Kimberley
Kimberley is 'n stad in Suid-Afrika en die hoofstad van die Noord-Kaap met sowat 225 000 inwoners in 2011 (insluitend townships). Die stad verwerf in 1871 internasionale bekendheid danksy die ontdekking van 'n diamantveld. Die mynboubedrywighede, wat hier vinnig ontwikkel het, gee onder meer aanleiding tot die industrialisering van Suid-Afrika. Kimberley maak op 2 September 1882 ook geskiedenis as die eerste stad in Suid-Afrika en die suidelike halfrond met gloeilamp-straatverligting.
Kimberley | |
|---|---|
 Die stadskern oor die Groot Gat gesien | |
  Kimberley Kimberley se ligging in Noord-Kaap | |
| Koördinate: 28°44′31″S 24°46′19″O / 28.74194°S 24.77194°O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Noord-Kaap |
| Distrik | Frances Baard |
| Munisipaliteit | Sol Plaatje |
| Stigting | 1873-07-05 |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 164,3 km2 (63,4 vk. myl) |
| Hoogte | 1 184 m (3 885 ft) |
| Bevolking (2011)[1] | |
| • Totaal | 225 160 |
| • Digtheid | 1 370/km2 (3 500/vk. myl) |
| Rasverdeling (2011) | |
| • Wit mense | 8.0% |
| • Indiërs/Asiërs | 1.2% |
| • Bruin mense | 26.8% |
| • Swart mense | 63.1% |
| • Ander | 0.9% |
| Taal (2011) | |
| • Afrikaans | 43.2% |
| • Tswana | 35.8% |
| • Engels | 8.7% |
| • Xhosa | 6.0% |
| • Ander | 6.3% |
| Poskode (strate) | 8301 |
| Poskode (posbusse) | 8300 |
| Skakelkode | 053 |
Alhoewel die stad nie langs die belangrike toeristeroete van Suid-Afrika lê nie, is dit saam met Upington die poort na Suid-Afrika se "Wilde Weste" en na Namibië, met Namakwaland, die Augrabieswaterval, die Kgalagadi Vredespark (voorheen die Kalahari-Gemsbokpark), en die Namibwoestyn met die Visrivier-canyon as die belangrikste toeristebestemmings.
Geskiedenis
In 1866 het Erasmus Jacobs 'n klein wit klip naby die Oranjerivier, op die plaas De Kalk, naby Hopetown gevind. Die klip was 'n 21,25 karaat (4,25 g) diamant, wat die naam Eureka gekry het. Later is 'n groter 83,50 karaat (16,7 g) diamant, die Ster van Suid-Afrika gevind, ook naby Hopetown.
Op 16 Julie is drie diamante by Colesbergkoppie gevind op die plaas, Vooruitzicht, van die De Beer-broers en die grootste diamantstormloop ontketen. Mynwerkers het in hulle duisende gearriveer. Daar is na hierdie plek as New Rush verwys. Delwery het hier onder ellendige omstandighede plaasgevind - die meeste mense het net oor armsalige hulle of tente beskik en is gepla deur hitte, vuiligheid, insekte en geweldpleging.
Die voortdurende magstryd en hebsug het nogtans 'n aantal merkwaardige mense voortgebring, wat in die ekonomiese geskiedenis van Suid-Afrika 'n beduidende rol sou speel: Cecil Rhodes, die seun van 'n Engelse vikaris, het hier die welvarendste en magtigste man op die vasteland van Afrika geword. Barney Barnato, 'n voormalige straathandelaar uit 'n Londense krotbuurt wat op 20-jarige leeftyd na Suid-Afrika geëmigreer het, het hier sy loopbaan as mynmagnaat en multimiljoenêr begin.
Delwery het veral by die Colesbergkoppie plaasgevind, maar die koppie is geleidelik weggedelf en staan nou bekend as die Groot Gat - die grootste gat in die wêreld wat met pik en graaf gemaak is. Amptelik is die Groot Gat se naam Kimberleymyn. Die gat het 'n omvang van 1 600 meter, 'n diepte van 215 meter, 'n deursnee van 460 meter en 'n oppervlak van twaalf hektaar. In die tydperk tussen 1871 en 1914 is 2 722 kilogram of 14,5 miljoen karaat diamante gemyn en 25 miljoen ton aarde en gesteente verwyder. In 1914 was die grond van diamante uitgeput, die delwers het na ander plekke getrek en die Groot Gat was voortaan aan die elemente blootgestel. Dit vorm vandag die middelpunt van 'n opelugmuseum met oorspronklike delwersbehuisings uit die tyd van die diamantestormloop wat van ander plekke na die museumsterrein verskuif is.
Ander myne by Kimberley was Bultfontein, Wesselton, De Beersmyn en Dutoitspan.
Gedurende 1873 het dit 'n nuwe naam gekry, Kimberley (vernoem na die Britse Sekretaris vir die Kolonie, die Graaf van Kimberley). Huise, strate en brûe is opgerig, en teen die eeuwisseling was Kimberley 'n bloeiende stad.
Suid-Afrika se eerste mynbouskool, wat in 1896 in Kimberley geopen is, is later na Johannesburg verskuif, waar dit tot die Universiteit van die Witwatersrand uitgebou is.
Die stad is gedurende die Tweede Vryheidsoorlog beleër deur die Boeremagte, wat as die Beleg van Kimberley bekendstaan.
Ekonomie
Kimberley was die bakermat van Suid-Afrika se industrialisering in die laat 19de eeu toe die swaartepunt van die plaaslike ekonomie van landbou na mynbou begin verskuif het. 'n Beslissende faktor by hierdie ontwikkeling was trekarbeid waarby groot getalle swart werkers uit die hele Suider-Afrika in die plaaslike myne se behoefte aan mannekrag voorsien het. Kimberley se trekarbeiderstelsel het later as voorbeeld vir die mynboubedryf aan die Witwatersrand en ander sektore gedien.[2]
Kimberley het die voortou by die ekonomiese en tegnologiese ontwikkeling geneem. Dit was hier waar die eerste effektebeurs in Suid-Afrika, die Koninklike Kimberley Effektebeurs (Kimberley Royal Stock Exchange), sy deure op 2 Februarie 1881 geopen het. Kimberley was in 1882 selfs die eerste stad in die Suidelike Halfrond waar elektriese straatverligting geïnstalleer is (alhoewel elektriese lig tegelykertyd in Kaapstad se Tafelbaaihawe en in die Parlementsgebou geïnstalleer is) - terwyl Londen se strate nog met gaslampe verlig is.[3][4] Die eerste kragsentrale, wat privaat huise en winkels van elektrisiteit voorsien het, is op 15 Oktober 1900 deur burgemeester Oliver plegtig ingewy. As gevolg van die Anglo-Boereoorlog is die aflewering van die tegniese toerusting met agt maande vertraag.
Die ekonomiese belangrikheid van die stad is in 1892 deur die besluit bevestig om hier in 1892 een van die eerste Suid-Afrikaanse en internasionale uitstallings te hou.
Dié skou, wat ook baie belangstelling in die buiteland gewek het, is op 8 September deur die destydse goewerneur van die Kaapprovinsie, sir Henry Loch, amptelik geopen. Tydens die uitstalling is kunswerke, skilderye uit die koninklike versameling van koningin Victoria asook mynboutoerusting vertoon.
Nog 'n gebied, waarop Kimberley 'n baanbrekersrol vervul het, was onderwys. Suid-Afrika se eerste mynbouskool is hier in 1896 geopen en later na Johannesburg verskuif waar dit die basis vir die latere Universiteit van die Witwatersrand sou vorm. Die mynbouskool se Pretoria-kampus het later tot die Universiteit van Pretoria gegroei. Studente het hul eerste twee studiejare in kolleges elders in die land deurgebring, in Kaapstad, Grahamstad of Stellenbosch, hul derde jaar in Kimberley en die vierde jaar in Johannesburg.
Infrastruktuur
Kimberley beskik oor 'n nasionale lughawe. Die stad is verbind met Johannesburg en Kaapstad met die N12 nasionale pad en met Bloemfontein met die N8 nasionale pad.
Media
Op 15 Oktober 1870 het die eerste uitgawe van Kimberley se vroegste dagblad, die Diamond Field, verskyn. Ander historiese koerante uit hierdie tydperk sluit Diamond News en The Independent in. Die huidige belangrikste Engelse dagblad in Kimberley, Diamond Fields Advertiser, word sedert 23 Maart 1878 gepubliseer. 'n Plaaslike uitgawe van die Afrikaanse dagblad Volksblad, wat deur Naspers in Bloemfontein uitgegee word, dek nuus in Kimberley en die Noord-Kaap.
Skole
- Hoërskool Diamantveld
- Hoërskool Adamantia
- Hoërskool Noord-Kaap
- Kimberley High School (Boys' High)
- Kimberley Girls' High School
- Hoër Tegniese Skool Kimberley
- NJ Heyns-skool
- St. Patrick's College
- Laerskool Diamantveld
- Laerskool Newton
- Laerskool Eureka
- Laerskool Dutoitspan
- Laerskool Staats
- Laerskool Vooruitsig
- Kimberley Junior School
- West End Primary School
Besienswaardighede
- Belgravia is die oudste woongebied in Kimberley en spog met pragtige woonhuise uit die 19de eeu.
- Die Star of the West is moontlik die oudste kroeg in Suid-Afrika. 'n Barkruk, wat vir Sir Cecil Rhodes vervaardig is, kan hier nog steeds besigtig word.
- Die kapel van Suster Henrietta Stockdale is in 1887 ter ere van dié bekende verpleegster opgerig. Danksy haar invloed was Suid-Afrika in 1891 die eerste land ter wêreld, wat met die amptelike registrasie van verpleegsters begin het.
- Kamferdam is 6km noord van Kimberley.
Sien ook
Bronne
Verwysings
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Som van die hoofplekke Roodepan, Galeshewe en Kimberley Sensus 2011.
- ↑ Brian Roberts: Kimberley. D. Philip, Historical Society of Kimberley and the Northern Cape 1976
- ↑ Michael Morris en John Linnegar: Every Step of the Way. Human Sciences Research Council 2004
- ↑ Eskom Heritage - Electricity in South Africa
Eksterne skakels
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Kimberley (South Africa). |