41°21′01″ şm. e. 53°35′43″ ş. u.HGYO

Qaraboğazgöl: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k tənzimləmə
 
(7 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 2: Sətir 2:
|Adı = Qaraboğazgöl körfəzi
|Adı = Qaraboğazgöl körfəzi
|Yerli adı =
|Yerli adı =
|Təsvir = Kara bogaz gol.jpg
|Şəkil = Kara-Bogaz Gol from space, September 1995.jpg
|Təsvirin izahı =
|Şəklin izahı =
|lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min =21 |lat_sec = 01
|lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min =21 |lat_sec = 01
|lon_dir = E|lon_deg =53 |lon_min =35 |lon_sec = 43
|lon_dir = E|lon_deg =53 |lon_min =35 |lon_sec = 43
| Koordinatlar =
|CoordScale =
|CoordScale =
|Tip = Körfəz
|Tip = Körfəz
|Akvatoriya = [[Xəzər dənizi]]
|Akvatoriya = [[Xəzər dənizi]]
|Sahəsi = 128,8
|Sahəsi = 128,8
|Həcmi =
|Həcmi =
|Sahil uzunluğu =
|Orta axın cərəyanı =
|Dərin yeri = 4-7
|Dərin yeri = 4-7
|Orta dərinliyi =
|Orta dərinliyi =
|Akvatoriyası = Xəzər dənizi
|Akvatoriyası = Xəzər dənizi
|Uzunluğu =
|Eni =
|Sahəsi = 18,100
|Sahəsi = 18,100
|Həcmi =
|Həcmi =
Sətir 25: Sətir 20:
|Su tutumu =
|Su tutumu =
|Tökülən çay =
|Tökülən çay =
|Tökülən çaylar =
|Adaları =
|Ölkə = Türkmənistan
|Ölkə = Türkmənistan
|Ölkə 1 =
|Ölkə 1 =
Sətir 40: Sətir 33:
|lon_deg =53.933333
|lon_deg =53.933333
|width =300
|width =300
|float =
|float =center
|rama =1
|rama =1
|ramacolor =#0000FF
|ramacolor =#0000FF
Sətir 48: Sətir 41:
|radius =5
|radius =5
}}
}}
|Commonsda kateqoriya =
|Vikianbar =
}}'''Qaraboğazgöl''' ({{lang-tk|Garabogazköl}}) — [[Xəzər dənizi]]nin şərqində [[Türkmənistan]] ərazisində [[laqun]] məşəlli körfəz. [[Dəniz]]lə dayaz və eni 200 metrə çatan eyni adlı boğazla birləşir. Onun sahəsi mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Dərinliyi 4-7 metr arası dəyişir.
}}'''Qaraboğazgöl''' ({{dil-tk|Garabogazköl}}) — [[Xəzər dənizi]]nin şərqində [[Türkmənistan]] ərazisində [[laqun]] mənşəli körfəz<ref>{{cite encyclopedia|title=Turkmenistan|date=2003|encyclopedia=Geo-Data: The World Geographical Encyclopedia|via=HighBeam Research}}</ref>. [[Xəzər dənizi|Dəniz]]lə dayaz və eni 200 metrə çatan eyni adlı boğazla birləşir. Onun sahəsi mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Dərinliyi 4-7 metr arası dəyişir.
[[Körfəz]]in duzluluğu [[Xəzər dənizi]]nə nisbətən daha yüksəkdir, 310 [[‰]] təşkil edir. Körfəzin duzluğunun yüksək olmasının səbəbi Mirabilit duzu ilə zənginliyidir.
[[Körfəz]]in duzluluğu [[Xəzər dənizi]]nə nisbətən daha yüksəkdir, 310 [[‰]] təşkil edir. Körfəzin duzluğunun yüksək olmasının səbəbi Mirabilit duzu ilə zənginliyidir. Körfəzin sahəsi 18 000 km²<ref name="Evolution">{{cite report|last1=Kosarev|first1=Aleksey|last2=Kostianoy|first2=Andrey|last3=Zonn|first3=Igor|title=Kara-Bogaz-Gol Bay: Physical and Chemical Evolution|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10498-008-9054-z#page-1|date=2008-11-02|access-date=2020-08-09|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304205324/https://link.springer.com/article/10.1007/s10498-008-9054-z#page-1|url-status=live}}</ref>


== Adının etimalogiyası ==
== Adının etimalogiyası ==
Qara boğaz gölü mənasını verir. Demək olar ki, Xəzərin suyunu özünə çəkərək buxarlandırır. Körfəz dənizçilərdə və köçərilərdə həmişə vahimə doğururdu. Hər zaman insanların təfəkküründə ölüm və zəhərli su kimi qalıb.
Qara boğaz gölü mənasını verir. Demək olar ki, Xəzərin suyunu özünə çəkərək buxarlandırır. Körfəz dənizçilərdə və köçərilərdə həmişə vahimə doğururdu. Hər zaman insanların təfəkküründə ölüm və zəhərli su kimi qalıb.


Bəzən körfəzi ''Ağ qızıl dənizi'' adlandırırlar. Səbəb onun zəngin mirabilit ehtiyatı ilə əlaqədardır.
Bəzən körfəzi ''Ağ qızıl dənizi'' adlandırırlar. Səbəb onun zəngin mirabilit ehtiyatı ilə əlaqədardır.


== Duzluğu ==
== Duzluğu ==
[[Şəkil:Kara-Bogaz-Gol inlet from the Caspian STS111.jpg|thumb|left|[[Xəzər dənizi]]ni körfəzlə birləşdirən dar [[Qaraboğazgöl boğazı]]]]
[[Fayl:Kara-Bogaz-Gol inlet from the Caspian STS111.jpg|thumb|left|[[Xəzər dənizi]]ni körfəzlə birləşdirən dar [[Qaraboğazgöl boğazı]]]]
Az dərinlik körfəzin duzlu sularının yenidən dənizə qayıtmasına səbəb olur. Bununla da laqun Xəzərin duz balansına öz təsirini göstərir. Hər km³ dənizdən körfəzi 13-15 milyon ton müxtəlif duzlar axır. Hər il isə körfəzə 8-10 km³ su axır. Səviyənin yüksək olduğu vaxtlar isə bu rəqəm 25 km³ qədər qalxır.
Az dərinlik körfəzin duzlu sularının yenidən dənizə qayıtmasına səbəb olur. Bununla da laqun Xəzərin duz balansına öz təsirini göstərir. Hər km³ dənizdən körfəzi 13-15 milyon ton müxtəlif duzlar axır. Hər il isə körfəzə 8–10&nbsp;km³ su axır. Səviyənin yüksək olduğu vaxtlar isə bu rəqəm 25&nbsp;km³ qədər qalxır.


[[1980]]-ci ildə Qaraboğazgölü Xəzər dənizindən ayıran damba dikilir. [[1984]]-ci ildə isə dambada su buraxan qurğular inşa edilir. Bundan sonra körfəzin səviyyəsi bir necə metr aşağı enir. [[1992]]-ci ildə isə damba partladılır<ref>[http://geosfera.info/aziya/turkmenistan/1494-kara-bogaz-gol.html Qaraboğazgölün təsviri.]</ref>. Körfəzlə dəniz arasında əlaqə bərpa olunandan sonra səviyə əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb. Bununla belə Mirabilit hasilatına ağır zərbə dəymişdir.
[[1980]]-ci ildə Qaraboğazgölü Xəzər dənizindən ayıran damba dikilir. [[1984]]-ci ildə isə dambada su buraxan qurğular inşa edilir. Bundan sonra körfəzin səviyyəsi bir necə metr aşağı enir. [[1992]]-ci ildə isə damba partladılır<ref>{{Cite web |title=Qaraboğazgölün təsviri. |url=http://geosfera.info/aziya/turkmenistan/1494-kara-bogaz-gol.html |access-date=2015-08-21 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306015959/http://geosfera.info/aziya/turkmenistan/1494-kara-bogaz-gol.html |url-status=live }}</ref>. Körfəzlə dəniz arasında əlaqə bərpa olunandan sonra səviyə əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb. Bununla belə Mirabilit hasilatına ağır zərbə dəymişdir.


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
== Mənbə ==
== Mənbə ==
* [http://enc.mail.ru/article/1900413580 Российский энциклопедический словарь]
* [http://enc.mail.ru/article/1900413580 Российский энциклопедический словарь]{{Dead link|date=December 2020 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.rustrana.ru/article.php?nid=30826 История исследования и освоения Кара-Богаз-Гола]
* [http://www.rustrana.ru/article.php?nid=30826 История исследования и освоения Кара-Богаз-Гола] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070127112215/http://www.rustrana.ru/article.php?nid=30826 |date=2007-01-27 }}
* [http://caspiy.net/knigi/kaspij-zagadki-urovnya.html Xəzərin səviyə tərəddüdü.]
* [http://caspiy.net/knigi/kaspij-zagadki-urovnya.html Xəzərin səviyə tərəddüdü.]
* [http://lib.ru/PROZA/PAUSTOWSKIJ/karabugaz.txt Konstantin Qeorgeviç Pаustоvski. Qara-Boğaz.]
* [http://lib.ru/PROZA/PAUSTOWSKIJ/karabugaz.txt Konstantin Qeorgeviç Pаustоvski. Qara-Boğaz.]
Sətir 73: Sətir 66:
== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==
* [[Xəzər dənizi]]
* [[Xəzər dənizi]]
* [[Türkmənistan]]
* [[Türkmənistan]]


[[Kateqoriya:Xəzər dənizi körfəzləri]]
[[Kateqoriya:Xəzər dənizi körfəzləri]]

Səhifəsinin 09:53, 30 avqust 2023 tarixinə olan son versiyası

Qaraboğazgöl körfəzi
Garabogazköl Aylagy
Ümumi məlumatlar
Tip Körfəz
Sahəsi 18,100 km²
Həcmi 128.800.000.000 m³
Sahil uzunluğu 730 km
Dərin yeri 4-7 m
Duzluluğu 310 ‰
Yerləşməsi
41°21′01″ şm. e. 53°35′43″ ş. u.HGYO
Ölkə  Türkmənistan
Akvatoriyası
Qaraboğazgöl körfəzi xəritədə
Qaraboğazgöl körfəzi
Qaraboğazgöl körfəzi
Qaraboğazgöl körfəzi (Türkmənistan)
Qaraboğazgöl
körfəzi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qaraboğazgöl (türkm. Garabogazköl) — Xəzər dənizinin şərqində Türkmənistan ərazisində laqun mənşəli körfəz[1]. Dənizlə dayaz və eni 200 metrə çatan eyni adlı boğazla birləşir. Onun sahəsi mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Dərinliyi 4-7 metr arası dəyişir.

Körfəzin duzluluğu Xəzər dənizinə nisbətən daha yüksəkdir, 310 ‰ təşkil edir. Körfəzin duzluğunun yüksək olmasının səbəbi Mirabilit duzu ilə zənginliyidir. Körfəzin sahəsi 18 000 km²[2]

Adının etimalogiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qara boğaz gölü mənasını verir. Demək olar ki, Xəzərin suyunu özünə çəkərək buxarlandırır. Körfəz dənizçilərdə və köçərilərdə həmişə vahimə doğururdu. Hər zaman insanların təfəkküründə ölüm və zəhərli su kimi qalıb.

Bəzən körfəzi Ağ qızıl dənizi adlandırırlar. Səbəb onun zəngin mirabilit ehtiyatı ilə əlaqədardır.

Duzluğu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəzər dənizini körfəzlə birləşdirən dar Qaraboğazgöl boğazı

Az dərinlik körfəzin duzlu sularının yenidən dənizə qayıtmasına səbəb olur. Bununla da laqun Xəzərin duz balansına öz təsirini göstərir. Hər km³ dənizdən körfəzi 13-15 milyon ton müxtəlif duzlar axır. Hər il isə körfəzə 8–10 km³ su axır. Səviyənin yüksək olduğu vaxtlar isə bu rəqəm 25 km³ qədər qalxır.

1980-ci ildə Qaraboğazgölü Xəzər dənizindən ayıran damba dikilir. 1984-ci ildə isə dambada su buraxan qurğular inşa edilir. Bundan sonra körfəzin səviyyəsi bir necə metr aşağı enir. 1992-ci ildə isə damba partladılır[3]. Körfəzlə dəniz arasında əlaqə bərpa olunandan sonra səviyə əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb. Bununla belə Mirabilit hasilatına ağır zərbə dəymişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Turkmenistan // Geo-Data: The World Geographical Encyclopedia. 2003 – HighBeam Research vasitəsilə.
  2. ↑ Kosarev, Aleksey; Kostianoy, Andrey; Zonn, Igor. Kara-Bogaz-Gol Bay: Physical and Chemical Evolution (Hesabat). 2008-11-02. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-09.
  3. ↑ "Qaraboğazgölün təsviri". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-21.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qaraboğazgöl&oldid=7210195"