Halbinsel Cotentin

De Cotentin isch e Halbinsel in de Normandi, im Nordweschte vo Frankrych. Dezue ghört de Groossdeil vùm Département Manche ùn en chlyne Deil vùm Département Calvados. De Cotentin bstoot uss vier historische Biet: s Cap de la Hague im Nordweschte, s Val de Saire im Nordoschte, im Zäntrùm d Bocage ùn im Süde s Bauptois, e Sùmpf- ùn Heidelandschaft. E Groossdeil vùm Süde wird dur de Parc naturel régional des Marais du Cotentin yygnoo.

Dur d Nööchi zum Meer ùn zum Golfstrom het de Cotentin e sehr milds Klima.

Geografi

Im Norde, Weschte ùn Oschte gränzt de Cotentin aa de Ärmelkanal, im Oschte aa d Landschaft Bessin, ùn d Bocage Virois ùn d Landschaft Avranchin im Süde.

Es git zwei Definitione vùm Cotentin, e geografischi ùn e historischi. Historisch wird de Cotentin vo Sùmpflandschafte im Süde begränzt, do ghört also au e Biet bi Coutances dezue. Geografisch meint mer demit d Halbinsel wo vo de Flüss Vire un Ay begränzt wird. Wänn nötig sait mer zur historische Region pays Cotentin, ùn zur Halbinsel presqu’île du Cotentin. Allgmein ghört also de Groossdeil vùm département Manche ùn e Deil vùm Calvados dezue. Geologisch ghört de Cotentin zum Armorikanische Massiv.

Vùm Landschaftsbild ùnterscheidet sich de Weschte (la Hague) bsùnders vùm Oschte (Val-de-Saire), de Bocage im Zäntrùm ùn de Sùmpflandschafte im Süde.

Die grööschti Stadt isch Cherbourg, en groosse Hafe, wo für de Schiffsvercheer mit Groossbritannie ùn Irland e groossi Roll spiilt. Andri wichtigi Stedt sin Barneville-Carteret, Barfleur, Beaumont-Hague, Bricquebec, Carentan, Coutances, Granville, La Haye-du-Puits, Les Pieux, Lessay, Périers, Portbail, Saint-Vaast-la-Hougue, Saint-Lô, Sainte-Mère-Église, Saint-Sauveur-le-Vicomte ùn Valogne.

Sprooch

e Beiz z Cherbourg, wo en normannische Name drait

De Lokaldialäkt isch s Cotentinais, e Langue d'oil wo zum Normännische ghört; s Cotentin isch eini vo de Hochburge vo dr Normännische Sproch. Die Regionalsprooch wird aber einewäg fascht nùmme no vo de über 40-Jährigi gschwätzt. D Alldaagssprooch isch hüt meischt e Français régional. D Organisation Magène isch ùffem Cotentin aktiv, ùn meereri normännischi Dichter ùn Musiker stamme vo dörte, zum Byspil de Alfred Rossel ùn de Côtis-Capel. Em Alfred Rossel syn Lied Sus la mé isch d inoffizieli Hymne vùm Cotentin.

S Cotentinais isch bsùnders nooch am Jersiais ùn em Guernesiais, wo ùff de Kanalinsle gschwätzt werde. Ùnter de viile Ortsdialäkt lönn sich fümf Hauptgrùppe ùnterscheide:

D Mùndart vo la Hague im Nordweschte. Do ghört au dr Dialäkt vo dr grööschte Stadt Cherbourg (Tchidbouo) dezue.
D Mùndart vùm Val de Saire im Nordoschte.
S Nord-Countançais, nördlich vo Coutances- Saint-Lô.
S Süd-Coutançais.
D Mùndart vùm Bauptois, zwüsche Carentan ùn Haye-du-Puits.

Wirtschaft

S Cotentin het friener als e änder rùggständigi ùn armi Region golte. Au hüt schaffe no viili Lüt in de Landwirtschaft ùn de Fischerei. D Landwirtschaft isch relativ weenig modernisiert, wyl ùff de viile chlyne Parzelle nùmme schweer Maschine chönne yygsetzt werde. Die viile Hegge sin scho im Mittelalter oder friener aaglait worde. Si dränne d Parzelle vonenand, schütze d Frùcht vorem Wind ùn de Boode vor Erosion, ùn sin für d Entwässerig wichtig. Hüt sin d Hegge allerdings änder im Wäg, ùn bhindre d Traktore ùn d Maimaschine. Wäge däm werde immer mee Heggelandschafte kapùtt gmacht, zùme de Yysatz vo Maschine z erlyychere.

Als Dier werde vorallem Chie, Schoof ùn Esel ghalte.

Usserdäm spiilt de Tourismus e groossi Roll. Cherbourg isch usserdäm en wichtige Handelshafe. Friener het au d Marine ùn d Werfte e groossi Roll gspiilt ùn sin viilmool de einzig Arbetsgeber usserhalb vo de Landwirtschaft gsi. Au hüt werde no Atom-U-Boot baut.

In de Induschtri isch vorallem d Nukleartechnik wichtig. International bekannt isch d Wiiderùffbereitigsaalag vo La Hague, wo 1984 baut worde isch. Usserdäm isch d Zentrale vo de Électricité de France bi Flamanville.

Gschicht

In dr Antike hen ùffem Cotentin d Uneller (Unellii), e keltische Stamm, gläbt. Ihre Hauptsiidlig isch Cosedia, s hütigi Coutances, gsi. Im Süde hen au d Abrincater (Abrincatui) gläbt, mitem Hauptort Ingena, hüt Avranches.

Im Joor 56 v.Ch. sin d Röömer mit drüü Legione in de Cotentin yygfalle. D Unelle hen ùnter em Viridovix hartnäggig Wiiderstand gleischtet, schliessli isch aber au ihr letschter Zueflùchtsort bi Jobourg gfalle.

Ùnter de Merowinger isch es Deil vo Neustrie gsi, ùn het ùnter de Plündrigszüg vo de Wikinger glitte. Selle hen sich lengsem im Cotentin niidergloo, ùn im Joor 933 het de Normanneherzog Wilhelm de 1. s Cotentin zämme mit de Kanalinsle aa s Herzogtum Normandi aagschlosse.

1204 isch s Contentin durch Erobrig zrùgg aa s Chönigrych Frankrych gange. D Kanalinsle dergäge sin bim Chönig vo Ängland blybe. Im Joor 1692 het wääred em Pfälzische Erbfolgechrieg d Schlacht vo la Hougue zwüsche de französische ùn anglo-holländische Flotte bi Saint-Vaast-la-Hougue stattgfùnde.

Valognes isch bis zur Französische Revolution en beliebte Ferieort für d Arischtrokrate gsi ùn het de Spitzname “s normännische Versailles” gha. Nooch de Revolution het Cherbourg peu à peu Valognes als regionals Zäntrùm abglööst. Im 19. Joorhùndert het d Milchwirtschaft di traditionelli Sälbschtversorgigswirtschaft abglööst, ùn s Landschaftsbild radikal verändret. D Milchprodùkt vùm Cotentin sin bis in s Ussland exportiert worde. Glychzytig het sich in de Stedt, vorallem z Cherbourg, e Induschtri bildet. Im Juni 1944 isch de Cotentin en Schaublatz vo de Landig vo de Allierte gsi. Cherbourg isch en wichtige Noochschubshafe gsi, ùn d Halbinsel isch wäge däm schweer ùmkämpft gsi.