Μεγάλο Τζαμί των Ομεϋαδών

Μέγα Τέμενος Ομεϋαδών
جامع بني أمية الكبير
Είδος	τζαμί, ορόσημο και εκπαιδευτικό ίδρυμα
Αρχιτεκτονική	Umayyad architecture
Γεωγραφικές συντεταγμένες	33°30′41″N 36°18′24″E
Θρήσκευμα	Ισλάμ
Διοικητική υπαγωγή	Δαμασκός
Χώρα	Συρία
Έναρξη κατασκευής	706
Χρήση	τζαμί
Γενικές διαστάσεις	125 μέτρα × 50 μέτρα
Υλικά	μάρμαρο και πέτρα
Προστασία	Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών, Δαμασκός - Συρία.

Το Μνημείο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, Μέγα Τέμενος της Δαμασκού.

Ερείπια του ρωμαϊκού Ναού του Δία, Δαμασκός.

Το Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών βρίσκεται στη Δαμασκό της Συρίας και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα ισλαμικής αρχιτεκτονικής σε όλο τον κόσμο. Στη θέση του σημερινού Μεγάλου Τεμένους προϋπήρχε αρχικά ένας αραμαϊκός ναός αφιερωμένος στο σημιτικό θεό Χαντάντ (Hadad), ενώ επί ρωμαϊκής κυριαρχίας ανεγέρθηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Δαμασκηνού Δία (307 μ.Χ.), από τον οποίο σώζονται μέχρι σήμερα μια πύλη και μερικά τείχη.

Κατά τα τέλη του 4ου μ. Χ. αιώνα, η Δαμασκός αποτέλεσε σημαντικό προωθημένο φυλάκιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι περισσότεροι κάτοικοι της οποίας δέχτηκαν το Χριστιανισμό. Με τον εκχριστιανισμό της Δαμασκού, ο ρωμαϊκός ναός του Δία αντικαταστάθηκε από καθεδρικό ναό αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή, όπου, σύμφωνα με την παράδοση, είχε ενταφιαστεί η κεφαλή του.

Το 635 μ.Χ. η Δαμασκός κατακτήθηκε από τους Άραβες και από το 661 ως το 750 μ.Χ. ήταν πρωτεύουσα της Ισλαμικής Αυτοκρατορίας. Ο χριστιανικός καθεδρικός ναός αγοράστηκε από το Χαλιφάτο των Ομεϋαδών (661 – 750 μ. Χ.) και μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, που ανακαινίστηκε κατά τον 11ο, 15ο και 19ο αιώνα και είναι σήμερα γνωστό ως το Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών (Umayyad).

Το Μέγα Τέμενος της Δαμασκού χτίστηκε στα 706–715, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ομεϋδη χαλίφη Ουαλίντ Α΄. Η κατασκευή του διήρκεσε δέκα χρόνια και χρειάστηκαν 1.200 εργάτες. Αποτελούμενο από τρίκλιτο εσωτερικό και περίστυλο εξωτερικό αίθριο, που περιβάλλεται από κίονες, συγκαταλέγεται στα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα της ισλαμικής αρχιτεκτονικής.

Στην δυτική πλευρά της τεράστιας αυλής (παρότι αρχικά κτίστηκε στο κέντρο) υπάρχει το οκταγωνικό θησαυροφυλάκιο «Μπάιτ αλ-Μαλ» (Beit al Mal)), που καλύπτεται με μωσαϊκά με φυτικό διάκοσμο και στηρίζεται σε έξι κορινθιακούς κίονες, που προέρχονταν από το ρωμαϊκό ναό του Δία και όπου οι κάτοικοι της Δαμασκού φύλαγαν τα τιμαλφή τους. Ένας από τους τρεις μιναρέδες του Μεγάλου Τεμένους (13ος αι.) είναι αφιερωμένος στον Ιησού, ο οποίος τιμάται από το Ισλάμ ως προφήτης. Θεωρείται ως το σημείο απ’ όπου, κατά τη Δευτέρα Παρουσία, θα κατέλθει ο Ιησούς από τους ουρανούς για να ηγηθεί του αγώνα κατά του Αντίχριστου.

Ανυπέρβλητης καλλιτεχνικής αξίας είναι τα ψηφιδωτά στο Μεγάλο Τέμενος, τα οποία συναγωνίζονται τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη κι αυτά στον Άγιο Βιτάλιο στη Ραβένα της Ιταλίας. Αρχικά, τα μωσαϊκά του τεμένους κάλυπταν περισσότερο από 4.460 τετραγωνικά μέτρα, αλλά με την εισβολή των Μογγόλων το 1400 μ. Χ. και την πυρκαγιά του 1893 καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος από αυτά.

Βυζαντινοί καλλιτέχνες ήρθαν στη Δαμασκό για να φιλοτεχνήσουν τα απαράμιλλης τέχνης μωσαϊκά του Μεγάλου Τεμένους. Λόγω της απαγόρευσης του Ισλάμ να απεικονίζονται ανθρώπινες μορφές ή ζώα, οι διακοσμήσεις στα μωσαϊκά περιορίζονται σε αναπαραστάσεις με πόλεις και ανάκτορα, βουνά και ποτάμια, δέντρα και πανέμορφους κήπους, αντλώντας τη θεματολογία τους από τις περιγραφές της «Πόλης του Θεού» στο Κοράνι, δηλαδή του ουράνιου παραδείσου.

Στην ανατολική πλευρά της τεράστιας αίθουσας προσευχής του Μεγάλου Τεμένους, βρίσκεται μαρμάρινο μνημείο με πράσινο θόλο, όπου πιστεύεται ότι έχει ταφεί η κεφαλή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των προφητών και του Ισλάμ. Εδώ προσέρχονται χριστιανοί και μουσουλμάνοι για να λατρέψουν και να προσκυνήσουν την ιερή κάρα του αγίου.

Πηγές

• “Islam: Art and Architecture”, edit. Markus Hattstein and Peter Delius, pp. 67 – 71: The Great Mosque of Damascus, Koenemann, Cologne, 2000.
• “1001 Buildings You Must See Before You Die”, p. 49: Umayyad Mosque, General Editor Mark Irving, Cassell Illustrated, London, 2008.
• “1001 Historic Sites You Must See Before You Die” (In collaboration with UNESCO), p. 763: Great Mosque, Damascus, Syria, General Editor Richard Cavendish, Cassell Illustrated, London, 2008.
• Wolfgang Gockel and Helga Bruns: “Syria – Lebanon”, Nelles Guides, München, 1998.
• «Παγκόσμια Πολιτιστική Εγκυκλοπαίδεια – Τα Μνημεία της UNESCO» (ελληνική έκδοση), τόμος 23, σελ. 174 – 177, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Α. Ε., Αθήνα, 2006.
• «Παγκόσμια Κληρονομιά UNESCO – Οι Θησαυροί της Τέχνης», σελ. 256 – 259: Η αρχαία πόλη της Δαμασκού, Εκδόσεις Καρακώτσογλου, Αθήνα, 2003.
• Michel de Grece: «ΣΥΡΙΑ – Ελληνικοί Απόηχοι», σελ. 224 – 228, Εκδόσεις ΑΔΑΜ, Αθήνα, 1993.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Umayyad Mosque στο Wikimedia Commons