Хангыль: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др r2.7.2+) (робат дадаў: az:Hanqul |
Artsiom91Bot (размовы | уклад) др →Гісторыя: clean up, выдалена: (4) з дапамогай AWB |
||
(Не паказана 24 прамежкавыя версіі 15 удзельнікаў) | |||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Пісьменнасць |
|||
{{накід}} |
|||
|імя = Хангыль (часангыль, кор'ёгыль) |
|||
'''Хангы́ль''' — фанематычнае пісьмо [[карэйская мова|карэйскай мовы]]. |
|||
|тып = складовае |
|||
Характэрнай асаблівасцю хангыля з'яўляецца тое, што [[літара|літары]] аб'ядноўваюцца ў групы, прыкладна адпаведныя [[склад]]ам. |
|||
|мовы = [[карэйская мова|карэйская]] |
|||
|тэрыторыя = [[Карэйскі паўвостраў]] |
|||
|знакаў = 51 |
|||
|статус = |
|||
|стваральнік = група навукоўцаў пад кіраўніцтвам [[Седжон Вялікі|Седжона Вялікага]] |
|||
|дата = [[1446]] |
|||
|кірунак = злева направа |
|||
|паходжанне = |
|||
[[брахмі]] |
|||
:[[гупта, пісьмо|гупта]] |
|||
::[[сідхаматрыка]] |
|||
:::[[Тыбецкае пісьмо|тыбецкае]] |
|||
::::[[Мангольскае квадратнае пісьмо|пісьмо Пагба-ламы]] |
|||
|нашчадкі = |
|||
|прыклад = |
|||
|перыяд = з 1446 года |
|||
|роднасныя = |
|||
|ISO = Hang |
|||
|памер = |
|||
|подпіс = |
|||
|юнікод = U+AC00…U+D7A3 (склады), U+1100…U+11FF (літары) |
|||
}} |
|||
'''Хангы́ль''' ({{lang-ko|한글}}) — фанематычнае пісьмо [[карэйская мова|карэйскай мовы]]. Характэрнай асаблівасцю хангыля з'яўляецца тое, што [[літара|літары]] аб'ядноўваюцца ў групы, прыкладна адпаведныя [[склад]]ам. Гэты від пісьма быў распрацаваны ў сярэдзіне [[XV стагоддзе|XV стагоддзя]] і з'яўляецца асноўным у [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]] і адзіным у [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэі]]. |
|||
== Назвы == |
|||
[[Катэгорыя:Карэя]] |
|||
=== Афіцыйныя назвы === |
|||
{{Link FA|ka}} |
|||
* Сучасная назва хангыль ({{lang-ko2|한글}}) была ўведзена Чу Сігенам у 1912 годзе. Яна адначасова азначае «вялікая пісьменнасць» на старажытнакарэйскай і «карэйская пісьменнасць» на сучаснай [[Карэйская мова|карэйскай мове]]. На ханча гэту назву запісаць нельга, хоць першы склад, хан ({{lang-ko2|한}}), які выкарыстоўваецца ў значэнні «карэйская», можа быць запісаны як {{lang-ko2|韓}}. Склад {{lang-ko2|글}} калісьці пайшоў ад іерогліфа {{lang-ko2|契}}, але цяпер у такім выглядзе запісаны быць не можа, так як натуралізаваўся ў карэйскай мове. |
|||
* У Паўночнай Карэі распаўсюджана назва Часон мунджа ({{lang-ko|조선 문자}}), як такая, што адпаведнай паўночнакарэйскай назве краіны. |
|||
=== Іншыя назвы === |
|||
[[an:Hangul]] |
|||
* Часангыль ({{lang-ko2|조선글}}), «часонская пісьменнасць» — выкарыстоўваецца ў Паўночнай Карэі, па прынятай там саманазву Карэі — «Часон» ({{lang-ko2|조선}}). |
|||
[[ar:هانغول]] |
|||
* Урыгыль ({{lang-ko2|우리글}}), «наша пісьменнасць» — назва выкарыстоўваецца як у Паўночнай, так і ў Паўднёвай Карэі. |
|||
[[az:Hanqul]] |
|||
* Куксо {{lang-ko2|국서 / 國書}}) і кунмун ({{lang-ko2|국문 / 國文}}), «дзяржаўная пісьменнасць» — гэтыя назвы выкарыстоўваліся ў пачатку XX стагоддзя, зараз лічацца састарэлымі. |
|||
[[bat-smg:Hangul]] |
|||
[[be-x-old:Хангыль]] |
|||
Да пачатку XX стагоддзя ў літаратуры хангыль практычна не выкарыстоўваўся, бо лічыўся занадта простым. Замест яго выкарыстоўвалася заснаваную на кітайскіх іерогліфах пісьменнасць ханча. Літаратурная эліта Карэі называла хангыль напышліва: |
|||
[[bg:Хангъл]] |
|||
[[bjn:Hangul]] |
|||
* Анмун ({{lang-ko3|언문|諺文}}; «народнае пісьменства»). |
|||
[[br:Hangeul]] |
|||
* Амгыль ({{lang-ko2|암글}}; «жаночае пісьменства»). 암, імаверна, паходзіць ад іерогліфа 陰, [[інь і ян|інь]], які перад назоўнікам абазначае жаночы род. |
|||
[[bs:Hangul]] |
|||
* Ахэткыль ({{lang-ko2|아햇글}} або {{lang-ko2|아해글}}; «дзіцячае пісьменства»). |
|||
[[ca:Hangul]] |
|||
[[co:Hangul]] |
|||
Аднак гэтыя назвы зараз з'яўляюцца састарэлымі. Ханча рэдка выкарыстоўваецца ў Паўднёвай Карэі і практычна не выкарыстоўваецца ў Паўночнай Карэі. |
|||
[[cs:Hangŭl]] |
|||
[[csb:Hangeul]] |
|||
== Гісторыя == |
|||
[[cy:Hangul]] |
|||
Хангыль быў створаны групай карэйскіх навукоўцаў у 1443 годзе па заказу чацвёртага цара дынастыі Часон Сячжона Вялікага. |
|||
[[da:Hangul]] |
|||
[[de:Koreanisches Alphabet]] |
|||
Існуе таксама легенда, што хангыль быў вынайдзены [[Будызм|будысцкім]] манахам Соль Чхонам. У той час будысцкая літаратура карысталася папулярнасцю, аднак значнай часткай была напісана на тыбецкай і [[Санскрыт|санскрыце]], у аснове пісьменства якіх ляжала пісменнасць Брахма. |
|||
[[en:Hangul]] |
|||
[[eo:Korea alfabeto]] |
|||
Хангыль, як і індыйскія разнавіднасці письменнасци, з'яўляецца фанетычнай (кожнаму гуку адпавядае свой знак). Некаторыя з знакаў хангыля падобныя на знакі дэванагары. На думку лінгвіста Гэры Ледьярда, адной з крыніц хангыля было мангольская квадратная пісьменнасць<ref>Ledyard, Gari K. The Korean Language Reform of 1446. Seoul: Shingu munhwasa, 1998.; Ledyard, Gari. «The International Linguistic Background of the Correct Sounds for the Instruction of the People.» In Young-Key Kim-Renaud, ed. The Korean Alphabet: Its History and Structure. Honolulu: University of Hawai’i Press, 1997.</ref>, створанае Пагба-ламай. |
|||
[[es:Hangul]] |
|||
[[et:Korea kiri]] |
|||
Праект хангыля быў скончаны ў канцы 1443 — пачатку 1444 і быў апублікаваны ў 1446 ў дакуменце, азагалоўленым «Хунмін Чоным» («Настаўленне народу аб правільных гуках»). Алфавіт быў названы па назве гэтага дакумента. Дата выхаду ў свет «Хунмін Чоным», 9 кастрычніка, адзначаецца як Дзень хангыля ў Паўднёвай Карэі. Паўночнакарэйскі аналаг адзначаецца 15 студзеня. |
|||
[[fa:هانگول]] |
|||
[[fi:Hangul]] |
|||
Распаўсюджанае паданне абвяшчала, што цар Сяджон прыдумаў агульны малюнак знакаў, убачыўшы заблытаную рыбалоўчую сетку. Аднак чыста фальклорная аснова падання атрымала пацвярджэнне пасля выяўлення ў 1940 дакумента, датаванага 1446 годам і азагалоўленага «Хунмін Чоным Хэре» («Тлумачэнні і прыклады „Хунмин Чоным“»). Гэты дакумент тлумачыць форму літар, якія абазначаюць зычныя гукі, з пазіцый артыкуляцыйнай фанетыкі, а форму літар, якія абазначаюць галосныя, — з пазіцый філасофіі [[інь і ян]] і гармоніі галосных. |
|||
[[fo:Hangul]] |
|||
[[fr:Hangeul]] |
|||
Цар Сяджон тлумачыў, што ён стварыў новую пісьменнасць таму, што карэйская мова адрозніваецца ад [[Кітайская мова|кітайскай]], і выкарыстанні кітайскіх іерогліфаў вельмі цяжка навучыцца простаму люду. У той час грамаце навучаліся толькі мужчыны, якія належалі да арыстакратычнай праслойцы грамадства («янбаны»), а большасць карэйцаў была непісьменнай. |
|||
[[ga:Hangul]] |
|||
[[gan:朝鮮字母]] |
|||
Хангыль сустрэў сур'ёзнае супраціўленне з боку літаратурнай эліты, якая прызнавала толькі ханчу ў якасці пісьменнасці. Тыповы прыклад такога супраціўлення — пратэст Чхве Малой і іншых канфуцыянскіх філосафаў у 1444 годзе. |
|||
[[gl:Hangul]] |
|||
[[he:הנגול]] |
|||
Пасля ўрад краіны астудзіў да хангыля. Енсангун, дзесяты цар дынастыі Часон, у 1504 забараніў вывучэнне хангыля і наклаў забарону на выкарыстанне хангыля ў дакументаабароце, а цар Чунджон у 1506 скасаваў міністэрства Анмун (народнай пісьменнасці). Пасля хангыль выкарыстоўваўся ў асноўным жанчынамі і непісьменнымі людзьмі. |
|||
[[hi:हंगुल]] |
|||
[[hr:Hangul]] |
|||
У канцы XIX стагоддзя пасля спроб Японіі распаўсюдзіць свой уплыў на Карэйскім паўвостраве ў краіне падняўся нацыянальны рух. Хангыль стаў нацыянальным сімвалам. Пасля рэформы Кабо ({{lang-ko3|갑오 개혁|甲午改革}}) у 1894 годзе хангыль упершыню з'явіўся ў афіцыйных дакументах. |
|||
[[hy:Հանգիլ]] |
|||
[[id:Hangeul]] |
|||
Пасля анексіі Карэі Японіяй у 1910 хангыль сталі выкладаць у школах пры супрацьдзеянні японскай акупацыі, якая праводзіла палітыку культурнай асіміляцыі. Аднак пасля ў гады японскага каланіяльнага праўлення хангыль стаў стандартнай мовай публікацый, напрыклад, стандартная сістэма хангыля ад 29 кастрычнік 1933. У 1940 была апублікавана сістэма транскрыбавання хангыля на іншыя мовы. У гэты час карэйская пісьменнасць была змешваннем ханчы і хангыля, накшталт змяшанай японскай сістэмы, — лексічныя карані запісваліся на ханчы, а граматычныя формы на хангылі. |
|||
[[io:Hangul]] |
|||
[[is:Hangul]] |
|||
Пасля атрымання незалежнасці ад Японіі ў 1945 годзе Карэя стала выкарыстоўваць хангыль у якасці афіцыйнай пісьменнасці. Змяшаная сістэма з тых часоў здала пазіцыі. Сёння ўкрапванні на ханчы можна знайсці ў загалоўках газет, лозунгах, назвах рэстаранаў. |
|||
[[it:Hangŭl]] |
|||
[[ja:ハングル]] |
|||
У КНДР у 1949 была прынятая спроба рэформы хангыля, не атрымліваючы ходу з-за рэпрэсіравання яе ініцыятара. |
|||
[[jv:Hangeul]] |
|||
[[ka:კორეული დამწერლობა]] |
|||
У сярэдзіне 1950-х гадоў прафесар А. А. Халадовіч распрацаваў сістэму транскрыпцыі хангыля з выкарыстаннем [[Кірыліца|кірыліцы]]. Неўзабаве гэтая сістэма была дапрацавана савецкім і расійскім карэістам Львом Канцэвічам і цяпер завецца сістэмай Канцэвіча. |
|||
[[kk:Корей жазуы]] |
|||
[[ko:한글]] |
|||
У XXI стагоддзі пачалося будаўніцтва музея хангыля<ref>[http://vestnik.kr/culture/4014.html В Сеуле построят музей корейского алфавита] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150329231221/http://vestnik.kr/culture/4014.html |date=29 сакавіка 2015 }} ''Сеульский вестник'', 20 июля 2011</ref>. |
|||
[[krc:Хангыль]] |
|||
[[la:Abecedarium Coreanum]] |
|||
== Cтыль == |
|||
[[lt:Hangul]] |
|||
Пісаць на хангылі можна як зверху ўніз, так і злева направа. Традыцыйным стылем, які прыйшоў з Кітая, з'яўляецца запіс зверху ўніз, прычым слупкі ідуць справа налева. Гарызантальны запіс быў прапанаваны Чу Сігенам, стаўшы да сённяшняга дня практычна стандартам. |
|||
[[lv:Hangils]] |
|||
[[mg:Hangul]] |
|||
З часам быў распрацаваны каліграфічны стыль запісу на хангылі, які меў шмат агульнага з кітайскай каліграфіяй. Такі стыль называецца «менджо» і ў цяперашні час выкарыстоўваецца ў выяўленчым мастацтве, кнігах і часопісах. Акрамя таго, некаторыя камп'ютарныя шрыфты для карэйскай мовы таксама выкананы ў стылі менджо. |
|||
[[mk:Хангул]] |
|||
[[ml:ഹൻഗുൾ]] |
|||
== Хангыль і камп'ютары == |
|||
[[ms:Hangul]] |
|||
У [[Юнікод]]зе можна кадзіраваць як групы літар цалкам (дыяпазон Hangul Syllables, <code>U+AC00</code>…<code>U+D7A3</code>), так і літары па асобнасці (дыяпазон Hangul Jamo, <code>U+1100</code>…<code>U+11FF</code>) — у апошнім выпадку прылада павінна сама фарміраваць з іх групы. |
|||
[[nl:Hangul]] |
|||
[[nn:Hangul]] |
|||
Склады з дыяпазону Hangul Syllables размеркаваны ў паўднёвакарэйскім алфавітным парадку. Яны разбітыя на 19 груп па 588 складоў, кожная група ўяўляе сабой склады, якія пачынаюцца з адной і той жа зычнай. Так, <code>U+AC00</code>…<code>U+AE4B</code> — склады, якія пачынаюцца з кіёк, <code>U+AE4C</code>…<code>U+B097</code> — са сангіёк, і гэтак далей. Кожная група ў сваю чаргу дзеліцца на 21 падгрупу (па цэнтральных галосным) з 28 складоў (па канчатковым зычным). Такім чынам, нумар склада ў Юнікодзе можна разлічыць па формуле: |
|||
[[no:Hangul]] |
|||
[[oc:Hangeul]] |
|||
: 0xAC00 + (''нумар_пачатковай_зычнай мінус адзін'') × 588 + (''нумар_галоснай мінус адзін'') × 28 + (''нумар_канечнай_зычнай'' або 0) |
|||
[[os:Корейаг алфавит]] |
|||
[[pl:Hangul]] |
|||
Напрыклад, для склада 엄 нумар пачатковай зычнай роўны 12, нумар галоснай роўны 5, нумар канчатковай зычнай роўны 16, стала быць, у Юнікодзе ён мае нумар <code>0xC5C4 = 0xAC00 + 0x1944 + 0x0070 + 0x0010</code>. |
|||
[[pnb:ہنگول]] |
|||
[[pt:Hangul]] |
|||
{{зноскі}} |
|||
[[ro:Hangul]] |
|||
[[ru:Хангыль]] |
|||
== Спасылкі == |
|||
[[scn:Hangul]] |
|||
{{Commons|Category:}} |
|||
[[sh:Hangul]] |
|||
{{Пісьменнасці}} |
|||
[[simple:Hangul]] |
|||
[[sk:Kórejské písmo]] |
|||
[[Катэгорыя:Карэйская мова]] |
|||
[[sl:Hangul]] |
|||
[[Катэгорыя:Алфавіты]] |
|||
[[sr:Хангул]] |
|||
[[Катэгорыя:Пісьменнасці Усходняй Азіі]] |
|||
[[su:Hangeul]] |
|||
[[Катэгорыя:Складовыя пісьменнасці]] |
|||
[[sv:Hangul]] |
|||
[[Катэгорыя:Хангыль]] |
|||
[[ta:அங்குல்]] |
|||
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] |
|||
[[tg:Ҳангул]] |
|||
[[th:อักษรฮันกึล]] |
|||
[[tl:Hangul]] |
|||
[[tpi:Hangul]] |
|||
[[tr:Hangıl]] |
|||
[[uk:Хангиль]] |
|||
[[ur:ہنگل رسمِ خط]] |
|||
[[uz:Hangul]] |
|||
[[vi:Hangul]] |
|||
[[war:Hangul]] |
|||
[[wuu:諺文]] |
|||
[[zh:諺文]] |
|||
[[zh-min-nan:Hangeul]] |
|||
[[zh-yue:諺文]] |
Актуальная версія на 23:03, 31 мая 2024
Хангыль (часангыль, кор'ёгыль) | |
---|---|
|
|
Тып пісьма | складовае |
Мовы | карэйская |
Тэрыторыя | Карэйскі паўвостраў |
Гісторыя | |
Стваральнік | група навукоўцаў пад кіраўніцтвам Седжона Вялікага |
Дата стварэння | 1446 |
Перыяд | з 1446 года |
Паходжанне | |
Уласцівасці | |
Напрамак пісьма | злева направа |
Знакаў | 51 |
Дыяпазон Юнікода | U+AC00…U+D7A3 (склады), U+1100…U+11FF (літары) |
ISO 15924 | Hang |
Хангы́ль (кар.: 한글) — фанематычнае пісьмо карэйскай мовы. Характэрнай асаблівасцю хангыля з'яўляецца тое, што літары аб'ядноўваюцца ў групы, прыкладна адпаведныя складам. Гэты від пісьма быў распрацаваны ў сярэдзіне XV стагоддзя і з'яўляецца асноўным у Паўднёвай Карэі і адзіным у Паўночнай Карэі.
Назвы[правіць | правіць зыходнік]
Афіцыйныя назвы[правіць | правіць зыходнік]
- Сучасная назва хангыль (한글) была ўведзена Чу Сігенам у 1912 годзе. Яна адначасова азначае «вялікая пісьменнасць» на старажытнакарэйскай і «карэйская пісьменнасць» на сучаснай карэйскай мове. На ханча гэту назву запісаць нельга, хоць першы склад, хан (한), які выкарыстоўваецца ў значэнні «карэйская», можа быць запісаны як 韓. Склад 글 калісьці пайшоў ад іерогліфа 契, але цяпер у такім выглядзе запісаны быць не можа, так як натуралізаваўся ў карэйскай мове.
- У Паўночнай Карэі распаўсюджана назва Часон мунджа (кар.: 조선 문자), як такая, што адпаведнай паўночнакарэйскай назве краіны.
Іншыя назвы[правіць | правіць зыходнік]
- Часангыль (조선글), «часонская пісьменнасць» — выкарыстоўваецца ў Паўночнай Карэі, па прынятай там саманазву Карэі — «Часон» (조선).
- Урыгыль (우리글), «наша пісьменнасць» — назва выкарыстоўваецца як у Паўночнай, так і ў Паўднёвай Карэі.
- Куксо 국서 / 國書) і кунмун (국문 / 國文), «дзяржаўная пісьменнасць» — гэтыя назвы выкарыстоўваліся ў пачатку XX стагоддзя, зараз лічацца састарэлымі.
Да пачатку XX стагоддзя ў літаратуры хангыль практычна не выкарыстоўваўся, бо лічыўся занадта простым. Замест яго выкарыстоўвалася заснаваную на кітайскіх іерогліфах пісьменнасць ханча. Літаратурная эліта Карэі называла хангыль напышліва:
- Анмун (кар. 언문, 諺文; «народнае пісьменства»).
- Амгыль (암글; «жаночае пісьменства»). 암, імаверна, паходзіць ад іерогліфа 陰, інь, які перад назоўнікам абазначае жаночы род.
- Ахэткыль (아햇글 або 아해글; «дзіцячае пісьменства»).
Аднак гэтыя назвы зараз з'яўляюцца састарэлымі. Ханча рэдка выкарыстоўваецца ў Паўднёвай Карэі і практычна не выкарыстоўваецца ў Паўночнай Карэі.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Хангыль быў створаны групай карэйскіх навукоўцаў у 1443 годзе па заказу чацвёртага цара дынастыі Часон Сячжона Вялікага.
Існуе таксама легенда, што хангыль быў вынайдзены будысцкім манахам Соль Чхонам. У той час будысцкая літаратура карысталася папулярнасцю, аднак значнай часткай была напісана на тыбецкай і санскрыце, у аснове пісьменства якіх ляжала пісменнасць Брахма.
Хангыль, як і індыйскія разнавіднасці письменнасци, з'яўляецца фанетычнай (кожнаму гуку адпавядае свой знак). Некаторыя з знакаў хангыля падобныя на знакі дэванагары. На думку лінгвіста Гэры Ледьярда, адной з крыніц хангыля было мангольская квадратная пісьменнасць[1], створанае Пагба-ламай.
Праект хангыля быў скончаны ў канцы 1443 — пачатку 1444 і быў апублікаваны ў 1446 ў дакуменце, азагалоўленым «Хунмін Чоным» («Настаўленне народу аб правільных гуках»). Алфавіт быў названы па назве гэтага дакумента. Дата выхаду ў свет «Хунмін Чоным», 9 кастрычніка, адзначаецца як Дзень хангыля ў Паўднёвай Карэі. Паўночнакарэйскі аналаг адзначаецца 15 студзеня.
Распаўсюджанае паданне абвяшчала, што цар Сяджон прыдумаў агульны малюнак знакаў, убачыўшы заблытаную рыбалоўчую сетку. Аднак чыста фальклорная аснова падання атрымала пацвярджэнне пасля выяўлення ў 1940 дакумента, датаванага 1446 годам і азагалоўленага «Хунмін Чоным Хэре» («Тлумачэнні і прыклады „Хунмин Чоным“»). Гэты дакумент тлумачыць форму літар, якія абазначаюць зычныя гукі, з пазіцый артыкуляцыйнай фанетыкі, а форму літар, якія абазначаюць галосныя, — з пазіцый філасофіі інь і ян і гармоніі галосных.
Цар Сяджон тлумачыў, што ён стварыў новую пісьменнасць таму, што карэйская мова адрозніваецца ад кітайскай, і выкарыстанні кітайскіх іерогліфаў вельмі цяжка навучыцца простаму люду. У той час грамаце навучаліся толькі мужчыны, якія належалі да арыстакратычнай праслойцы грамадства («янбаны»), а большасць карэйцаў была непісьменнай.
Хангыль сустрэў сур'ёзнае супраціўленне з боку літаратурнай эліты, якая прызнавала толькі ханчу ў якасці пісьменнасці. Тыповы прыклад такога супраціўлення — пратэст Чхве Малой і іншых канфуцыянскіх філосафаў у 1444 годзе.
Пасля ўрад краіны астудзіў да хангыля. Енсангун, дзесяты цар дынастыі Часон, у 1504 забараніў вывучэнне хангыля і наклаў забарону на выкарыстанне хангыля ў дакументаабароце, а цар Чунджон у 1506 скасаваў міністэрства Анмун (народнай пісьменнасці). Пасля хангыль выкарыстоўваўся ў асноўным жанчынамі і непісьменнымі людзьмі.
У канцы XIX стагоддзя пасля спроб Японіі распаўсюдзіць свой уплыў на Карэйскім паўвостраве ў краіне падняўся нацыянальны рух. Хангыль стаў нацыянальным сімвалам. Пасля рэформы Кабо (кар. 갑오 개혁, 甲午改革) у 1894 годзе хангыль упершыню з'явіўся ў афіцыйных дакументах.
Пасля анексіі Карэі Японіяй у 1910 хангыль сталі выкладаць у школах пры супрацьдзеянні японскай акупацыі, якая праводзіла палітыку культурнай асіміляцыі. Аднак пасля ў гады японскага каланіяльнага праўлення хангыль стаў стандартнай мовай публікацый, напрыклад, стандартная сістэма хангыля ад 29 кастрычнік 1933. У 1940 была апублікавана сістэма транскрыбавання хангыля на іншыя мовы. У гэты час карэйская пісьменнасць была змешваннем ханчы і хангыля, накшталт змяшанай японскай сістэмы, — лексічныя карані запісваліся на ханчы, а граматычныя формы на хангылі.
Пасля атрымання незалежнасці ад Японіі ў 1945 годзе Карэя стала выкарыстоўваць хангыль у якасці афіцыйнай пісьменнасці. Змяшаная сістэма з тых часоў здала пазіцыі. Сёння ўкрапванні на ханчы можна знайсці ў загалоўках газет, лозунгах, назвах рэстаранаў.
У КНДР у 1949 была прынятая спроба рэформы хангыля, не атрымліваючы ходу з-за рэпрэсіравання яе ініцыятара.
У сярэдзіне 1950-х гадоў прафесар А. А. Халадовіч распрацаваў сістэму транскрыпцыі хангыля з выкарыстаннем кірыліцы. Неўзабаве гэтая сістэма была дапрацавана савецкім і расійскім карэістам Львом Канцэвічам і цяпер завецца сістэмай Канцэвіча.
У XXI стагоддзі пачалося будаўніцтва музея хангыля[2].
Cтыль[правіць | правіць зыходнік]
Пісаць на хангылі можна як зверху ўніз, так і злева направа. Традыцыйным стылем, які прыйшоў з Кітая, з'яўляецца запіс зверху ўніз, прычым слупкі ідуць справа налева. Гарызантальны запіс быў прапанаваны Чу Сігенам, стаўшы да сённяшняга дня практычна стандартам.
З часам быў распрацаваны каліграфічны стыль запісу на хангылі, які меў шмат агульнага з кітайскай каліграфіяй. Такі стыль называецца «менджо» і ў цяперашні час выкарыстоўваецца ў выяўленчым мастацтве, кнігах і часопісах. Акрамя таго, некаторыя камп'ютарныя шрыфты для карэйскай мовы таксама выкананы ў стылі менджо.
Хангыль і камп'ютары[правіць | правіць зыходнік]
У Юнікодзе можна кадзіраваць як групы літар цалкам (дыяпазон Hangul Syllables, U+AC00
…U+D7A3
), так і літары па асобнасці (дыяпазон Hangul Jamo, U+1100
…U+11FF
) — у апошнім выпадку прылада павінна сама фарміраваць з іх групы.
Склады з дыяпазону Hangul Syllables размеркаваны ў паўднёвакарэйскім алфавітным парадку. Яны разбітыя на 19 груп па 588 складоў, кожная група ўяўляе сабой склады, якія пачынаюцца з адной і той жа зычнай. Так, U+AC00
…U+AE4B
— склады, якія пачынаюцца з кіёк, U+AE4C
…U+B097
— са сангіёк, і гэтак далей. Кожная група ў сваю чаргу дзеліцца на 21 падгрупу (па цэнтральных галосным) з 28 складоў (па канчатковым зычным). Такім чынам, нумар склада ў Юнікодзе можна разлічыць па формуле:
- 0xAC00 + (нумар_пачатковай_зычнай мінус адзін) × 588 + (нумар_галоснай мінус адзін) × 28 + (нумар_канечнай_зычнай або 0)
Напрыклад, для склада 엄 нумар пачатковай зычнай роўны 12, нумар галоснай роўны 5, нумар канчатковай зычнай роўны 16, стала быць, у Юнікодзе ён мае нумар 0xC5C4 = 0xAC00 + 0x1944 + 0x0070 + 0x0010
.
Зноскі
- ↑ Ledyard, Gari K. The Korean Language Reform of 1446. Seoul: Shingu munhwasa, 1998.; Ledyard, Gari. «The International Linguistic Background of the Correct Sounds for the Instruction of the People.» In Young-Key Kim-Renaud, ed. The Korean Alphabet: Its History and Structure. Honolulu: University of Hawai’i Press, 1997.
- ↑ В Сеуле построят музей корейского алфавита Архівавана 29 сакавіка 2015. Сеульский вестник, 20 июля 2011
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хангыль