/07/2013) |publisher=Polity |date=25 Julie 2013 |accessdate=24 Augustus 2024}}</ref><ref>{{en}} Government Notice 1031 gazetted on 7 Dec 2012, as amended by Government Notice 1073, gazetted on 14 December 2012</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.timeslive.co.za/local/2013/03/21/northern-cape-s-first-university-to-open-in-2014 |title=Northern Cape's first university to open in 2014 |publisher=TimesLIVE |date=21 Maart 2013 |accessdate=17 Oktober 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151017011611/www.timeslive.co.za/local/2013/03/21/northern-cape-s-first-university-to-open-in-2014 |archive-date=17 Oktober 2015 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.newuniversities.ac.za/academic |title=Home {{!}} New Universities {{!}} DHET New Universities Project Management Team |publisher=New Universities |accessdate=9 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170909191041/http://www.newuniversities.ac.za/academic |archive-date=9 September 2017 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
== Ekonomie ==
[[Lêer:AE White na JW George Prospektering te Kimberley Prospecting 1870.jpg|duimnael|Prospektering in Kimberley omstreeks 1870, soos geskilder deur A.E. White]]
[[Lêer:Du Toit's Pan road Kimberley SA.jpg|duimnael|Dutoitspanstraat in 1905]]
Kimberley was die bakermat van Suid-Afrika se industrialisering in die laat 19de eeu toe die swaartepunt van die plaaslike [[ekonomie]] van [[landbou]] na [[mynbou]] begin verskuif het. 'n Beslissende faktor by hierdie ontwikkeling was [[trekarbeid]] waarby 'n groot aantal swart mense uit die hele [[Suider-Afrika]] in die plaaslike myne se behoefte aan mannekrag voorsien het. Kimberley se trekarbeiderstelsel het later as voorbeeld vir die mynboubedryf aan die [[Witwatersrand]] en ander sektore gedien.<ref name="Roberts1976">{{en}} {{cite book |author=Brian Roberts |title=Kimberley: Turbulent City |url=https://books.google.com/books?id=ON71wM6U0ZMC |publisher=David Philip & Historical Society of Kimberley and the Northern Cape |location=Kaapstad |year=1976 |isbn=978-0-949968-62-3}}</ref>
Kimberley het die voortou by die ekonomiese en tegnologiese ontwikkeling geneem. Dit was hier waar die eerste [[Aandelebeurs|effektebeurs]] in Suid-Afrika, die Koninklike Kimberley Effektebeurs (''Kimberley Royal Stock Exchange''), sy deure op 2 Februarie 1881 geopen het.<ref name="Roberts1976" /> Kimberley was op 2 September 1882 selfs die eerste stad in die [[Suidelike Halfrond]] waar [[Elektrisiteit|elektriese]] straatverligting geïnstalleer is (alhoewel elektriese lig tegelykertyd in Kaapstad se [[Kaapstad-hawe|Tafelbaaihawe]] en in die [[Parlementsgebou (Kaapstad)|Parlementsgebou]] geïnstalleer is) – terwyl [[Londen]] se strate nog met gaslampe verlig is.<ref name="Michael2004">{{en}} {{cite book |title=Every Step of the Way |url=https://archive.org/details/bub_gb_57gyw36xwk8C |publisher=Human Sciences Research Council |isbn=0-7969-2061-3 |year=2004 |author1=Michael Morris |author2=John Linnegar}}</ref><ref name="Christie1984">{{en}} {{cite book |author=Renfrew Christie |title=Electricity, Industry and Class in South Africa |year=1984 |publisher=SUNY Press |isbn=978-0-87395-854-7 |url=https://books.google.com/books?id=WA0NFdZOK7QC |pages=5–6}}</ref><ref>{{en}} {{cite book |author1=S. R. Conradie |author2=L. J. M. Messerschmidt |title=A Symphony of Power: The Eskom Story |publisher=Chris van Rensburg Publications |year=2000 |location=Johannesburg |pages=13}}</ref><ref>{{en}} {{cite web |url=http://heritage.eskom.co.za/heritage/electricity_in_south_africa.htm#12 |title=Eskom Heritage – Electricity in South Africa |publisher=[[Eskom]] |accessdate=15 Julie 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130715120640/http://heritage.eskom.co.za/heritage/electricity_in_south_africa.htm#12 |archive-date=15 Julie 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Die eerste kragsentrale, wat privaat huise en winkels van elektrisiteit voorsien het, is op 15 Oktober 1900 deur burgemeester Oliver plegtig ingewy. As gevolg van die Anglo-Boereoorlog is die aflewering van die tegniese toerusting met agt maande vertraag.
Die ekonomiese belangrikheid van die stad is in 1892 deur die besluit bevestig om hier in 1892 een van die eerste Suid-Afrikaanse en internasionale uitstallings te hou. Dié skou, wat ook baie belangstelling in die buiteland gewek het, is op 8 September deur die destydse goewerneur van die Kaapprovinsie, sir [[Henry Loch]], amptelik geopen. Tydens die uitstalling is kunswerke, skilderye uit die koninklike versameling van [[Victoria van die Verenigde Koninkryk|koningin Victoria]] asook mynboutoerusting vertoon.
Nog 'n gebied, waarop Kimberley 'n baanbrekersrol vervul het, was onderwys. Suid-Afrika se eerste mynbouskool is hier in 1896 geopen en later na Johannesburg verskuif waar dit die basis vir die latere [[Universiteit van die Witwatersrand]] sou vorm. Die mynbouskool se Pretoria-kampus het later tot die [[Universiteit van Pretoria]] gegroei. Studente het hul eerste twee studiejare in kolleges elders in die land deurgebring, in [[Kaapstad]], [[Grahamstad]] of [[Stellenbosch]], hul derde jaar in Kimberley en die vierde jaar in Johannesburg.
== Sport ==
[[Lêer:Sportsground at Sol Plaatje University.jpg|duimnael|Sol Plaatje Sportgronde, Suid-Kampus]]
Kimberley het talle internasionale [[krieket]]spelers opgelewer wat 'n bydrae gemaak het tot die Suid-Afrikaanse krieketgeskiedenis. Van hulle sluit in [[Frank Nicholson|Frank (Nipper) Nicholson]], [[Xen Balaskas|Xenophon Balaskas]] gebore in Kimberley aan Griekse ouers en [[Ken Viljoen]], [[Ronnie Draper]] en in onlangse tye [[Pat Symcox]] en die [[Proteas]]-afrigter [[Mickey Arthur]]. Tydens die [[Krieketwêreldbeker 2003]] is Kimberley se [[De Beers Diamond Oval]] vir drie wedstryde ingespan.
Frank Dobbin, genoem [[Uncle Dobbin]], was 'n lid van [[Paul Roos]] se oorspronklike [[Springbokke|Springbokspan]] tydens hul 1906/07-toer na die [[Britse Eilande]]. Sy nagedagtenis leef voort in sy ou koloniale stylhuis in Roperstraat met 'n eenvoudige koperplaatjie met die naam "Dobbin" op. Latere Springbokspelers uit Kimberley sluit in [[Ian Kirkpatrick]], [[Tommy Bedford]] en [[Gawie Visagie]], broer van die Springbok-[[losskakel]] [[Piet Visagie]]. Kimberley huisves die [[Griekwas (rugbyspan)|Griekwas]] wat die [[Curriebeker]] drie keer kon wen (in 1899, 1911 en 1970). [[Ronnie Bauser]], 'n voormalige burgemeester van Kimberley, was betrokke in Griekwasrugby van 1950 tot 1971.<ref>{{en}} {{cite web |url=https://www.pressreader.com/south-africa/die-burger/20171229/281728384893004 |title=Groot gees van Griekwa rugby sterf in Kimberley |publisher=Die Burger Newspaper |author=G. Coetzee |date=29 Desember 2017 |accessdate=2 Augustus 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200802215555/https://www.pressreader.com/south-africa/die-burger/20171229/281728384893004 |archive-date=2 Augustus 2020 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
Die Suid-Afrikaanse [[sokker]]spelers [[Richard Henyekane]] en sy broer [[Joseph Henyekane|Joseph]], asook [[Jimmy Tau]] is in Kimberley gebore.
[[Karen Muir]], gebore in Kimberley, het in 1965 die jongste persoon ooit geword om 'n wêreldrekord in enige sportsoort te verbeter. Hierdie ouderdomsgroeprekord staan tot vandag toe.<ref name="Ref_j">{{en}} {{cite web |url=http://www1.southafrica.net/Cultures/en-ZA/consumer.southafrica.net/Things+to+Do/Activities/WaterActivities/Swimming+in+South+Africa.htm |title=Swimming in South Africa |accessdate=5 Junie 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080605023819/http://www1.southafrica.net/Cultures/en-ZA/consumer.southafrica.net/Things+to+Do/Activities/WaterActivities/Swimming+in+South+Africa.htm |archive-date=5 Junie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref> Sy het dit in Augustus 1965 op die juniorwêreldkampioenskappe in [[Blackpool]], [[Engeland]], in die 110 m-rugslag op twaalfjarige ouderdom 12 opgestel. Sy het voortgegaan om baie meer wêreldrekords te verbeter, maar sy is 'n rol in wêreldswem geweier toe sy die geleentheid verloor het om haar land op die [[Olimpiese Somerspele 1968]] in [[Meksikostad]] te verteenwoordig omdat Suid-Afrika uitgesluit is weens sy rasse-apartheidsbeleid. Kimberley het ook gesien hoe 'n wêreldrekord verbeter is in die munisipale swembad wat nou Karen Muir se naam dra. Dit is opgestel deur [[Johannesburg]] se [[Anne Fairlie]] wie Karen Muir en [[Frances Kikki Caron]] in 'n wêreldrekordtyd verslaan het.
[[Charl Bouwer]], die [[Paralimpiese Spele|Paralimpiese]] swemmer wie goud gewen het in die 50 m-vrystyl op die [[Paralimpiese Somerspele 2012]] in [[Londen]], is in Kimberley gebore.<ref>{{af}} {{cite web |url=http://www.volksblad.com/Suid-Afrika/Nuus/Charl-Bouwer-swem-SA-se-negende-Paralimpiese-medalje-los-20120902 |title=Charl Bouwer swem SA se negende Paralimpiese medalje los |publisher=[[Volksblad]] |author=Sarel van der Walt |date=2 September 2012 |accessdate=21 April 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130421022304/http://www.volksblad.com/Suid-Afrika/Nuus/Charl-Bouwer-swem-SA-se-negende-Paralimpiese-medalje-los-20120902 |archive-date=21 April 2013 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
Die Suid-Afrikaanse atleet en goue medaljewenner op die [[Olimpiese Somerspele 1920]], [[Bevil Rudd]], is in Kimberley gebore. [[Elsie McDonald]] was 'n bekende [[rolbal]]speler.
Die eerste ''Maloof Money Cup''-skaatsplankrywêreldkampioenskap is in September 2011 en weer in 2012 in Kimberley beslis. Toe die Maloof-familie se borgskap in 2013 beëindig is, is die toernooi hernoem in die Kimberley-diamantbeker.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.kimberleydiamondcup.com |title=African Skate Project |publisher=Kimberley-diamantbeker |accessdate=24 Januarie 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210124211054/http://www.africanskateproject.com/ |archive-date=24 Januarie 2021 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>
== Besienswaardighede ==
[[Lêer:Armagh, 40 Memorial Road, Kimberley, Morné van Rooyen.jpg|duimnael|Armagh by Memorialweg 40 is 'n provinsiale erfenisterrein]]
* '''Belgravia''' is die oudste woongebied in Kimberley en spog met pragtige woonhuise uit die 19de eeu.
* Die '''''Star of the West''''' is moontlik die oudste kroeg in Suid-Afrika. 'n Barkruk, wat vir Sir Cecil Rhodes vervaardig is, kan hier nog steeds besigtig word.
* Die '''kapel van Suster [[Henrietta Stockdale]]''' is in
* [[Kamferdam]] is 6 km noord van Kimberley.
Line 123 ⟶ 517:
* [[NG gemeente Kimberley]]
* [[Lys van dorpe in Suid-Afrika]]
== Verwysings ==
{{Verwysings|4}}
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Kimberley (South Africa)|Kimberley}}
* {{en}} {{Wikivoyage|Kimberley_(Northern_Cape)|Kimberley}}
* {{en}} [http://
* {{en}} [http://www.thebighole.co.za/ ''Die Groot Gat – amptelike webtuiste'']
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Kimberley-South-Africa|title=Kimberley|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=24 Augustus 2024}}
* {{en}} [https://archive.is/20130105071243/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-245 World Gazetteer]
{{Geografiese ligging
|Senter = Kimberley
|Noord = [[Warrenton, Noord-Kaap|Warrenton]]
|Noordwes = [[Barkly-Wes]]
|Noordoos = [[Boshof]]
Line 145 ⟶ 538:
|Suid = [[Ritchie]]
|Suidwes = [[Douglas, Noord-Kaap|Douglas]]
|Wes = [[
}}
{{Suid-Afrikaanse distriksmunisipaliteit navbox|DC9}}
{{Provinsiale hoofstede van Suid-Afrika}}
{{Normdata}}
[[Kategorie:Kimberley| ]]
| |||