Fonem
Er yezhoniezh e vez implijet an termen fonemenn (saoz.: phoneme) war dachenn ar fonologiezh evit komz eus keal teorikel ur sonenn hervez framm fonologel ur yezh resis. Da lâret eo, n'eo ket kevatal ur fonemenn d'ur fonenn hepmuiken war-eeun met kentoc'h da berzhioù ar fonennoù en ur yezh resis liammet ouzh ar semantik.
Kemmañ a ra ar fonemennoù a yezh da yezh, da skouer en armenieg Ղ ղ distaget [ʁ] (treuzskrivet a-wezhoù <ġ>) a zo ur fonemenn disheñvel diouzh Ր ր distaget [ɾ] (treuzksrivet <r> peurliesañ), pa'z eo alofonennoù e brezhoneg an div fonenn-se.
Kemm hervez doare-komz an dud hag a lec'h da lec'h a reont ivez.
Evit goût hag-eñ e talvez ur fonenn (da lâret eo ur sonenn resis) da fonemenn en ur yezh bennak e klasker parioù gerioù gante bep ur ster disheñvel gante da diforc'h ur fonenenn nemetken, da skouer "kar" ha "par".
Pa ne gaver diforc'h ster ebet etre seurt parioù gerioù en ur yezh resis evit div fonenn disheñvel e rankont bezañ lakaet da alofonennoù, da skouer [ɹ], [r] ha [ʁ] (<r>) e brezhoneg hag a gemm hervez ar rannyezh hag an dud pe [x] ha [χ] (<c'h>) implijet hervez o lec'h en ur ger.
Hervez reolennoù treuzskrivañ al lizherenneg fonetikel etrebroadel e ranker skrivañ treuzskrivadennoù fonemek etre barennoùigoù a-dreuz (/ /) keit ha ma vez skrivet etre kromelloù ([ ]) treuzskrivadennoù fonetikel.
Diaes e c'hell bezañ p'emeur o klask dielfennañ pe deskiñ fonemennoù ur yezh dianv betek-hen kompren pe re eus ar fonennoù implijet ganti a zo fonemennoù, dreist-holl pa ne glota ket framm fonologel ar yezh-se gant patromoù ar yezhoù anavet gant ar c'hlasker pe an desker, da skouer dre ma'z eo alofonennoù e saozneg ar kensonennoù dre serriñ c'hwezhet e c'hell bezañ trechet ur saozneger da grediñ n'ahll ket bezañ fonemennoù an hevelep fonennoù er yezhoù all daoust ha m'eo gwir ar c'hontrol evit meur a yezh indezek evel an hindeg.