Albert Hofmann: Rozdźěl mjazy wersijami

Stawizny wersijow interaktiwnje přepytać

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt

Inline

Aktualna wersija wót 26. maja 2020, 12:47

Albert Hofmann (* 11. januara 1906 w Badenje (Aargau), wum. 29. apryla 2008 w Basel) jo był šwicaŕski chemikaŕ a nadejźaŕ wědobnje šyrjeceje substance LSD. Wuznamjenili su jogo z titulom cesnego doktora.

Žywjenje

Albert Hofmann jo wótrosł ako nejstaršy wót styrjoch bratšow a sotšow, jogo nan jo był rucnikaŕ. Jěsno jo swójo pśekupowarske wuwucowanje absolwěrował a jo akle 1925 zachopił chemiju na uniwersiśe w Zürichu studěrowaś a jo promowěrował styri lěta pózdźej z wuznamjenjenim. Pśizamknuła jo se za wěcej ako styri lětźasetki (až do wuměńka 1971) jogo slěźarska źěłabnosć pśi firmje Sandoz w Baselu. W lěśe 1943 jo nadejšeł halucinogenu statkownosć LSD. Až do smjerśi jo bydlił na górskej łuce "Rittimatte" pśi kšomje Šwicarskeje Jury. Psi góźbje jogo 100. narodnego dnja jo se wót 13. do 15. januara 2006 w Baselu sympozium "LSD - Sorgenkind und Wunderdroge" wótměwał.

Slěźeńske źěło

Spóriš a spórišowe alkaloidy

W ramiku slěźenjow nad spórišom a z wótglědanim, kołoběgowy stimulans wuwiś, jo Hofmann 1938 wšakorake amidowe deriwaty lysergoweje kisaliny syntetizěrował, mjaz nimi - ako 25. substancu rěda - teke jeje dietylamid.

We wopytach ze zwěrjetami jo substanca njeměrnosć mjazy zwěrjetami zawinowała, ale njejo farmakologiski relewantne abo zajmne kakosći pokazała. Dla togo njejo se LSD wěcej pśepytował. W lěśe 1943 pak jo se Hofmann rozsuźił, LSD wóspjet syntetizěrowaś. Pśi źěle w laborje jo wón njezjapkego njederjeměśa a njeměrnosći dla nuzkany był, ze swójim źěłom wopśestaś a domoj jěś. Ako jo doma pśišeł, jo wiźeł za zamžerjonyma wócyma za něźi dwě góźinje barwojte geometriske mustry (pseudohalucinacije), ako su jogo na take z kaleidoskopom widobne dopomnjeli. Wón sam z togo wuchada, až jo se mimowólnje tšošcycka LSD do jogo śěła zadobyła.

Commons

Glědaj pśidatne dataje we Wikimedia Commons:
Albert Hofmann

@@ Rědka 1: / Rědka 1: @@
-[[Wobraz:Albert Hofmann Oct 1993.jpg|thumb|Albert Hofmann 1993]]
+[[Dataja:Albert Hofmann Oct 1993.jpg|thumb|Albert Hofmann 1993]]
-'''Albert Hofmann''' (* 11. januara 1906 w Badenje, Aargau) jo šwicarski [[organiska_chemija|chemikaŕ]] a nadejźaŕ wědobnje šyrjeceje substance LSD. Wuznamjenili su jogo z titulom cesnego doktora.
+'''Albert Hofmann''' (* 11. januara 1906 w Badenje (Aargau), wum. 29. apryla 2008 w Basel) jo był šwicaŕski [[organiska chemija|chemikaŕ]] a nadejźaŕ wědobnje šyrjeceje substance LSD. Wuznamjenili su jogo z titulom cesnego doktora.
 == Žywjenje ==
-Albert Hofmann jo wótrosł ako nejstaršy wót styrjoch bratšow a sotšow, jogo nan jo był rucnikaŕ. Jěsno jo swójo pśekupowarske wuwucowanje absolwěrował a jo akle 1925 zachopił chemiju na uniwersiśe w Zürichu studěrowaś a jo promowěrował styri lěta pózdźej z wuznamjenjenim. Pśizamknuła jo se za wěcej ako styri lětźasetki (až do wuměńka 1971) jogo slěźarska źěłabnosć pśi firmje Sandoz w Baselu. W lěśe 1943 jo nadejšeł halucinogenu statkownosć LSD. Źinsa bydli na górskej łuce "Rittimatte" pśi kšomje Šwicarskeje Jury. Psi góźbje jogo 100. narodnego dnja jo se wót 13. do 15. januara 2006 w Baselu sympozium "LSD - Sorgenkind und Wunderdroge" wótměwał.
+Albert Hofmann jo wótrosł ako nejstaršy wót styrjoch bratšow a sotšow, jogo nan jo był rucnikaŕ. Jěsno jo swójo pśekupowarske wuwucowanje absolwěrował a jo akle 1925 zachopił chemiju na uniwersiśe w Zürichu studěrowaś a jo promowěrował styri lěta pózdźej z wuznamjenjenim. Pśizamknuła jo se za wěcej ako styri lětźasetki (až do wuměńka 1971) jogo slěźarska źěłabnosć pśi firmje Sandoz w Baselu. W lěśe 1943 jo nadejšeł halucinogenu statkownosć LSD. Až do smjerśi jo bydlił na górskej łuce "Rittimatte" pśi kšomje Šwicarskeje Jury. Psi góźbje jogo 100. narodnego dnja jo se wót 13. do 15. januara 2006 w Baselu sympozium "LSD - Sorgenkind und Wunderdroge" wótměwał.
 == Slěźeńske źěło ==
-===Spóriš a spórišowe alkaloidy===
+=== Spóriš a spórišowe alkaloidy ===
 W ramiku slěźenjow nad spórišom a z wótglědanim, kołoběgowy stimulans wuwiś, jo Hofmann 1938 wšakorake amidowe deriwaty lysergoweje kisaliny syntetizěrował, mjaz nimi - ako 25. substancu rěda - teke jeje dietylamid.
@@ Rědka 15: / Rědka 15: @@
 Aby pśicynu togo njezwuconego dožywjenja wuzbadał, jo se wón rozsuźił, statkownosć nejmjeńšeje tšoški teje substance, ako by mógła za jogo zdaśim hyšći statkowna byś, sam na sebje wuproběrowaś, wuslědk togo wopyta jo Hofmann protokolěrował <ref>citěrowane z ''Handbuch der Rauschdrogen'', Wolfgang Schmidbauer & Jürgen vom Scheidt, S. Fischer Verlag, ISBN 3-596-13980-5</ref>
-{{Zitat|16:20 Wześe substance<br />17:00 Pśiběrajuce zecynanje, tšach, njezamóžnosć jasnego wiźenja, chromosć, smjaśe.<br />Pó kólasu domoj. Wót zeger 18 – ca. 20 nejgórša kriza, glědaj do specielneje rozpšawy<br /> Slědne słowa som jano mógł z wjelikeju procu napisaś. [&hellip;] Změny a zacuśa su byli te same [ako cora], jano wó wjele intensiwnjejše. Som jano mógł z nejwětšym napinanim rozymliwje powědaś a som swóju laborantku, kótaraž jo była informěrowana wó wopyśe, pšosyła, aby mě pó droze domoj pśewóźowała. Južo ducy z kólasom [&hellip;] jo mój strowotniski staw tšašnych wuměrow nabywał. Wšykno pśed mójima wócyma jo se chwjało a jo było pśewopacnjone ako w zekśiwjonem glědadle. Wušej togo som se cuł, ako njeby se ze swójim kólasom z flaka gnuł. Pózdźej pak jo mě mója asistentka groniła, až by mej wjelgin malsnje jěłej. [Doma] stej wijawa a zecynjenje změstymi tak mócnje pśibrałej, až njejsom mógł wěcej stojaś a som musał se na sofa lagnuś. Meine Umgebung hatte sich nun in beängstigender Weise verwandelt. [&hellip;] die vertrauten Gegenstände nahmen groteske, meist bedrohliche Formen an. Sie waren in dauernder Bewegung, wie belebt, wie von innerer Unruhe erfüllt. Die Nachbarsfrau [&hellip;] war nicht mehr Frau R., sondern eine bösartige, heimtückische [[Hexe]] mit einer farbigen Fratze. etc. etc.|Albert Hofmann|Protokoll des LSD-Selbstversuchs}}
+{{Zitat|16:20 Wześe substance<br />17:00 Pśiběrajuce zecynanje, tšach, njezamóžnosć jasnego wiźenja, chromosć, smjaśe.<br />Pó kólasu domoj. Wót zeger 18 – ca. 20 nejgórša kriza, glědaj do specielneje rozpšawy<br /> Slědne słowa som jano mógł z wjelikeju procu napisaś. […] Změny a zacuśa su byli te same [ako cora], jano wó wjele intensiwnjejše. Som jano mógł z nejwětšym napinanim rozymliwje powědaś a som swóju laborantku, kótaraž jo była informěrowana wó wopyśe, pšosyła, aby mě pó droze domoj pśewóźowała. Južo ducy z kólasom […] jo mój strowotniski staw tšašnych wuměrow nabywał. Wšykno pśed mójima wócyma jo se chwjało a jo było pśewopacnjone ako w zekśiwjonem glědadle. Wušej togo som se cuł, ako njeby se ze swójim kólasom z flaka gnuł. Pózdźej pak jo mě mója asistentka groniła, až by mej wjelgin malsnje jěłej. [Doma] stej wijawa a zecynjenje změstymi tak mócnje pśibrałej, až njejsom mógł wěcej stojaś a som musał se na sofa lagnuś. Meine Umgebung hatte sich nun in beängstigender Weise verwandelt. […] die vertrauten Gegenstände nahmen groteske, meist bedrohliche Formen an. Sie waren in dauernder Bewegung, wie belebt, wie von innerer Unruhe erfüllt. Die Nachbarsfrau […] war nicht mehr Frau R., sondern eine bösartige, heimtückische [[Hexe]] mit einer farbigen Fratze. etc. etc.|Albert Hofmann|Protokoll des LSD-Selbstversuchs}}
 Später beim Ausklang des Rausches:
 {{Zitat|Jetzt begann ich allmählich, das unerhörte Farben- und Formenspiel zu genießen, das hinter meinen geschlossenen Augen andauerte. Kaleidoskopartig sich verändernd drangen bunte phantastische Gebilde auf mich ein, in Kreisen und Spiralen sich öffnend und wieder schließend, in Farbfontänen zersprühend, sich neu ordnend und kreuzend, in ständigem Fluß. Besonders merkwürdig war, wie alle akustischen Wahrnehmungen, etwa das Geräusch einer Türklinke oder eines vorbeifahrenden Autos, sich in optische Empfindungen verwandelten. Jeder Laut erzeugte ein in Form und Farbe entsprechendes, lebendig wechselndes Bild.|Albert Hofmann|Protokoll des LSD-Selbstversuchs}}
-Nachträglich stellte sich heraus, dass es sich bei der von ihm gewählten Dosis (ca. 250&thinsp;µg) um das drei- bis fünffache der (aus heutiger Sicht) normal wirksamen Dosis handelte. LSD gehört zu den potentesten und stärksten bekannten [[Halluzinogen]]en (vgl. [[Dimethyltryptamin|DMT]], [[Psilocin]]). Er selbst resümierte später die zufällig geschehene Entdeckung mit den Worten: ''Das LSD ist zu mir gekommen''.<ref>[http://www.taz.de/pt/2006/01/11/a0131.1/text „Das LSD ist zu mir gekommen“] – Interview in der [[die tageszeitung|taz]] zum 100. Geburtstag, Ausgabe vom 11.1.2006</ref> Seine von starken [[Halluzination]]en begleitete Fahrradfahrt vom Labor nach Hause ging unter dem Namen „Fahrradtag“ (Bicycle-Day) in die Geschichte der LSD-Kultur ein.
+Nachträglich stellte sich heraus, dass es sich bei der von ihm gewählten Dosis (ca. 250 µg) um das drei- bis fünffache der (aus heutiger Sicht) normal wirksamen Dosis handelte. LSD gehört zu den potentesten und stärksten bekannten [[Halluzinogen]]en (vgl. [[Dimethyltryptamin|DMT]], [[Psilocin]]). Er selbst resümierte später die zufällig geschehene Entdeckung mit den Worten: ''Das LSD ist zu mir gekommen''.<ref>[http://www.taz.de/pt/2006/01/11/a0131.1/text „Das LSD ist zu mir gekommen“] – Interview in der [[die tageszeitung|taz]] zum 100. Geburtstag, Ausgabe vom 11.1.2006</ref> Seine von starken [[Halluzination]]en begleitete Fahrradfahrt vom Labor nach Hause ging unter dem Namen „Fahrradtag“ (Bicycle-Day) in die Geschichte der LSD-Kultur ein.
 {{Belege fehlen}}
@@ Rědka 38: / Rědka 38: @@
 == Schriften ==
-* ''LSD – mein Sorgenkind'', ISBN 3423361352
+* ''LSD – mein Sorgenkind'', ISBN 3-423-36135-2
-* ''Einsichten-Ausblicke'', ISBN 3453134222 (ein Buch, in dem er seine Weltsicht vorstellt)
+* ''Einsichten-Ausblicke'', ISBN 3-453-13422-2 (ein Buch, in dem er seine Weltsicht vorstellt)
 * ''Naturwissenschaft und mystische Welterfahrung'', Grüne Kraft Verlag, ISBN 3-925817-50-6
 * ''Pflanzen der Götter'' (mit Richard Evans Schultes),  AT-Verlag 1998, ISBN 3-88631-209-7
@@ Rědka 57: / Rědka 57: @@
 * [http://www.psychedelic.ch/html/multimedia1.html psychedelic.ch]
 * [http://www.hofmann.org Fundation Albert Hofmann]
-* [http://www.maps.org/news-letters/v11n2/11222gro.html MAPS] („Stanislav Grof interviews Dr. Albert Hofmann“ &ndash; 1984)
+* [http://www.maps.org/news-letters/v11n2/11222gro.html MAPS] („Stanislav Grof interviews Dr. Albert Hofmann“ – 1984)
 * [http://www.nfb.ca/hofmann  National Film Board of Canada documentary ''Hofmann's Potion: The Early Years of LSD'']
 * [http://www.heise.de/tp/r4/artikel/21/21746/1.html „Wenn man im Paradies lebt, will man ja nicht so schnell weg“] Ein Gespräch mit Dr. Albert Hofmann zum 100. Geburtstag in [[Telepolis]]
@@ Rědka 88: / Rědka 88: @@
 {{Commons|Albert Hofmann}}
+[[Kategorija:Šwicaŕ]]
 [[Kategorija:Chemija]]
 [[Kategorija:Roź. 1906]]
+[[Kategorija:Wum. 2008]]
-[[af:Albert Hofmann]]
-[[als:Albert Hofmann]]
-[[be-x-old:Альбэрт Гофман]]
-[[bg:Алберт Хофман]]
-[[bs:Albert Hoffman]]
-[[cs:Albert Hofmann]]
-[[da:Albert Hofmann]]
-[[de:Albert Hofmann]]
-[[en:Albert Hofmann]]
-[[eo:Albert Hofmann]]
-[[es:Albert Hofmann]]
-[[et:Albert Hofmann]]
-[[fi:Albert Hofmann]]
-[[fr:Albert Hofmann]]
-[[he:אלברט הופמן]]
-[[hr:Albert Hofmann]]
-[[hu:Albert Hofmann]]
-[[it:Albert Hofmann]]
-[[ja:アルバート・ホフマン (化学者)]]
-[[la:Albertus Hofmann]]
-[[nl:Albert Hofmann]]
-[[no:Albert Hofmann]]
-[[pl:Albert Hofmann]]
-[[pt:Albert Hofmann]]
-[[ro:Albert Hofmann]]
-[[ru:Хофманн, Альберт]]
-[[sh:Albert Hofmann]]
-[[simple:Albert Hofmann]]
-[[sl:Albert Hofmann]]
-[[sq:Albert Hofmann]]
-[[sr:Albert Hofman]]
-[[sv:Albert Hofmann]]
-[[th:อัลเบิร์ต ฮอฟมานน์]]
-[[tr:Albert Hofmann]]
-[[zh:艾伯特·霍夫曼]]