[go: nahoru, domu]
Wikipedia

Grau

conceyu d'Asturies

Grau[1] ye un conceyu d'Asturies, una parroquia de dichu conceyu y una villa de dicha parroquia, capital del conceyu.

Grau
bandera de Grau Escudu de Grau
Alministración
País España
Autonomía Principáu d'Asturies
Provincia Provincia d'Asturies
Partíu xudicial Grau
Tipu d'entidá conceyu
Capital Grau
Alcalde de Grau José Luis Trabanco González
Nome oficial Grado (es)
Xeografía
Coordenaes 43°23′22″N 6°04′07″W / 43.3894°N 6.0687°O / 43.3894; -6.0687
Superficie 221.63 km²
Llenda con Candamu, Les Regueres, Proaza, Santo Adriano, Uviéu, Teberga, Tameza, Miranda y Salas
Demografía
Población 9616 hab. (2023)
Densidá 43,39 hab/km²
Xentiliciu
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
ayto-grado.es
Cambiar los datos en Wikidata

El conceyu llenda al norte con Candamu y Les Regueres, al este con Proaza, Santo Adriano y Uviéu, al sur con Teberga y Tameza y al oeste con Miranda y Salas. Cuenta con una población de 9616 hab. (2023)[2][3].

Historia

editar

Prehistoria y romanización

editar

Los restos más antiguos del conceyu daten de la Edá del Bronce. De la Edá del Fierro queden dalgunos pocos restos, como dellos recintos castreños qu'en realidá nun son más que simples peñeos fortificaos.

De la dómina romana, a pesar de la bayura de restos en conceyos próximos, malapenes hai testimoniu. Esto ye, en parte, debío a que la distribución actual de la población ye mui distinta de la d'entóncenes.

Edá Media

editar

Sí tenemos, empara, restos del poder feudal como son les torres fortificaes de Villanueva, Báscones y la torre de Cuaya. Ye na Alta Edá Media cuando mos llega una gran cantidá de documentación. Lo que ye evidente ye que n'aquella época lo qu'entendemos por Grau nun constituyía una unidá, ya que lo que güei se conoz como Grau repartíase ente trés territorios mui estremaos: Prámaro, Salcéu y Vayu o Grau.

 
Escudu d'Armes de Grau
 
Escudu del Palacio de Miranda-Valdecarzana Ponce de León
 
Palaciu de los Miranda Valdecarzana, Casa de Cultura, Salón de plenos, Biblioteca, Telecentro, Plaza de Eliseo Nicolás con Biblio-árbol. (2016)

Nun sería hasta'l sieglu XIII, cuando se constituya la puebla qu'abarca a les trés unidaes de población y amás espúrrese hasta Candamu. La nueva villa recibirá'l nome d'ún de los territorios que la conforma. El conceyu y la diócesis uviedina llegarán a un acuerdu nel repartu de rentes. La villa instálase nun llugar ricu y frecuentáu nes rutes del Camín de Santiago. Ye, polo tanto, una villa típica del camín, con una estructura de cai central y cases a los llaterales. La villa tenía muralla y fuexu y consiguió un gran desenrollu, llegando a ser una de les más importantes d'Asturies. Foi una villa baturicia que selló xermandía con diferentes conceyos y rexones próximes.

Nel sieglu XIV, Grau nun pudo quedar fuera de la influyencia de los grandes señoríos debío a qu'entró a formar parte de les tierres del conde Alfonso, bastardu d'Enrique II de Castiella. Un sieglu dempués pasó a la familia Quiñones. Nun algamará la so autonomía hasta finales del sieglu XV, anque l'ayuntamientu siguió baxo'l control, qu'exerció'l poder de forma unillateral hasta'l sieglu XVIII, pese a la fuerte oposición vecinal.

Edá Moderna

editar

Nel sieglu XVI, cola desamortización eclesiástica de Felipe II d'España, delles xurisdicciones señoriales cambiaron de manes. Asina, el cuetu de Peñaflor foi remíu polos sos habitantes y el cuetu de Priañes pasó al traviés de la compra a la casa de Dasmarinas, como munchos más que fueron cambiando de manes.

Foi nel sieglu XVIII cuando los moscones ofrecieron al rei una cantidá a cambiu de que pudieren escoyer a los sos cargos conceyales, ya que tuvieren acaparaos por unes poques families per sieglos. Será l'Audiencia d'Uviéu la que fallará a la escontra del monopoliu d'estes families en 1774 y la Cancillería confirmarálo en 1783. Pero sicasí, siguirán esistiendo numberosos cuetos nesta zona, que queden fuera de la xurisdicción ordinaria y son competencia direuta d'un señor. Nesta época subsisten entá los siguientes cuetos: el cuetu de La Mata, el cuetu de Peñaflor, el cuetu de San Xuan, el cuetu de Cabruñana, etc.

Sieglu XIX endelantre

editar

Nel sieglu XIX asocedieron dellos fechos importantes. La guerra del francés presentó nel conceyu un protagonismu especial. Creóse un reximientu con mozos del llugar que llevaba'l nome del conceyu y que foi unviáu a lluchar lloñe del so territoriu. La villa foi invadida cuatro vegaes y esto tuvo consecuencies fatales nel so patrimoniu artísticu. Les principales amarraces del Principáu tuvieron llugar nel escobiu de Peñaflor, llugar que tamién tuvo importancia nes guerres carlistes.

Otru fechu destacable son los cambeos na configuración alministrativa. Grau adquier a finales del sieglu XIX la mesma configuración d'anguaño. Asina, Candamu, que taba amestáu a Grau, tenta la so dixebra, que llogrará a finales de sieglu. Tamién nesta centuria incorpórense dafechu a la so xurisdicción los cuetos señoriales.

Na primer metá del sieglu XX, Grau vivió una época de prosperidá impulsada poles comunicaciones ferries. Convirtióse nun centru esportador de productos agrícoles y ganaderos de primer orde. La puxante situación fixo sobresalir al pueblu perenriba d'otres llocalidaes españoles contemporanies y atrayó muncha población. Como centru comercial d'importancia, concentráronse na población servicios alministrativos y bien d'establecimientos comerciales y d'ociu. Los hoteles, cabarets, cafés, cines y teatros complementaben l'atraición que proporcionaba'l puxante comerciu llocal y que proporcionaron cierta sonadía al pueblu per décades.

Por mor de la so situación cercana a Uviéu y na Asturies central, Grau foi afeutáu polos fechos de la Revolución de 1934. Más tarde, na Guerra Civil Española quedó,al entamu, dientro de territoriu republicanu. Foi, por embargu, tomada bien ceo poles columnes gallegues sublevaes de Teijeiro, qu'usó'l conceyu como cabeza de llanza pa la rotura del sitiu a Uviéu.

A partir de la metá del sieglu XX, Grau especializóse nuna ganadería de tipu llacteu col abandonu de les sos zones agrícoles y con una escasa industrialización.

Xeografía

editar

Xeografía política

editar

Parroquies

editar
Nᵘ Nome Superficie
(km²) 		% superficie
Grau 		Población % población
Grau 		Densidá
(hab./km²)


1 Ambás 3,83 1,731,73% 22 0,230,23% 5,74
2 Báscones 7,46 3,373,37% 224 2,332,33% 30,03
3 Berció 1,72 0,780,78% 97 1,011,01% 56,4
4 Cabruñana 2,82 1,271,27% 34 0,350,35% 12,06
5 Castañéu 4,94 2,232,23% 217 2,262,26% 43,93
6 Cuaya 14,81 6,686,68% 120, 116 1249,131249,13% Error d'espresión: Caráuter de puntuación "," non reconocíu.
7 El Freisnu 7,86 3,553,55% 106 1,11,1% 13,49
8 Grau 2,5 0,110,11% 6856 71,371,3% 2742,4
9 La Mata 12,49 5,645,64% 503 5,235,23% 40,27
10 Las Villas n/d n/d Error d'espresión: Operador / inesperáu
11 Peñaflor n/d 231 2,42,4% Error d'espresión: Operador round inesperáu
12 Pereda n/d n/d Error d'espresión: Operador / inesperáu
13 Rañeces 6,65 33% 93 0,970,97% 13,98
14 Restiellu n/d n/d Error d'espresión: Operador / inesperáu
15 Rodiles 7,66 3,463,46% 54 0,560,56% 7,05
16 Rubianu 4,73 2,132,13% 13 0,140,14% 2,75
17 Sama 15,92 7,187,18% 122 1,271,27% 7,66
18 Samartín 10,99 4,964,96% 220 2,292,29% 20,02
19 San Adrianu 8,88 4,014,01% 0 00% 0
20 Santa María Grau 3,02 1,361,36% 102 1,061,06% 33,77
21 Santa María Villandás 12,4 0,560,56% 71 0,740,74% 5,73
22 Santianes de Molenes 11,9 0,540,54% 120 1,251,25% 10,08
23 San Xuan 3,23 1,461,46% 165 1,721,72% 51,08
24 Sorribas 4,14 1,871,87% 23 0,240,24% 5,56
25 Tolinas 11,27 5,095,09% 12 0,120,12% 1,06
26 Vayu 5,34 2,412,41% 132 1,371,37% 24,72
27 Vigaña 3,94 1,781,78% 21 0,220,22% 5,33
28 Villamarín 8,46 3,823,82% 19 0,20,2% 2,25

Situación

editar

Na tabla siguiente represéntase la llocalización n'Asturies del conceyu de Grau, al traviés de la representación de les llendes colos sos conceyos vecinos:

Noroeste: Conceyu de Salas Norte: Conceyu de Candamu Noreste: Conceyu de Les Regueres
Oeste: Conceyu de Miranda   Este: Conceyu d'Uviéu
Suroeste Conceyu de Miranda y Teberga Sur: Conceyu de Tameza, Teberga y Proaza Sureste: Conceyu de Proaza y Santo Adriano

Xeografía física

editar
 
Pescador en ríu Cubia, Grau, Asturies.

El conceyu de Grau poseye grandes diferencies en cuantes a la xeografía física. La so parte norte alcuéntrase na Franxa Llitoral Asturiana, dominada por estensos valles y montes de poca altitú. Mentes que la parte sur, afáyase inmersa en plena Cordelera Cantábrica, llegando a algamar altitúes importantes como la del Picu la Berza, con cuasi 1.500 metros sobre'l nivel del mar.

Esti incrementu d'altitúes que van dende los 40 metros hasta los 1500 da-y a esti conceyu una guapura incomparable, pudiendo observar paisaxes mui estremaos.

Fauna y flora

editar

Cola vexetación de clima oceánicu podemos esfrutar de viesques pergrandes de castañales, carbayos, fayes, Abeduriu, Xardones, Fresnos, salgueru, amás de numberosos árboles monumentales. El color verde característicu de la vexetación ye consecuencia de la fescura d'esta tierra. Ente la so fauna destaquen el xabalín, Gatu montes, Llobu, Esguil, Llóndriga, Papalba, Erizu, Jineta, Martalena, Curuxa, Ratoneru común, Melandru, Foín, venáu, Dicen qu'antaño viose dalgún Urogallu y dacuando dalgún osu pardu, per otru llau, tocantes a artrópodos, la ribera del ríu Cubia alluga gran riqueza de llibélules y los sos praos aproven de bayura de Caparines.

Tesis doctoral sobro les especies botániques del Conceyu de Grau y estremeros

editar

Sobro la flora del Conceyu de Grau redáctase una Tesis doctoral, Tesis-Universidá d'Uviéu, Departamentu de Bioloxía d'Organismos y Sistemes, 1991, denominada "Estudiu de la flora y vexetación vascular del Conceyu de Grau (Principáu d'Asturies) y les sos contornes" que'l so autor ye Dr. Juan José Lastra Menéndez,[4] Catedráticu de botánica de la Universidá d'Uviéu. ISBN 84-7468-362-9 3[5] que na so presentación diz:

"Estúdiase la flora y vexetación vascular del conceyu de Grau, el de Tameza y de les contornes dambos que tán asitiaos na zona central asturiana. Realízase un catálogu florístico qu'almite pa la zona 1265 taxones distintes, de los cualos 799 son nuevos pal territoriu d'estudiu. Realiza un analís de la vexetación qu'entiende a los montes, carbes, turberes y pacionales, tamién s'inclúin les plantes cultivaes y señálense los usos populares, farmacolóxicos, d'interés apícola y otros, de los taxones más conocíos."

Xardín de Caparines y Polinizadores "Agües del Cubia

editar

Inauguráu en 2009 na redolada fluvial y llacustre del ríu Cubia,[6]

El xardín contién les necesaries plantes güespedes y nutricies por que les Caparines puedan desenvolver el so ciclu vital completu y tamién plantes nectaríferes ornamentales para los inseutos polinizadores, tamién tien dende 2018, una instalación novedosa, foi fecha pal abellugu de munchos inseutos beneficiosos pa l'agricultura, con texto esplicativu de la so función.

Estos elementos pueden ser tueros y maderes con perforaciones de distintos diámetros y fondura, cañes, corteces en descomposición, bambú, sabugu, lladriyos con buecos de distintos tamaños, piedres apiladas, piñes, etc. Tou ello puede sirvir d'agospiamientu a infinidá d'inseutos principalmente polinizadores como aviespes y abeyes solitaries. Tamién a tijeretes, maruxos, coleópteros polo xeneral y crisopas, que son depredadores de pulgones y otres plagues.

Estes instalaciones faciliten a los inseutos los buecos necesarios que cada vez son menos frecuentes na naturaleza y construcciones rurales pa poder reproducise y envernar. La diversidá de habitáculos dexa completar los sos ciclos vitales a una gran variedá d'especies. Asina por casu, a les arañes y mantis atráen-yos los lladriyos y les tijeretes prefieren paya y concos de folla invertíos.

  • Parterre en Xardín de Caparines de Grau, Asturies. 
    Parterre en Xardín de Caparines de Grau, Asturies.
  • Xardín de Caparines de Grau, Asturies, España. 
    Xardín de Caparines de Grau, Asturies, España.
  • Abellugu d'inseutos, nel Xardín de Caparines de Grau, Asturies. 
    Abellugu d'inseutos, nel Xardín de Caparines de Grau, Asturies.

Hidrografía

editar

El ríu principal del conceyu de Grau ye'l ríu Nalón, que percuerre la parte norte mui cerca de la capital. El siguiente ríu n'importancia ye'l Cubia, que cuerre pela propia villa, arrodiáu d'un guapu paséu fluvial y que finaliza siendo afluente del Nalón. Siguíu d'esti, el ríu Sama, tamién afluente del Nalón, percuerre la parte este del conceyu. Amás, tamién cuerren pel conceyu'l ríu Veiga y el ríu las Varas. La villa ta trevesada por otros ríos como son el Rodaco y el Martín; dambos ríos de poca importancia, sacante cuando vienen con crecida.

Evolución demográfica

editar

Del conceyu

editar

De la Villa

editar

De les parroquies

editar

Toponimia

editar

Política

editar

Economía

editar
Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)
Númberu de trabayadores Tantu por cientu
TOTAL 2.799 100
Agricultura, ganadería y pesca 368 13,15
Industria 235 8,40
Construcción 314 11,22
Servicios 1.882 67,24
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI


Usos del suelu del conceyu (añu 2009)
Usu Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu 2,46
Praderíes 103,97
Terrenu forestal 76,46
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...) 33,79
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI


Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)
Ganaderíes de bovín 527
Cabeces de ganáu bovín 10.538
Cabeces de ganáu ovín 653
Cabeces de ganáu cabrín 152
Ganaderos con cuota llechera 39
Quilos de cuota llechera 4.051.995
Metros cúbicos de madera valtao 950
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Arte

editar

Deporte

editar

Moscones ilustres

editar

Museos

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ «Espediente colos topónimos oficiales de Grau». BOPA.
  2. ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
  3. ↑ oficina de rexistru
  4. ↑ (castellán) [1] Archiváu 2016-08-29 en Wayback Machine, Dr. Juan José Lastra Menéndez, Catedráticu de Botánica de la Universidá d'Uviéu,
  5. ↑ (castellán) [2], Datos de la publicación
  6. ↑ [3] Archiváu 2017-03-28 en Wayback Machine Grau reinagura el Xardín de Caparines y polinizadores de Grau, "Agües del Cubia".

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Grau&oldid=4218606»