Fonem : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

Inline

Stumm red eus an 5 Du 2019 da 11:17

E yezhoniezh e vez implijet an termen fonem pe soniad (saoz.: phoneme) war dachenn ar fonologiezh evit komz eus keal teorikel ur sonenn hervez framm fonologel ur yezh resis. Da lavarout eo n'eo ket kevatal ur fonem d'ur fonenn hepmuiken war-eeun met kentoc'h da berzhioù ar fonennoù en ur yezh resis liammet ouzh ar semantik.

Kemmañ a ra ar fonemoù a yezh da yezh, da skouer en armenieg Ղ ղ distaget [ʁ] (treuzskrivet a-wezhoù <ġ>) a zo ur fonem disheñvel diouzh Ր ր distaget [ɾ] (treuzksrivet <r> peurliesañ), pa'z eo alofonennoù e brezhoneg an daou fonem-se dre ma tenn an distagadurioù disheñvel-se da zoare-komz hiniennel an dud pe d'ar rannyezhoù lec'hel ha n'eo ket da framm ar yezh war-eeun.

Evit gouzout hag-eñ e talvez ur fonenn (da lavarout eo ur sonenn resis) da fonem en ur yezh bennak e klasker reoù gerioù gante pep a ster disheñvel gante dre ziforc'h ur fonenn nemetken, da skouer "kar" ha "par".

Pa ne gaver diforc'h-ster ebet etre seurt reoù gerioù en ur yezh resis evit daou fonem disheñvel e rankont bezañ lakaet da alofonennoù, da skouer [ɹ], [r] ha [ʁ] (<r>) e brezhoneg hag a gemm hervez ar rannyezh hag an dud pe [x] ha [χ] (<c'h>) implijet hervez o lec'h en ur ger.

Hervez reolennoù treuzskrivañ al lizherenneg fonetikel etrebroadel e ranker skrivañ treuzskrivadennoù fonemek etre beskelloù (/ /) keit ha ma vez skrivet etre sonnelloù ([ ]) treuzskrivadennoù fonetikel.

Diaes e c'hell bezañ pa vezer o klask dielfennañ pe deskiñ fonemoù ur yezh dianav betek-henn kompren pere eus ar fonennoù implijet ganti a zo fonemoù, dreist-holl pa ne glota ket framm fonologel ar yezh-se gant patromoù ar yezhoù anavet gant ar c'hlasker pe an desker, da skouer dre ma'z eo alofonennoù e saozneg ar c'hensonennoù dre serriñ c'hwezhet e c'hell bezañ techet ur saozneger da grediñ n'hall ket bezañ fonemoù an hevelep fonennoù er yezhoù all daoust ha m'eo gwir ar c'hontrol evit meur a yezh indezek evel an hindeg.

Gwelit ivez

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
+E [[yezhoniezh]] e vez implijet an termen '''fonem''' pe '''soniad''' ([[Saozneg|saoz.]]: [[:en:Phoneme|''phoneme'']]) war dachenn ar [[fonologiezh]] evit komz eus keal teorikel ur sonenn hervez framm fonologel ur [[yezh]] resis. Da lavarout eo n'eo ket kevatal ur fonem d'ur [[fonenn]] hepmuiken war-eeun met kentoc'h da berzhioù ar fonennoù en ur yezh resis liammet ouzh ar [[semantik]].
-{{LabourAChom}}
+Kemmañ a ra ar fonemoù a yezh da yezh, da skouer en [[armenieg]] [[Lizherenneg an armenieg|Ղ ղ]] distaget [ʁ] (treuzskrivet a-wezhoù <ġ>) a zo ur fonem disheñvel diouzh [[Lizherenneg an armenieg|Ր ր]] distaget [ɾ] (treuzksrivet <r> peurliesañ), pa'z eo [[alofonenn|alofonennoù]] e brezhoneg an daou fonem-se dre ma tenn an distagadurioù disheñvel-se da zoare-komz hiniennel an dud pe d'ar [[rannyezh|rannyezhoù]] lec'hel ha n'eo ket da framm ar yezh war-eeun.
-Er [[yezhoniezh]] e vez implijet an termen '''fonemenn''' ([[Saozneg|saoz.]]: [[:en:Phoneme|''phoneme'']]) war dachenn ar [[fonologiezh]] evit komz eus
+Evit gouzout hag-eñ e talvez ur fonenn (da lavarout eo ur sonenn resis) da fonem en ur yezh bennak e klasker reoù [[ger|gerioù]] gante pep a ster disheñvel gante dre ziforc'h ur fonenn nemetken, da skouer "'''k'''ar" ha "'''p'''ar".
-In human [[language]], a '''phoneme''' is the theoretical representation of a sound. It is a sound of a language as represented (or imagined) without reference to its position in a word or phrase. A phoneme, therefore, is the conception of a sound in the most neutral form possible and distinguishes between different words or [[morpheme]]s — changing an element of a word from one phoneme to another produces either a different word or obvious nonsense.
+Pa ne gaver diforc'h-ster ebet etre seurt reoù gerioù en ur yezh resis evit daou fonem disheñvel e rankont bezañ lakaet da [[alofonenn|alofonennoù]], da skouer [ɹ], [r] ha [ʁ] (<r>) e [[brezhoneg]] hag a gemm hervez ar [[rannyezh]] hag an dud pe [x] ha [χ] (<c'h>) implijet hervez o lec'h en ur ger.
-Phonemes are not the physical [[segment (linguistics)|segment]]s themselves, but mental [[abstraction]]s of them. A phoneme could be thought of as a family of related [[phone]]s, called [[allophone]]s, that the speakers of a language think of, and hear or see, as being categorically the same and differing only in the phonetic environment in which they occur.
+Hervez reolennoù treuzskrivañ al [[LFE|lizherenneg fonetikel etrebroadel]] e ranker skrivañ treuzskrivadennoù fonemek etre [[beskell]]où (/ /) keit ha ma vez skrivet etre [[sonnell]]où ([&nbsp;]) treuzskrivadennoù [[fonetik]]el.
-A common test to determine whether two phones are allophones or separate phonemes relies on finding so-called [[minimal pair]]s: words that differ only in the phones in question.
+Diaes e c'hell bezañ pa vezer o klask dielfennañ pe deskiñ fonemoù ur yezh dianav betek-henn kompren pere eus ar fonennoù implijet ganti a zo fonemoù, dreist-holl pa ne glota ket framm fonologel ar yezh-se gant patromoù ar yezhoù anavet gant ar c'hlasker pe an desker, da skouer dre ma'z eo alofonennoù e [[saozneg]] ar [[kensonenn dre serriñ|c'hensonennoù]] dre serriñ [[c'hwezhadur (yezhoniezh)|c'hwezhet]] e c'hell bezañ techet ur saozneger da grediñ n'hall ket bezañ fonemoù an hevelep fonennoù er yezhoù all daoust ha m'eo gwir ar c'hontrol evit meur a [[yezhoù indezek|yezh indezek]] evel an [[hindeg]].
-The term ''phonème'' was reportedly first used by Dufriche-Desgenettes in 1873, but it referred to only a sound of speech. The term ''phoneme'' as an [[abstraction]] was developed by the Polish linguist Jan Niecislaw [[Baudouin de Courtenay]] and his student [[Mikołaj Kruszewski]] during 1875-1895.  The term used by these two was ''fonema'', the basic unit of what they called ''psychophonetics''. The concept of the phoneme was elaborated in the works of [[Nikolai Trubetzkoi]] and other of the [[Prague School]] (during the years 1926-1935), as well as in that of [[structuralism|structuralist]]s like [[Ferdinand de Saussure]], [[Edward Sapir]], and [[Leonard Bloomfield]]. Later, it was also used in [[generative linguistics]], most famously by [[Noam Chomsky]] and [[Morris Halle]], and remains central in any accounts of the development of virtually all modern schools of [[phonology]].
+== Gwelit ivez ==
-The phoneme can be defined as "the smallest meaningful psychological unit of sound." The phoneme has mental, physiological, and physical substance: our brains process the sounds; the sounds are produced by the human speech organs; and the sounds are physical entities that can be recorded and measured.
+* [[Liveadur]]
+* [[Alofonenn]]
-For an example of phonemes, consider the English words ''pat'' and ''sat'', which appear to differ only in their initial consonants. This difference, known as '''contrastiveness''' or '''opposition''', is sufficient to distinguish these words, and therefore the P and S sounds are said to be different phonemes in English. A pair of words that are identical except for such a sound are known as a [[minimal pair]]; this is the most frequent demonstration that two sounds are separate phonemes.
+* [[Fonologiezh]]
+* [[Tonenn (yezhoniezh)|Tonenn]]
-If no minimal pair can be found to demonstrate that two sounds are distinct, it may be that they are [[allophone]]s. Allophones are variant phones (i.e., sounds) that are not recognized as distinct by a speaker, and are not meaningfully different in the language, and so are perceived as "the same". This is especially likely if they consistently occur in different environments. For example, the "dark" L sound at the end of the English word "wool" is quite different from the "light" L sound at the beginning of the word "leaf", but this difference is meaningless in English, and is determined by whether the sound is at the beginning or end of a word. A native English speaker might have a hard time hearing the difference at first, but in [[Turkish language|Turkish]] the difference between "light" and "dark" L is sufficient to distinguish words. That is, they are two separate phonemes in Turkish, but allophones of a single phoneme in English.
+* [[Lizherenneg fonetik etrebroadel evit ar brezhoneg]]
-The phonemic relationship of two sounds may not be obvious to a non-native speaker, which is why minimal pairs and an understanding of phonetic environments are important. For example, in [[Korean language|Korean]], there is a phoneme {{IPA|/r/}} that is a [[flap consonant|flapped]] ''r'' between vowels, and is an ''l''-sound in other phonetic contexts. These sounds are very different to an English speaker, who is attuned to hearing them because the differences are meaningful in English. However, the native Korean speaker has learned from an early age to consider the two sounds the same. Thus, Korean speakers do not differentiate the two words "ram" and "lamb", despite the fact that both R and L sounds occur in the language.
-Some languages make use of [[tone (linguistics)|pitch]] for phonemic distinction.  In this case, the tones used are called [[toneme]]s. Some languages distinguish words made up of the same phonemes (and tonemes) by using different ''durations'' of some elements, which are called [[chroneme]]s. However, not all scholars working on languages with distinctive duration use this term.
-A transcription that only indicates the different phonemes of a language is said to be ''phonemic''. Such transcriptions are enclosed within virgules (slashes), '''/ /'''; these show that each enclosed symbol is claimed to be phonemically meaningful. On the other hand, a transcription that indicates finer detail, including allophonic variation like the two English L's, is said to be ''phonetic'', and is enclosed in square brackets, '''[&nbsp;]'''.
-The common notation used in linguistics employs virgules (slashes) (/ /) around the symbol that stands for the phoneme. For example, the phoneme for the initial consonant sound in the word "phoneme" would be written as {{IPA|/f/}}. In other words, the '''[[grapheme]]s''' are <tt>&lt;ph&gt;</tt>, but this digraph represents one sound {{IPA|/f/}}. '''[[Allophone]]s''', more phonetically specific descriptions of how a given phoneme might be commonly instantiated, are often denoted in linguistics by the use of diacritical or other marks added to the phoneme symbols and then placed in square brackets ([ ]) to differentiate them from the phoneme in slant brackets (/ /). The conventions of [[orthography]] are then kept separate from both phonemes and allophones by the use of angle brackets < > to enclose the spelling.
-== See also ==
-Neutralization, archiphoneme,
-* [[Phonology]]
- [[Tone (linguistics)]]
 [[Rummad:Fonetik ha fonologiezh]]
-[[ast:Fonema]]
-[[zh-min-nan:Im-sò͘]]
-[[ca:Fonema]]
-[[cv:Фонема]]
-[[cs:Foném]]
-[[da:Fonem]]
-[[de:Phonem]]
-[[en:Phoneme]]
-[[el:Φώνημα]]
-[[es:Fonema]]
-[[eo:Fonemo]]
-[[fr:Phonème]]
-[[ga:Fóinéim]]
-[[gl:Fonema]]
-[[ko:낱소리]]
-[[hsb:Fonem]]
-[[io:Fonemo]]
-[[id:Fonem]]
-[[os:Фонемæ]]
-[[is:Fónem]]
-[[it:Fonema]]
-[[he:פונמה]]
-[[hu:Fonéma]]
-[[nl:Foneem]]
-[[ja:音素]]
-[[no:Fonem]]
-[[nn:Fonem]]
-[[nov:Foneme]]
-[[oc:Fonèma]]
-[[pl:Fonem]]
-[[pt:Fonema]]
-[[ro:Fonem]]
-[[ru:Фонема]]
-[[sk:Fonéma]]
-[[sl:Fonem]]
-[[fi:Foneemi]]
-[[sv:Fonem]]
-[[tl:Ponema]]
-[[tr:Fonem]]
-[[uk:Фонема]]
-[[wa:Oyon (linwince)]]
-[[zh:音位]]