Вежа: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 09:28, 27 ліпеня 2023

Ве́жа — асобнае збудаваньне ці частка будынка, вышыня якога значна перавышае сваю шырыню, дыямэтар ці таўшчыню. Вежы выконваюць розныя функцыі, вельмі пашыраным было будаўніцтва вежаў у Сярэднявеччы, перш за ўсё для абароны. Адрозьненьнямі вежаў ад хмарачосаў зьяўляюцца адсутнасьць падзела на паверхі і невялікі нутраны аб’ём, то бок бывае, што ён увесь заняты толькі лесьвіцай. Як інжынэрны будынак вежа адносіцца да антэна-мачтавых будынкаў. Вежы могуць быць пабудаваны з дрэва, мэталу, каменьня, сталі або бэтону.

У наш час будуюцца вежы ўвогуле без унутранага аб’ёму (Эйфэлева вежа), большасьць зь якіх выкарыстоўваецца для тэлекамунікацыйных патрэбаў. Такія вежы маюць назоў «вышкі». Часьцей за вышкі выкарыстоўваюць для разьмяшчэньня на іх антэна-фідэрнага абсталяваньня. Напрыклад, апэратары сотавай сувязі разьмяшчаюць на вежах радыёрэлейныя і панэльныя антэны. Калі вышыня антэна-мачтавага збудаваньня (АМЗ) перавышае 45 мэтраў, тады трэба ўсталёўваць на ёй сыстэму сьветлаагароджы, што неабходна для забесьпячэньня бясьпекі палётаў лятальных апаратаў.

Вежы зьяўляюцца вэртыкальнымі канструкцыямі. Часьцяком яны звужаюцца па кірунку да кончыка паводле статычных чыньнікаў. Але існуюць вежы з адрознай канструкцыяй, як то Пізанская вежа, якія паўсталі альбо з-за нераўнамернага сьсяданьня, альбо былі адмыслова пабудаваныя з кутом нахілу да вэртыкалі.

Функцыі

Вежа CN Tower, яка месьціцца ў Таронта, ёсьць адной з самых высокіх будынкаў у сьвеце.

Стратэгічныя

На працягу ўсёй гісторыі вежы забясьпечвалі ўладальнікам абарончыя перавагі, дазваляючы ім пазьбягаць сустрэчы з ворагам на палях бітваў, а таксама даючы перавагу ў лепшым аглядзе навакольных мясьцінаў. Будаваліся пераважна вакол населеных пунктаў і разам з абарончымі сьценамі складалі супольную канструкцыю па абароне насельніцтва ад ворагаў. Сёньня вежы стратэгічнага прызначэньня па-ранейшаму выкарыстоўваюцца ў турмах, вайсковых лягерах і абарончых пэрыметрах.

Энэргітычныя

Выкарыстоўваючы свабоднае падзеньне, калі прадметы і рэчы наўпрост праз гравітацыю імкнуцца ўніз, вежу можна выкарыстоўваць дзеля захоўваньня грануляваных або вадкіх прадметаў, як то ваданапорныя вежы. Таксама такія вежы можна выкарыстоўваць дзеля сьвідраваньня зямлі з мэтай выпампоўкі нафты з-пад зямлі.

Сувязь

У гісторыі простыя вежы, як то маякі, званіцы, гадзіньнікавыя вежы і мінарэты, былі пабудаваныя дзеля зносінаў на далёкай адлегласьці, адной з самых раньніх сучасных вежаў такога тыпу была Шухаўская вежа. У апошні час дзеля гэтае функцыі выкарыстоўваюцца радыёвышкі і перадавальнікі мабільнай сувязі, пашыраючы дыяпазон іхнага сыгналу. Вежа CN Tower ў Таронта ў канадзкім штаце Антарыё была пабудаваная як вежа сувязі, з магчымасьцю выступаць як перадавальнікам, гэтак і рэтрансьлятарам^[1]^[2]^[3]. Акрамя таго, архітэктура гэтые вежы зрабіла яе яшчэ і турыстычнай славутасьцю, асабліва праз самую высокую ў сьвеце назіральную пляцоўку, якая месьціцца на 147 паверсе^[4]^[5]^[6].

Транспартныя

Вежы таксама выкарыстоўваюцца дзеля падтрымкі вісячых мастоў і могуць дасягаць вышыняў самых высокіх хмарачосаў. Яны часьцей за ўсё выкарыстоўваюцца ў якасьці апоры для мастоў такіх тыпаў. Выкарыстаньне пілёнаў, простых вежападобных канструкцыяў, таксама вельмі важна для будаўніцтва чыгуначных мастоў, сытэмаў масавага транспартнага транзыту і партоў. Кантрольныя вежы выкарыстоўваюцца для забесьпячэньня бачнасьці, каб дапамагчы накіраваць рух самалётаў і гэлікоптэраў.

Крыніцы

^ «Compare Data: Results». The Skyscraper Center.
^ «CN Tower retains world record as tallest 'tower'». Toronto Star.
^ «Canada's Wonder of the World». CN Tower.
^ «The CN Tower is Dead. Long Live The CN Tower!». The Torontoist.
^ «CN Tower celebrates 30th birthday». Broadcast News.
^ «World Wonders and Facts at a Glance». CN Tower.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

Вонкавыя спасылкі

14 Most Famous Towers in the World. Touropia (анг.)
World's Tallest Towers. Infoplease (анг.)

[1] «Compare Data: Results». The Skyscraper Center.

[2] «CN Tower retains world record as tallest 'tower'». Toronto Star.

[3] «Canada's Wonder of the World». CN Tower.

[4] «The CN Tower is Dead. Long Live The CN Tower!». The Torontoist.

[5] «CN Tower celebrates 30th birthday». Broadcast News.

[6] «World Wonders and Facts at a Glance». CN Tower.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-[[Файл:Napoleon Orda-Belaya Vezha.jpg|міні|180пкс|Камянецкая вежа. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]]]]
+[[Файл:Napoleon Orda-Belaya Vezha.jpg|значак|[[Камянецкая вежа]]. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]]]]
-[[Файл:eiffel.alone.500pix.jpg|міні|180пкс|Эйфэлева вежа ў Парыжы, Францыя.]]
+[[Файл:eiffel.alone.500pix.jpg|значак|[[Эйфэлева вежа]] ў [[Парыж]]ы, Францыя]]
+'''Ве́жа''' — асобнае збудаваньне ці частка будынка, вышыня якога значна перавышае сваю шырыню, дыямэтар ці таўшчыню. Вежы выконваюць розныя функцыі, вельмі пашыраным было будаўніцтва вежаў у [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]], перш за ўсё для [[абарона|абароны]]. Адрозьненьнямі вежаў ад [[хмарачос]]аў зьяўляюцца адсутнасьць падзела на паверхі і невялікі нутраны аб’ём, то бок бывае, што ён увесь заняты толькі [[лесьвіца]]й. Як інжынэрны будынак вежа адносіцца да антэна-мачтавых будынкаў. Вежы могуць быць пабудаваны з [[дрэва]], [[мэтал]]у, каменьня, [[сталь|сталі]] або [[бэтон]]у.
+У наш час будуюцца вежы ўвогуле без унутранага аб’ёму ([[Эйфэлева вежа]]), большасьць зь якіх выкарыстоўваецца для [[сувязь (тэхніка)|тэлекамунікацыйных]] патрэбаў. Такія вежы маюць назоў «вышкі». Часьцей за вышкі выкарыстоўваюць для разьмяшчэньня на іх антэна-фідэрнага абсталяваньня. Напрыклад, апэратары [[сотавая сувязь|сотавай сувязі]] разьмяшчаюць на вежах радыёрэлейныя і панэльныя [[антэна|антэны]]. Калі вышыня антэна-мачтавага збудаваньня (АМЗ) перавышае 45 мэтраў, тады трэба ўсталёўваць на ёй сыстэму сьветлаагароджы, што неабходна для забесьпячэньня бясьпекі палётаў [[лятальны апарат|лятальных апаратаў]].
-'''Ве́жа''' — асобнае збудаваньне ці частка будынка, вышыня якога значна перавышае шырыню. Вежы выконваюць розныя функцыі, вельмі пашыраным было будаўніцтва вежаў у [[сярэднявечча|сярэднявеччы]], перш за ўсё для [[абарона|абароны]].
+Вежы зьяўляюцца вэртыкальнымі канструкцыямі. Часьцяком яны звужаюцца па кірунку да кончыка паводле статычных чыньнікаў. Але існуюць вежы з адрознай канструкцыяй, як то [[Пізанская вежа]], якія паўсталі альбо з-за нераўнамернага сьсяданьня, альбо былі адмыслова пабудаваныя з кутом нахілу да вэртыкалі.
-Адрозьненьне вежаў ад [[хмарачос]]аў: адсутнасьць падзела на паверхі і невялікі ўнутраны аб'ём (бывае што ён увесь заняты толькі [[лесьвіца]]й).
+== Функцыі ==
-У наш час будуюцца вежы ўвогуле без унутранага аб'ёму ([[Эйфэлева вежа]]), большасьць з якіх выкарыстоўваецца для [[тэлекамунікацыя|тэлекамунікацыйных]] патрэб.
+[[Файл:Toronto's CN Tower.jpg|міні|зьлева|Вежа [[CN Tower]], яка месьціцца ў [[Таронта]], ёсьць адной з самых высокіх будынкаў у сьвеце.]]
+=== Стратэгічныя ===
+На працягу ўсёй гісторыі вежы забясьпечвалі ўладальнікам абарончыя перавагі, дазваляючы ім пазьбягаць сустрэчы з ворагам на палях бітваў, а таксама даючы перавагу ў лепшым аглядзе навакольных мясьцінаў. Будаваліся пераважна вакол населеных пунктаў і разам з абарончымі сьценамі складалі супольную канструкцыю па абароне насельніцтва ад ворагаў. Сёньня вежы стратэгічнага прызначэньня па-ранейшаму выкарыстоўваюцца ў турмах, вайсковых лягерах і абарончых пэрыметрах.
+=== Энэргітычныя ===
+Выкарыстоўваючы свабоднае падзеньне, калі прадметы і рэчы наўпрост праз гравітацыю імкнуцца ўніз, вежу можна выкарыстоўваць дзеля захоўваньня грануляваных або вадкіх прадметаў, як то [[ваданапорная вежа|ваданапорныя вежы]]. Таксама такія вежы можна выкарыстоўваць дзеля сьвідраваньня зямлі з мэтай выпампоўкі [[нафта|нафты]] з-пад зямлі.
+=== Сувязь ===
+У гісторыі простыя вежы, як то [[маяк]]і, [[званіца|званіцы]], гадзіньнікавыя вежы і [[мінарэт]]ы, былі пабудаваныя дзеля зносінаў на далёкай адлегласьці, адной з самых раньніх сучасных вежаў такога тыпу была [[Шухаўская вежа]]. У апошні час дзеля гэтае функцыі выкарыстоўваюцца радыёвышкі і перадавальнікі [[мабільная сувязь|мабільнай сувязі]], пашыраючы дыяпазон іхнага сыгналу. Вежа [[CN Tower]] ў [[Таронта]] ў канадзкім штаце [[Антарыё]] была пабудаваная як вежа сувязі, з магчымасьцю выступаць як перадавальнікам, гэтак і [[рэтрансьлятар]]ам<ref>[http://www.skyscrapercenter.com/x/2897013 «Compare Data: Results»]. The Skyscraper Center.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20121022133106/http://www.thestar.com/news/gta/article/698968 «CN Tower retains world record as tallest 'tower'»]. Toronto Star.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20070723015815/http://www.cntower.ca/portal/GetPage.aspx?at=848 «Canada's Wonder of the World»]. CN Tower.</ref>. Акрамя таго, архітэктура гэтые вежы зрабіла яе яшчэ і турыстычнай славутасьцю, асабліва праз самую высокую ў сьвеце назіральную пляцоўку, якая месьціцца на 147 паверсе<ref>[https://web.archive.org/web/20100113142042/http://torontoist.com/2007/09/the_cn_tower_is.php «The CN Tower is Dead. Long Live The CN Tower!»]. The Torontoist.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150622034959/http://www.canada.com/topics/travel/story.html?id=057d78dc-4964-422f-ba85-361425ea8126&k=3499 «CN Tower celebrates 30th birthday»]. Broadcast News.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20170831001939/http://www.cntower.ca/en-ca/about-us/architecture/world-wonders-and-facts-at-a-glance.html «World Wonders and Facts at a Glance»]. CN Tower.</ref>.
+=== Транспартныя ===
+Вежы таксама выкарыстоўваюцца дзеля падтрымкі вісячых мастоў і могуць дасягаць вышыняў самых высокіх [[хмарачос]]аў. Яны часьцей за ўсё выкарыстоўваюцца ў якасьці апоры для мастоў такіх тыпаў. Выкарыстаньне пілёнаў, простых вежападобных канструкцыяў, таксама вельмі важна для будаўніцтва чыгуначных мастоў, сытэмаў масавага транспартнага транзыту і партоў. Кантрольныя вежы выкарыстоўваюцца для забесьпячэньня бачнасьці, каб дапамагчы накіраваць рух [[самалёт]]аў і [[верталёт|гэлікоптэраў]].
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Літаратура ==
-* ''Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік.'' Мінск, 1993. ISBN 5-85700-078-5
+* {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
+* [http://www.touropia.com/famous-towers-in-the-world/ 14 Most Famous Towers in the World]. Touropia {{ref-en}}
-{{Commons|Category:Towers|выгляд=міні}}
+* [http://www.infoplease.com/ipa/A0886190.html World's Tallest Towers]. Infoplease {{ref-en}}
-[[Катэгорыя:Архітэктура па збудаваньнях]]
+[[Катэгорыя:Вежы| ]]
 [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
-[[ar:برج (عمارة)]]
-[[an:Torre]]
-[[zh-min-nan:Thah]]
-[[be:Вежа]]
-[[bg:Кула]]
-[[ca:Torre]]
-[[cs:Věž]]
-[[cy:Tŵr]]
-[[da:Tårn]]
-[[de:Turm (Bauwerk)]]
-[[et:Torn]]
-[[el:Πύργος]]
-[[en:Tower]]
-[[es:Torre]]
-[[eo:Turo]]
-[[fa:برج (ساختمان)]]
-[[fr:Tour (édifice)]]
-[[gl:Torre (construción)]]
-[[xal:Цамхаг]]
-[[ko:탑]]
-[[hr:Toranj]]
-[[io:Turmo]]
-[[id:Menara]]
-[[os:Мæсыг]]
-[[is:Turn]]
-[[it:Torre]]
-[[he:מגדל]]
-[[ka:კოშკი]]
-[[sw:Mnara]]
-[[la:Turris]]
-[[lv:Tornis]]
-[[lt:Bokštas (statinys)]]
-[[hu:Torony]]
-[[ml:ഗോപുരം]]
-[[ms:Menara]]
-[[mn:Цамхаг]]
-[[nl:Toren (bouwwerk)]]
-[[ja:塔]]
-[[no:Tårn]]
-[[nn:Tårn]]
-[[nrm:Tou]]
-[[oc:Torre]]
-[[pnb:ٹاور]]
-[[pl:Wieża]]
-[[pt:Torre]]
-[[ro:Turn]]
-[[qu:Turri]]
-[[ru:Башня]]
-[[sq:Kulla]]
-[[scn:Turri]]
-[[simple:Tower]]
-[[sk:Veža (stavba)]]
-[[sl:Stolp]]
-[[sr:Куле]]
-[[sh:Toranj]]
-[[fi:Torni]]
-[[sv:Torn]]
-[[ta:கோபுரம்]]
-[[th:หอคอย]]
-[[tr:Kule]]
-[[uk:Вежа]]
-[[ur:برج (تعمیرات)]]
-[[vi:Tháp]]
-[[vls:Torre]]
-[[war:Lantawan]]
-[[zh-yue:西洋塔]]
-[[bat-smg:Buokšts]]
-[[zh:塔式建築]]