Ynys Dewi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Ynys Dewi
Math	ynys
Daearyddiaeth
Ardal warchodol	Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro
Sir	Sir Benfro
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	3.2 km²
Uwch y môr	136 metr
Gerllaw	Cefnfor yr Iwerydd
Cyfesurynnau	51.865301°N 5.341257°W
Statws treftadaeth	Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig
Manylion
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Golygiad diweddaraf yn ôl 11:05, 8 Chwefror 2022

Mae Ynys Dewi (Saesneg: Ramsey Island) yn ynys oddi ar arfordir Penfro, gyferbyn â Thyddewi.

Daearyddiaeth

Amgylchynir yr ynys â chlogwyni syrth ac mae'r môr yn rhedeg yn gyflym o'i chwmpas. Ei hyd yw 3.2 km. Mae'n cynnwys 600 erw o dir ac yn codi i 445' (135m) yn ei phwynt uchaf. Mae ei chreigiau'n perthyn i'r cyfnod Ordoficiaidd yn bennaf. Ceir nifer o ffosilau yng ngogledd yr ynys.

Hanes

Mae olion dau gapel bach, neu ddwy gell feudwy, ar yr ynys. Gerllaw y mae adfeilion clas (hen fynachlog) a sefyflwyd gan Ddefynog Sant yn gynnar yn Oes y Seintiau. Yn ôl traddodiad, yno y cyfarfu Dewi Sant a Sant Padrig. Darganfuwyd eirch carreg ar y safle.

Dywedir fod un o'r capeli bach yn gell feudwy i Sant Iestyn (Lladin, Justinian, neu Stian) tua'r flwyddyn 500. Meudwy o Lydaw oedd Iestyn. Ymsefydlodd ar yr ynys gyda'i ddisgybl Honorius a'i chwaer a'i morwyn hithau. Rhoddodd Dewi Sant dir iddo ar yr ynys ac ar y tir mawr. Yn ôl traddodiad llofruddiwyd Iestyn gan ei weision gan dorri ei ben, ond cododd y sant ei ben i fyny a cherdded dros y tonnau i'r tir mawr. Gofynnodd i gael ei gladdu yno; mae olion Capel Iestyn i'w gweld yno heddiw. Yn ddiweddarach dadgladdiwyd ei gorff a chafodd ei osod yn ymyl Dewi Sant yn eglwys gadeiriol Tyddewi. Dywedir fod ffynnon ar Ynys Dewi i ddynodi'r llecyn lle syrthiodd pen y sant gan achosi dŵr i ffrydio o'r ddaear.

Yn ôl traddodiad arall roedd yr ynys ynghlwm wrth y tir mawr yn y gorffennol. Roedd nifer o bererinion yn croesi i weld Justinian ac roedd hynny'n ei aflonyddu beunydd, felly cymerodd fwyall a thorrodd y garreg i ffwrdd nes bod Ynys Dewi'n sefyll ar ben ei hun yn y môr.

Bu ffermio ar yr ynys, er gwaethaf ei natur greigiog, tan yn bur ddiweddar, ac roedd y gymuned fach yn allforio ŷd, menyn, defaid a gwlân i'r tir mawr hyd 1964. Yn 1992 gwerthwyd yr ynys i'r RSPB.

Natur

Mae'r ynys yn warchodfa natur ac yn gartref i filoedd o adar môr. Mae mwy na 30 math o adar yn nythu arni. Mae adar fel cigfrain, hebogiaid gleision, gwylanod coesddu a gwylanod eraill i'w gweld yn rheolaidd. O gwmpas yr ogofeydd ac ar y traethau bach niferus gwelir morloi llwydion ym mis Awst a Medi.

Cyfeiriadau

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
+{{Gwybodlen lle
-Y mae '''Ynys Dewi''' ([[Saesneg]]: ''Ramsey Island'') yn ynys oddi ar arfordir [[Sir Benfro|Penfro]], gyferbyn â [[Tyddewi|Thyddewi]].
+| suppressfields = cylchfa
+| ynganiad  = {{wikidata|property|P443}}
+| gwlad={{banergwlad|Cymru}}}}
+Mae '''Ynys Dewi''' ([[Saesneg]]: ''Ramsey Island'') yn ynys oddi ar arfordir [[Sir Benfro|Penfro]], gyferbyn â [[Tyddewi|Thyddewi]].
 ==Daearyddiaeth==
+Amgylchynir yr ynys â chlogwyni syrth ac mae'r môr yn rhedeg yn gyflym o'i chwmpas. Ei hyd yw 3.2&nbsp;km. Mae'n cynnwys 600 erw o dir ac yn codi i 445' (135m) yn ei phwynt uchaf. Mae ei chreigiau'n perthyn i'r cyfnod [[Ordoficiaidd]] yn bennaf. Ceir nifer o [[ffosil]]au yng ngogledd yr ynys.
-[[Delwedd:Ramsey_Island%2C_view_from_Sint-David%27s%2C_Wales%2C_UK.JPG|300px|bawd|'''Ynys Dewi''' o Dyddewi]]
-Amgylchynir yr ynys â chlogwyni syrth ac mae'r môr yn rhedeg yn gyflym o'i chwmpas. Ei hyd yw 3.2km. Mae'n cynnwys 600 erw o dir ac yn codi i 445' (135m) yn ei phwynt uchaf. Mae ei chreigiau'n perthyn i'r cyfnod [[Ordoficiaidd]] yn bennaf. Ceir nifer o [[ffosil]]au yng ngogledd yr ynys.
 ==Hanes==
 Mae olion dau [[Capel|gapel]] bach, neu ddwy gell feudwy, ar yr ynys. Gerllaw y mae adfeilion [[clas]] (hen fynachlog) a sefyflwyd gan [[Defynog|Ddefynog Sant]] yn gynnar yn [[Oes y Seintiau yng Nghymru|Oes y Seintiau]]. Yn ôl traddodiad, yno y cyfarfu [[Dewi Sant]] a [[Sant Padrig]]. Darganfuwyd eirch carreg ar y safle.
-Dywedir fod un o'r capeli bach yn gell feudwy i [[Sant Iestyn]] ([[Lladin]], ''Justinian'', neu ''Stian'') tua'r flwyddyn [[500]]. Meudwy o [[Llydaw|Lydaw]] oedd Iestyn. Ymsefydlodd ar yr ynys gyda'i ddisgybl Honorius a'i chwaer a'i morwyn hithau. Rhoddodd Dewi Sant dir iddo ar yr ynys ac ar y tir mawr. Yn ôl traddodiad llofruddiwyd Iestyn gan ei weision gan dorri ei ben, ond cododd y sant ei ben i fyny a cherdded dros y tonnau i'r tir mawr. Gofynodd i gael ei gladdu yno; mae olion [[Capel Iestyn]] i'w gweld yno heddiw. Yn ddiweddarach dadgladdiwyd ei gorff a chafodd ei osod yn ymyl Dewi Sant yn eglwys gadeiriol Tyddewi. Dywedir fod ffynnon ar Ynys Dewi i ddynodi'r llecyn lle syrthiodd pen y sant gan achosi dŵr i ffrydio o'r ddaear.
+Dywedir fod un o'r capeli bach yn gell feudwy i [[Sant Iestyn]] ([[Lladin]], ''Justinian'', neu ''Stian'') tua'r flwyddyn [[500]]. Meudwy o [[Llydaw|Lydaw]] oedd Iestyn. Ymsefydlodd ar yr ynys gyda'i ddisgybl Honorius a'i chwaer a'i morwyn hithau. Rhoddodd Dewi Sant dir iddo ar yr ynys ac ar y tir mawr. Yn ôl traddodiad llofruddiwyd Iestyn gan ei weision gan dorri ei ben, ond cododd y sant ei ben i fyny a cherdded dros y tonnau i'r tir mawr. Gofynnodd i gael ei gladdu yno; mae olion [[Capel Iestyn]] i'w gweld yno heddiw. Yn ddiweddarach dadgladdiwyd ei gorff a chafodd ei osod yn ymyl Dewi Sant yn eglwys gadeiriol Tyddewi. Dywedir fod ffynnon ar Ynys Dewi i ddynodi'r llecyn lle syrthiodd pen y sant gan achosi dŵr i ffrydio o'r ddaear.
 Yn ôl traddodiad arall roedd yr ynys ynghlwm wrth y tir mawr yn y gorffennol. Roedd nifer o bererinion yn croesi i weld Justinian ac roedd hynny'n ei aflonyddu beunydd, felly cymerodd fwyall a thorrodd y garreg i ffwrdd nes bod Ynys Dewi'n sefyll ar ben ei hun yn y môr.
-Bu ffermio ar yr ynys, er gwaethaf ei natur greigiog, tan yn bur ddiweddar, ac roedd y gymuned fach yn allforio ŷd, menyn, defaid a gwlân i'r tir mawr hyd [[1964]]. Yn [[1968]] gwerthwyd yr ynys i'r RSPB.
+Bu ffermio ar yr ynys, er gwaethaf ei natur greigiog, tan yn bur ddiweddar, ac roedd y gymuned fach yn allforio ŷd, menyn, defaid a gwlân i'r tir mawr hyd [[1964]]. Yn [[1992]] gwerthwyd yr ynys i'r RSPB.
 ==Natur==
 Mae'r ynys yn warchodfa natur ac yn gartref i filoedd o [[adar]] môr. Mae mwy na 30 math o adar yn nythu arni. Mae adar fel [[Cigfran|cigfrain]], [[Hebog|hebogiaid gleision]], [[Gwylan Goesddu|gwylanod coesddu]] a gwylanod eraill i'w gweld yn rheolaidd. O gwmpas yr ogofeydd ac ar y traethau bach niferus gwelir [[Morlo|morloi llwydion]] ym mis Awst a Medi.
+[[Delwedd:Ramsey Island, basalt rock formation near Porth Lleuog - geograph.org.uk - 913661.jpg|bawd|chwith|Creigiau basalt ger Porth Lleuog]]
+[[Delwedd:Ramsey Island, view from Sint-David's, Wales, UK.JPG|300px|bawd|dim|Ynys Dewi o Dyddewi]]
+==Cyfeiriadau==
+{{cyfeiriadau}}
-[[Categori:Ynysoedd Cymru|Dewi]]
-[[Categori:Archaeoleg Cymru]]
 [[Categori:Clasau]]
-[[Categori:Daearyddiaeth Sir Benfro]]
 [[Categori:Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol yng Nghymru]]
 [[Categori:Hanes Sir Benfro]]
+[[Categori:Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro]]
+[[Categori:Safleoedd archaeolegol Sir Benfro]]
+[[Categori:Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig yn Sir Benfro]]
 [[Categori:Tai crefydd Cymru]]
-[[Categori:Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig]]
+[[Categori:Tyddewi]]
+[[Categori:Ynysoedd Sir Benfro|Dewi]]
-[[br:Ynys Dewi]]
-[[en:Ramsey Island]]
-[[nn:Ramsey Island]]