Мігель Сервантэс: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Ptbotgourou (размовы | уклад) др r2.7.2) (робат змяніў: kk:Мигель де Сервантес |
Artsiom91Bot (размовы | уклад) др →Ваенная служба і палон: clean up, Task 18 (cosmetic): eval 3 templates: del empty params (3×); hyphenate params (2×); з дапамогай AWB |
||
| (Не паказана 46 прамежкавых версій 24 удзельнікаў) | |||
Радок 1:
{{Пісьменнік
| Імя = Мігель Сервантэс
| Арыгінал імя = Miguel de Cervantes Saavedra
| Фота =
| Подпіс =
| Імя пры нараджэнні =
| Псеўданімы =
| Дата нараджэння =
| Месца нараджэння =
| Дата смерці =
| Месца смерці =
|бацька = {{s|Радрыга дэ Сервантэс}}
|маці = Леанор дэ Карціна
Радок 16 ⟶ 15:
|дзеці = Дачка ? Ісабела
| Грамадзянства = Іспанія
| Род дзейнасці =
| Гады актыўнасці =
| Кірунак =
| Жанр = Раман,
| Magnum opus = «[[Мудрагелісты ідальга Дон Кіхот Ламанчскі]]»
| Прэміі =
| Роспіс = Miguel de Cervantes signature.svg
}}
'''Міге́ль дэ Серва́нтэс Сааве́дра''' ({{lang-es|Miguel de Cervantes Saavedra}}; {{ДН|29|9|1547}}, {{МН|Алькала-дэ-Энарэс|у Алькале-дэ-Энарэс}}, [[Іспанія]] — {{ДС|23|4|1616}},
== Біяграфічныя звесткі ==
=== Ранняе жыццё ===
[[Выява:Capilla_del_Oidor%2C_Alcalá_de_Henares.jpg|thumb|Царква Санта-Марыя-ла-Маёр, дзе быў ахрышчаны Сервантэс. Плошча каля царквы называецца ''Плошчай Сервантэса''.]]
Мяркуецца, што Сервантес нарадзіўся ў кастыльскім горадзе [[Алькала-дэ-Энарэс|Алькала-дэ-Энарес]] каля 35 кіламетраў на паўночны ўсход ад [[Мадрыд]]у, верагодна, [[29 верасня]] [[1547]] года. Верагодная дата яго нараджэння была вызначана з аналізу запісаў царкоўнай кнігі, улічваючы традыцыі наймення дзіцяці пасля свята яго нараджэння. Ён быў ахрышчаны ў Алькала-дэ-Энарес 9 кастрычніка 1547 года ў прыхадской царкве Санта-Марыя-ла-Маёр.
Бацька Мігеля, Радрыга, быў цырульнікам з [[Кордава (Іспанія)|Кордавы]], які ўсталёўваў косткі, рабіў кровапусканне, і іншыя «''меншыя медыцынскія патрэбы''»<ref>Byron, William. ''Cervantes: A Biography'', Doubleday & Company: Garden City, NY, 1978, pp. 23-32.</ref>; што ў той час было агульнапрынятым для цырульнікаў. Яго дзед па бацькоўскай лініі, Хуан дэ Сервантэс, быў уплывовым адвакатам, які займаў некалькі адміністрацыйных пасадаў. Яго дзядзька быў мэрам Кабрэ на працягу многіх гадоў.
Яго маці, Леанор дэ Корцінас была родам з [[Арганда-дэль-Рэй]] і была трэцяй дачкой двараніна, які з-за свойго няўдалага фінансавага становішча быў вымушаны аддаць сваю дачку ў шлюб у [[1543]] годзе, гэта быў няшчасны шлюб<ref>Moorcock p 386</ref>. Леанор памерла [[19 кастрычніка]] [[1593]] года.
Мала што вядома аб ранніх гадах Сервантэса. Лічыцца, што ён правёў большую частку свайго дзяцінства пераязджаючы з горада ў горад разам са сваёй сям’ёй. На працягу гэтага часу, ён сустрэў маладую буфетчыцу Жазэфіну Каталіну дэ Парэз. Пара моцна закахалася і планавала, каб разам уцячы. Аднак бацька дзяўчыны выявіў гэтыя планы і забараніў Жазэфіне зноў бачыць калі-небудзь Сервантэса, магчыма з-за дрэнных перспектыў маладога чалавека калі-небудзь пакінуць стан галечы, бо ўласны бацька Мігеля праследваўся за даўгі. Судовыя справаздачы аб пасяджэннях паказваюць вельмі бедную хатнюю гаспадарку. У той час як некаторыя з яго біёграфаў сцвярджаюць, што ён вучыўся ў універсітэце Саламанкі, гэтаму факту няма цвёрдых доказаў. Спрэчным таксама з’яўляецца меркаванне, што Сервантес вучыўся ў езуітаў у Кордаве або [[Севілья|Севільі]]<ref name="Am">{{cite encyclopedia|title=Cervantes, Miguel de|encyclopedia=The Encyclopedia Americana|year=1994}}</ref>.
Яго братамі і сёстрамі былі Андрэс (1543), Андрэа (1544), Луіза (1546), Радрыга (1550), Магдалена (1554) і Хуан, вядомы толькі таму, што ён згадваецца ў тэстаменце бацькі.
=== Ваенная служба і палон ===
[[Выява:(Venice) Allegoria della battaglia di Lepanto - Gallerie Accademia.jpg|thumb|upright|Бітва пры Лепанта пэнзля [[Паала Веранезэ]] (каля 1572, палатно, алей, 169 х 137 см, [[Галерэя Акадэміі (Венецыя)|Галерэя Акадэміі, Венецыя]]).]]
Прычыны, якія прымусілі Сервантэса пакінуць [[Іспанія|Іспанію]] застаюцца нявызначанымі. Як многія маладыя іспанцы таго часу, якія хацелі далейшай кар’еры, Сервантес паехаў у [[Італія|Італію]]: у [[Рым]]е ён засяродзіў сваю ўвагу на мастацтве, архітэктуры і паэзіі эпохі [[Адраджэнне|Адраджэння]], — веданне італьянскай літаратуры адрозная рыса яго прац.<ref name="Ar32">F.A. de Armas, ''Cervantes and the Italian Renaissance'', 32</ref><ref>Frederick A. de Armas, [https://books.google.com/books?id=ffZK-KlJB3AC&dq=Quixotic+Frescoes:+Cervantes+and+Italian+Renaissance+Art&printsec=frontcover&source=bn&hl=hu&ei=b36nTJrzLYuhOqqcvcYM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CC4Q6AEwAw#v=onepage&q&f=false ''Quixotic Frescoes: Cervantes and Italian Renaissance Art''], 5</ref>.
У [[1570]] годзе Сервантэс залічаны салдатам у полк марской пяхоты Іспаніі, дыслакаванай у [[Неапаль|Неапалі]], які быў валоданнем іспанскай кароны. Там ён быў на працягу прыблізна года, перш чым пачалася актыўная служба. У верасні 1571 года Сервантэс адплыў на борце карабля ''Маркіз'', часткі [[галера|галернага]] флоту [[Свяшчэнная ліга, 1571|Свяшчэннай лігі]] (кааліцыі [[Пій V|папы Пія V]], Іспаніі, [[Венецыянская рэспубліка|Рэспублікі Венецыі]], [[Генуэзская рэспубліка|Рэспублікі Генуі]], [[герцагства Савойскае|герцагства Савойскага]], [[Гаспітальеры|рыцараў гаспітальераў]] з [[Мальта|Мальты]] і іншых, пад камандаваннем нелегітымнага зводнага брата іспанскага караля [[Філіп II Габсбург|Філіпа II]] [[Хуан Аўстрыйскі|Хуана Аўстрыйскага]]), якія перамаглі [[Асманская імперыя|асманскі]] флот 7 кастрычніка ў [[бітва пры Лепанта|бітве пры Лепанта]] у [[Патраскі заліў|Патраскім заліве]]. Будучы хворы ліхаманкай, Сервантэс адмовіўся заставацца ў запасе і папрасіў дазволу прыняць удзел у бітве, кажучы, што ён хутчэй памрэ за Бога і свайго караля, чым будзе проста назіраць за боем. Ён ваяваў на борце судна, і атрымаў 3 агнястрэльныя раненні — 2 у грудзі, і яшчэ адно, ад якога яго левая рука стала нерухомай. У ''Падарожжы на Парнас'' ён напіша, што ён «страціў рух левай рукі да славы правай» (ён думаў аб поспеху першай частцы Дон Кіхота). Сервантэс бачыў свой удзел у бітве з гонарам: ён меркаваў, што ён прыняў удзел у падзеі, якая вызначыла рух [[Гісторыя Еўропы|Еўрапейскай гісторыі]].
Пасля бітвы пры Лепанта Сервантэс засталіся ў бальніцы ў [[Месіна|Месіне]] на працягу 6 месяцаў, перш чым яго раны былі досыць вылечыныя, каб дазволіць яго зноў далучыцца ваенных кампаній<ref name="OrFiK">J. Fitzmaurice-Kelly, ''The Life of Cervantes'', 9</ref>. З 1572 па 1575 год, знаходзячыся галоўным чынам, у [[Неапаль|Неапалі]], ён працягваў армейскае жыццё: удзельнічаў у экспедыцыях у [[Востраў Керкіра|Корфу]] і [[Пілас|Наварын]], ўбачыў падзенне [[Туніс]]а і [[Хальк-эль-Уэд|Ла Гулетта]] туркамі ў 1574 годзе<ref name="Garcés">M.A. Garcés, ''Cervantes in Algiers''.</ref>.
6 або 7 верасня 1575 года Сервантэс адплыў на галерах Соль з Неапалю ў [[Барселона|Барселону]], з граматамі да караля ад [[герцагі Сессі|герцага Сессі]]<ref name="F41">J. Fitzmaurice-Kelly, ''The Life of Cervantes'', 41</ref>. Раніцай 26 верасня, калі Соль падышоў каталонскага ўзбярэжжа, ён быў атакаваны [[алжыр]]скімі карсарамі пад камандаваннем [[Арнаут Мамі|Арнаута Мамі]]<ref>{{cite book |title=Life of Miguel de Cervantes |last=Watts|first=Henry Edward|author-link=Henry Edward Watts |year=1891 |publisher=Walter Scott |location=Harvard College Library |page=30 |url=https://books.google.com/?id=V40pAAAAYAAJ&pg=PR21&dq=life+of+miguel+cervantes+watts&q |access-date=10 June 2010}}</ref>. Пасля значнага супраціву, падчас якой былі забітыя капітан і многія члены экіпажа, тыя, што засталіся ў жывых пасажыры былі дастаўлены ў Алжыры ў палон<ref name="Garcés"/>. Пасля 5 гадоў, праведзеных у якасці раба ў Алжыры, і 4 няўдалых спробаў уцёкаў, ён быў выкуплены сваімі бацькамі і [[Трынітарыі|трынітарыямі]] і вярнуўся да сваёй сям’і ў [[Мадрыд]]зе. Не дзіўна, што гэты траўматычны перыяд жыцця Сервантэса з’яўляецца прадметам для некалькіх літаратурных твораў, асабліва размову пра няволю ў Дон Кіхоце і дзвюх п’есаў, ''El trato de Argel'' (Жыццё ў Алжыры) і ''Los baños de Argel'' (Турмы Алжыра), а таксама ў некалькіх іншых працах, хоць і не ў прамой аўтабіяграфічнай форме<ref name="Br">{{cite encyclopedia|title=Cervantes, Miguel de|encyclopedia=Encyclopaedia Britannica|year=2015|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/103673/Miguel-de-Cervantes/13549/Civil-servant-and-writer}}</ref>.
=== Жыццё пасля вяртання ў Іспанію ===
Сервантэс вёў жыццё сярэдняга класа пасля вяртання ў [[Іспанія|Іспанію]]. Як амаль і усе аўтары свайго часу, ён быў не ў стане забяспечваць сябе праз сваі творы. Два перыяды яго жыцця вельмі добра дакументаваныя падчас працы ў [[Андалусія|Андалусіі]], у якасці агента па закупках для іспанскага флоту (г.зн. караля). У гэты час адбылося зняволенне Сервантэса на працягу некалькіх месяцаў у [[Севілья|Севільі]] з-за банкротства банкіра, якому ён аддаў на захоўванне сродкі Кароны. Акрамя таго, ён працаваў у якасці зборшчыка падаткаў, падарожнічаючы з горада ў горад збіраючы падаткі для кароны. Ён беспаспяхова спабаваў заняць «''адну з чатырох вакантных пасад у Новым свеце''», у якасці бухгалтара ў порце [[Картахена (Іспанія)|Картахены]]. У той час ён жыў у [[Вальядалід|Вальядолідзе]], затым у сталіцы (1601—1606), і скончыўшы першую частку Дон Кіхота, ён, верагодна, працаваў у банкаўскай сферы, выкарыстоўваючы сваі навыкі бухгалтарскага ўліку. Ён быў адхілены ад пасады сакратара графа Лемаса, хоць і атрымліваў некаторую пенсіі ад яго, што дазволіла яму цалкам займацца пісьменствам падчас сваіх апошніх гадоў (каля 1610 да 1616). Яго апошнія вядомыя напісаныя словы — «Персіліс і Сіхізмунда» — былі напісаныя пасля атрымання саборавання. Сервантэс памёр у [[1616]] годзе ад дыябету<ref>Antonio López Alonso, ''Enfermedad y muerte de Cervantes'', Universidad de Alcalá de Henares, 1999.</ref>, яго неапублікаваныя рукапісы былі ў асноўным страчаныя.
== Творчасць ==
Друкаваўся з 1568 (оды, рамансы, санеты і інш.). Першы значны твор
Вяршыня яго творчасці
Паводле рамана напісаны оперы Г. Пёрсела, Дж. А. Рысторы, Дж. Паізіела, Н. Пічыні, А. Сальеры, [[Ж. Маснэ]], балеты Ж. Буамарцье, С. Меркадангэ, [[Л. Мінкус]]а, пастаўлены кінафільмы (Данія, Францыя, Расія).
На беларускую мову асобныя вершы М. дэ Сервантэса пераклалі [[А. Зарыцкі]], [[Р. Барадулін]], [[Міхась Пазнякоў|М. Пазнякоў]].
=== Дон Кіхот ===
{{main|Дон Кіхот}}
[[Выява:Gustave Doré - Miguel de Cervantes - Don Quixote - Part 1 - Chapter 1 - Plate 1 "A world of disorderly notions, picked out of his books, crowded into his imagination".jpg|thumb|upright| Першая (з каля 370) ілюстрацыя «''Дон Кіхота''» [[Гюстаў Дарэ|Густава Дарэ]]]]
Дон Кіхот ({{lang-es|Don Quixote}}) з’яўляецца творам з двух асобных тамоў, (у цяперашні час амаль заўсёды публікуецца ў выглядзе аднаго), якія ахопліваюць прыгоды Дон Кіхота, таксама вядомыя як рыцара або чалавека з [[Ла-Манча|Ла-Манчы]], героя, які нясе свой энтузіязм і самападман да выпадковых і камічных прыгод. З аднаго боку, Дон Кіхот з’яўляецца [[сатыра]]й на рыцарскія раманы, якія, хоць і былі па-ранейшаму папулярныя ў часы Сервантэса, тым не менш сталі аб’ектам насмешак сярод больш патрабавальных крытыкаў. Абранне вар’ята ў якасці героя таксама служыла крытычным мэтам, а канцэпцыя вар’яцтва была звязана з фізічным або маральных памяшаннем. Раман дазволіў Сервантэсу асвятліць розныя аспекты чалавечай прыроды. З прычыны таго, што раман і ў прыватнасці яго першая частка была напісана ў асобных апублікаваных раздзелах, склад уключае ў сябе некалькі неадпаведнасцяў. Сервантэс адзначыў некаторыя з гэтых памылак у прадмове да другой часткі; але ён не стаў выпраўляць іх, таму што ён лічыў, што яны будуць занадта строга асуджаны крытыкамі. Сервантэс адчуваў запал да яркага апісання характараў. Дон Кіхот высакародны, адданы прыхільнік ўсяго добрага і вялікага, але ўсе гэтыя цудоўныя якасці змяшаныя з частковай доляй вар’яцтва. Дон Кіхот апісваецца ў пары з працілеглым характарам, [[Санча Панса|Санча Пансы]], чалавека з нізкай самаацэнкай, якія ўяўляе сабой злучэнне грубасці і прастаты.
Дон Кіхот лічыцца першай класічнай мадэллю сучаснага раманса або навэллы, ён паслужыў прататыпам камічнага рамана. Гумарыстычныя сітуацыі ў асноўным бурлескныя, яны ўключаюць ў сябе сатыру. Дон Кіхот з’яўляецца адным з вялікіх кніг Брытанскай энцыклапедыі ў Заходнім свеце, у той час як рускі пісьменнік [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Фёдар Дастаеўскі]] назваў твор «''апошняй і самай узнёслай працай чалавечага мыслення''»<ref>''A Writer’s Diary'' (1873—1876)</ref>. Менавіта ў Дон Кіхоце Сервантэс прыдумаў папулярную фразу «доказ пудынгу знаходзіцца ў ежы» (por la muestra se conoce el paño), які па-ранейшаму бачыць інтэнсіўнае выкарыстанне ў скарочанай форме «''доказ ў пудынгу''», і «''хто шмат ходзіць і шмат чытае, той шмат ведае і шмат бачыць''» (quien anda mucho y lee mucho, sabe mucho y ve mucho).
== Беларускія пераклады ==
* Дон-Кіхот: Пер. з рус. [[Л. Радзіміч]] / Сервантэс.
* У кн.: Кахаць
* Хітры гідальга Дон Кіхот Ламанчскі: Раман: [Скароч. выд.: Для сярэд. шк. узросту / Мігель дэ Сервантэс Сааведра.
{{зноскі}}
== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БЭ|14|Сервантэс|Лапін І.}}
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Miguel de Cervantes}}
* [http://www.museocasanataldecervantes.org/information/ Музэй Сервантэса] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190507223133/http://www.museocasanataldecervantes.org/information/ |date=7 мая 2019 }}.{{ref-en}}{{ref-es}}.
* [http://prajdzisvet.org/authors/99-siervantes-mihiel-de.html Мігель дэ Сервантэс] на «[[ПрайдзіСвет|ПрайдзіСвеце]]».
* [https://www.college.columbia.edu/core/content/miguel-de-cervantes Мігель дэ Сервантэс]. Columbia College.{{ref-en}}
* [https://www.biography.com/writer/miguel-de-cervantes Мігель дэ Сервантэс]. Biography.{{ref-en}}
* [https://www.gutenberg.org/ebooks/author/505 Працы Мігеля Сервантэса]. Gutenberg.{{ref-en}}
* [https://librivox.org/author/4220 Працы Мігеля Сервантэса]. LibriVox.{{ref-en}}
* [http://www.donquichote.org/cervantes.php Інфармацыя пра Мігеля Сервантэса]. Donquichote.{{ref-en}}
{{Wikidata/Ancestors}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{DEFAULTSORT:Сервантэс Мігель}}
[[Катэгорыя:Паэты Іспаніі]]
[[Катэгорыя:Пісьменнікі Іспаніі]]
[[Катэгорыя:Драматургі XVI стагоддзя]]
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:Асобы на марках]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
| |||