[go: nahoru, domu]
Vikipediya

Qoboy: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
 
(7 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1:
{{Musiqi aləti}}
| Adı =Qoboy
| Orijinal adı =
| Şəkil =Oboe modern.jpg
| Ölçüsü =200px
| İmza =Qoboy
| Diapazon =
| Məxsusluğu =
| Oxşar alətlər =
| Ölçü_diapazon =
| İmza_diapazon =
| Məlumatlar =
| Alətin adı =
| Uzunluğu =
| Eni =
| Diametri =
| Çanağının hündürlüyü =
| Qoluna bağlanan pərdələrin say =
| Müxtəlif diametrli metal simlərinin sayı =
| Musiqiçilər =
| Dinlə =
}}
 
'''Qoboy''' ({{langDil-de|Oboe}}, {{langDil-fr|hautbois}}, hərfi mənası – hündür ağac) — ağac nəfəsli musiqi aləti. Konus formalı alət olub klapanlar sistemi ilə təchiz olunur. <ref>[{{Cite web |title=Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Hoboy |url=http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=2558 Əfrasiyab|access-date=2013-05-30 Bədəlbəylinin|archive-date=2022-03-03 İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303032907/http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=2558 |url-status=live Hoboy]}}</ref>
 
== Tarixçə ==
Qaboy hələ qədim zamanlardan, e.ə. III minillikdə "memet" adı altında mövcud olmuşdur<ref>''Albert R. Rice.'' The Baroque Clarinet. Oxford University Press. 1992, [https://books.google.ru/books?id=W9ucaUKJkw4C&pg=PA1 p. 1] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20180518200826/https://books.google.ru/books?id=W9ucaUKJkw4C&pg=PA1 |date=2018-05-18 }}.</ref>. Qədim [[ney]] alətindən törəmişdir. XVIII əsrin I yarısından peşəkar musiqidə istifadə olunur.
Qədim ney alətindən törəmişdir. XVIII əsrin I yarısından professional musiqidə istifadə olunur.
 
== Quruluşu ==
Ağacdan düzəldilir. 17-ci əsrin 2-ci yarısında Fransada yaranmışdır. Müasir qoboy ucu bir qədər genəldilmiş konusşəkilli nazik borudan ibarətdir. Borunun üzərində 25 dəlik olur, bunlardan 22-2422–24-ü qapaqla örtülür. Alətin ensiz hissəsinə dilli müştük taxılır. Ümumi uzunluğu 600-643 600–643 mm-dir. Diapazonu kiçik oktavanın si (si bemol) səsindən üçüncü oktavanın lya səsinə qədərdir. Solo və ansambl aləti kimi istifadə olunur.▼
 
Muğam ifaçılığında da uğurla tətbiq olunur. Məşhur qoboyçalan [[Kamil Cəlilov]]un ifa etdiyi muğamların lent yazıları Teleradionun “Qızıl"Qızıl fondu”nafondu"na daxil edilmişdir. <ref>[{{Cite web |title=Muğam Ensiklopediyası - Qoboy |url=http://mugam.musigi-dunya.az/q/qoboy.html Muğam|access-date=2013-05-02 Ensiklopediyası|archive-date=2021-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210623234326/http://mugam.musigi-dunya.az/q/qoboy.html Qoboy]|url-status=live }}</ref> ▼
▲Ağacdan düzəldilir. 17-ci əsrin 2-ci yarısında Fransada yaranmışdır. Müasir qoboy ucu bir qədər genəldilmiş konusşəkilli nazik borudan ibarətdir. Borunun üzərində 25 dəlik olur, bunlardan 22-24-ü qapaqla örtülür. Alətin ensiz hissəsinə dilli müştük taxılır. Ümumi uzunluğu 600-643 mm-dir. Diapazonu kiçik oktavanın si (si bemol) səsindən üçüncü oktavanın lya səsinə qədərdir. Solo və ansambl aləti kimi istifadə olunur.
 
▲Muğam ifaçılığında da uğurla tətbiq olunur. Məşhur qoboyçalan [[Kamil Cəlilov]]un ifa etdiyi muğamların lent yazıları Teleradionun “Qızıl fondu”na daxil edilmişdir. <ref>[http://mugam.musigi-dunya.az/q/qoboy.html Muğam Ensiklopediyası - Qoboy]</ref>
 
== Növləri ==
'''''İngilis nəfiri''''' (ital. corno inglese) – bəm hoboy. Düzgün olan angle (künc, küncə salınmış)– ov hoboyunun formasından yaranan nəfir sözünün yerinə, fransızca anglais (ingilis) sözünün təsadüfən işlədilməsi nəticəsində tarixi adını alıb. Hoboyun quruluşu kimi, lakin böyük ölçüdə, armudşəkilli boru ağızlı və bükük metal borulu, müştüklə əsas korpusu ilə birləşdirilən taxta nəfəs aləti. ▼
 
Həqiqi səslənməsinin həcmi kiçik oktavanın mi səsindəndən ikinci oktavanın si – bemol səsinə qədərdir. ▼
▲'''''İngilis nəfiri''''' (ital. corno inglese) – bəm hoboy. Düzgün olan angle (künc, küncə salınmış)– ov hoboyunun formasından yaranan nəfir sözünün yerinə, fransızca anglais (ingilis) sözünün təsadüfən işlədilməsi nəticəsində tarixi adını alıb. Hoboyun quruluşu kimi, lakin böyük ölçüdə, armudşəkilli boru ağızlı və bükük metal borulu, müştüklə əsas korpusu ilə birləşdirilən taxta nəfəs aləti.
 
İngilis nəfiri hoboy ilə eyni cür applikaturada bir kvinta aşağı səslənir, yəni, Fa (in F) düzümündə tonu dəyişdirilmiş alətlər sırasına aiddir; notlar skripka açarında həqiqi səslənmədən bir kvinta yuxarı yazılır. ▼
▲Həqiqi səslənməsinin həcmi kiçik oktavanın mi səsindəndən ikinci oktavanın si – bemol səsinə qədərdir.
 
Hoboyun tembri ilə müqayisədə İ. nəfirinin tembri daha qəliz və yumşaqdır. Simfonik orkestrdə adətən bir İ. nəfiri işlədilir. Partiturada onun partiyası hoboyun partiyasından aşağıda yerləşdirilir. Bəzən hoboyun partiyasını ifa edən musiqiçi İ. nəfirinin də partiyasını çalır; belə olduqda alətlərin dəyişilməsi mula in sözləri ilə bildirilir. <ref>[{{Cite web |title=Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - İngilis nəfiri |url=http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=623&lang=ru Əfrasiyab|access-date=2013-05-30 Bədəlbəylinin|archive-date=2021-06-13 İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613081152/http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=623&lang=ru |url-status=live İngilis nəfiri]}}</ref>▼
▲İngilis nəfiri hoboy ilə eyni cür applikaturada bir kvinta aşağı səslənir, yəni, Fa (in F) düzümündə tonu dəyişdirilmiş alətlər sırasına aiddir; notlar skripka açarında həqiqi səslənmədən bir kvinta yuxarı yazılır.
 
▲Hoboyun tembri ilə müqayisədə İ. nəfirinin tembri daha qəliz və yumşaqdır. Simfonik orkestrdə adətən bir İ. nəfiri işlədilir. Partiturada onun partiyası hoboyun partiyasından aşağıda yerləşdirilir. Bəzən hoboyun partiyasını ifa edən musiqiçi İ. nəfirinin də partiyasını çalır; belə olduqda alətlərin dəyişilməsi mula in sözləri ilə bildirilir. <ref>[http://lugat.musigi-dunya.az/az/data.pl?id=623&lang=ru Əfrasiyab Bədəlbəylinin İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - İngilis nəfiri]</ref>
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
 
== Ünlü qoboy çalğıçıları ==
* [[Kamil Cəlilov]]
 
== VideoXarici keçidlər ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=agM2LK9VRDw Kamil Cəlilov -— Qoboy və orkestr üçün konsert]
 
{{musiqi-qaralama}}
 
{{Azərbaycan xalq çalğı alətləri}}▼
 
[[Kateqoriya:Azərbaycan milli musiqi alətləri]]
[[Kateqoriya:Nəfəsli musiqi alətləri]]
▲{{[[Kateqoriya:Azərbaycan xalq çalğımusiqi alətləri}}]]
 
{{Link FM|es}}
{{Link GA|is}}
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Qoboy"