Αρχαία Κόρινθος

Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη και κράτος. Για τη σύγχρονη πόλη, δείτε: Κόρινθος. Για το νυν χωριό και παλιά πόλη, δείτε: Αρχαία Κόρινθος Κορινθίας. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κόρινθος (αποσαφήνιση).

Η αρχαία Κόρινθος ήταν σημαντική πόλη-κράτος της αρχαίας Πελοποννήσου. Έλεγχε μία περιοχή που αντιστοιχούσε στα ανατολικά του σημερινού νομού Κορινθίας και στα βορειοανατολικά του νομού Αργολίδας. Συνόρευε με τη Σικυώνα στα δυτικά, με τους Μεγαρείς στα ανατολικά, με τους Αργείους στα νοτιοδυτικά και με τους Επιδαύριους στα νότια. Η αρχαία Κόρινθος έλεγχε τη νευραλγική θέση του Ισθμού και αποτελούσε το σημαντικότερο εμπορικό κόμβο του αρχαίου κόσμου, μέχρι να απειληθεί από την Αθήνα. Η Κόρινθος θεωρούνταν η πλουσιότερη πόλη του αρχαίου κόσμου.

Κορινθία
Περιοχή της αρχαίας Ελλάδας
Ο ναός του Απόλλωνα στην αρχαία Κόρινθο
Τοποθεσία:	Πελοπόννησος
Μεγαλύτερη πόλη:	Αρχαία Κόρινθος
Διάλεκτος:	Δωρική
Περίοδος ακμής:	7ος αιώνας π.Χ.
Χάρτης της αρχαίας Κορινθίας και Αργολίδας

Ιστορία

Η αρχαία Κόρινθος κατοικήθηκε από τα νεολιθικά χρόνια (5000-3000 π.Χ.). Η λατρεία του Μελικάρτου στον Ισθμό της Κορίνθου ίσως έχει σχέση με τη λατρεία του φοινικικού Μελκάρθ. Το όνομά του, που διασώθηκε αναπλασμένο στα ελληνικά μπορεί να υποδεικνύει την εγκατάσταση Φοινίκων στην Κόρινθο. Σύμφωνα βέβαια με την ελληνική μυθολογία και σε αντίθεση με την προηγούμενη εκδοχή, ο Μελικέρτης ήταν γιος του Αθάμαντα, του βασιλιά του Ορχομενού της Βοιωτίας, και της Ινώς, της κόρης του Κάδμου. Όταν λόγω της μανίας του Αθάμαντα έπεσε με τη μητέρα του στη θάλασσα, για να σωθούν, πνίγηκαν και μεταμορφώθηκαν σε θαλάσσιες θεότητες: η Ινώ ονομάστηκε Λευκοθέα και ο Μελικέρτης Παλαίμονας. Το σώμα του Μελικέρτη-Παλαίμονα μεταφέρθηκε από ένα δελφίνι στον Ισθμό της Κορίνθου και ο βασιλιάς της πόλης, ο Σίσυφος, προς τιμήν του έκανε θυσίες και καθιέρωσε τα Ίσθμια, τους γνωστούς αγώνες της αρχαιότητας. Κατά την εποχή του χαλκού αναφέρεται σε πολυάριθμους αρχαίους μύθους, όπως στο μύθο του Σίσυφου, στο μύθο του Βελλερεφόντη, στο μύθο του Ιάσονα και της Μήδειας κ.α. Ο Όμηρος στον κατάλογο των Νεών αναφέρει την Κόρινθο να συμμετέχει στην Τρωική εκστρατεία υπό την ηγεσία του Αγαμέμνονα βασιλιά των Μυκηνών. Μετά την κάθοδο των Δωριέων εγκαταστάθηκαν στην Κόρινθο Δωριείς εκτοπίζοντας τους παλαιότερους πληθυσμούς, κυρίως ιωνικής καταγωγής ανατολικότερα. Με την εγκατάσταση των Δωριέων καθιερώθηκε και το πολίτευμα της αριστοκρατίας στην Κόρινθο, όπου κυβερνούσε πλέον μία αριστοκρατική τάξη Δωριέων, οι Βακχιάδες.

Αρχαϊκή περίοδος

Ο Περίανδρος

Στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ. καταλύθηκε το πολίτευμα της αριστοκρατίας και εγκαθιδρύθηκε Τυραννία με πρώτο Τύραννο τον Κύψελο. Τον Κύψελο τον διαδέχτηκε ο Περίανδρος που χαρακτηρίστηκε ένας από τους επτά σοφούς της Αρχαϊκής περιόδου. Τον Περίανδρο τον διαδέχτηκε ο ανηψιός του Ψαμμήτιχος, ο οποίος δολοφονήθηκε μετά από τρία χρόνια και επανήλθε το καθεστώς της αριστοκρατίας.

Κατά το τέλος της Αρχαϊκής Περιόδου, έγιναν διάφορα πολύ μεγάλα έργα στην Κόρινθο, αλλά και στις αποικίες, ενώ κατασκευάστηκε για πρώτη φορά από τον Βακχιάδη Αμεινοκλή, η τριήρης, το πολεμικό σκάφος που χάρισε στον Ελληνισμό την κυριαρχία στις θάλασσες και το οποίο ήταν το απαύγασμα της τεχνολογίας που είχαν αναπτύξει οι αρχαίοι Κορίνθιοι.

Κλασική περίοδος

Στους Περσικούς πολέμους οι Κορίνθιοι ήταν από τις ηγετικές δυνάμεις της ελληνικής συμμαχίας εναντίον των Περσών. Συμμετείχαν στη μάχη της Σαλαμίνας με 40 πλοία, καθώς και στη μάχη των Πλαταιών με 5.000 οπλίτες. Τα επόμενα χρόνια, η Κόρινθος ανέπτυξε έντονο εμπορικό ανταγωνισμό με την Αθήνα, που οδήγησε στο ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου. Η Κόρινθος συγκρότησε συμμαχία με τη Σπάρτη και άλλες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, εναντίον της Αθήνας, προσφέροντας στη συμμαχία τον ισχυρό της στόλο, τον μοναδικό στην αρχαία Ελλάδα που μπορούσε να αντιμετωπίσει τον Αθηναϊκό.

Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, στην Κόρινθο ξέσπασε εμφύλιος μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών. Η επικράτηση των δημοκρατικών έστρεψε την Κόρινθο σε συμμαχία με την Αθήνα, καθώς και με τη Θήβα. Η νέα συμμαχία συγκρούστηκε με τη Σπάρτη και ο πόλεμος αυτός έγινε γνωστός ως Κορινθιακός πόλεμος. Ο πόλεμος αυτός τελείωσε το 386 π.Χ. με την Ανταλκίδειο ειρήνη.

Τα επόμενα χρόνια

Το 365 π.Χ. κατέλαβε την εξουσία ο Τιμοφάνης, στην Κόρινθο και κυβέρνησε τυραννικά. Στις παρακλήσεις και νουθεσίες του αδερφού του Τιμολέοντα, ο Τιμοφάνης δεν έδωσε σημασία κι έτσι ο Τιμολέων έλαβε μέρος σε συνωμοσία, που είχε ως αποτέλεσμα τον φόνο του τυράννου. Η Κόρινθος απαλλάχθηκε από την τυραννία και αρκετοί πολίτες θεωρούσαν τον Τιμολέοντα τυραννοκτόνο ενώ άλλοι, μεταξύ αυτών και η μητέρα του, αδελφοκτόνο. Υπό το βάρος των τύψεων ο Τιμολέων αποσύρθηκε από το δημόσιο βίο και ιδιώτευσε στην κορινθιακή ύπαιθρο. Στη συνέχεια, ο Τιμολέων διοργάνωσε διαδοχικές εκστρατείες στη Σικελία για να βοηθήσει τις Κορινθιακές αποικίες της περιοχής και σημαντικές εμπορικές βάσεις απέναντι στην απειλή των Καρχηδονίων. Το 336 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος συγκρότησε στην Κόρινθο τη συμμαχία των ελληνικών πόλεων εναντίον των Περσών. Τα επόμενα χρόνια, η δύναμη της Κορίνθου περιορίστηκε και σταδιακά επισκιάστηκε από τη νεοσύστατη Αχαϊκή Συμπολιτεία. Το 146 π.Χ. συμμάχησε με την Αχαϊκή συμπολιτεία σε μία τελευταία προσπάθεια των Ελλήνων να αντιμετωπίσουν τον Ρωμαίο στρατηγό Λεύκιο Μόμμιο που βάδιζε προς την Πελοπόννησο. Οι Έλληνες ηττήθηκαν στον Ισθμό και ακολούθησε η καταστροφή της Κορίνθου.

Η Ρωμαϊκή περίοδος

Η πόλη επανοικίζεται το 44 π.Χ., αναπτύσσεται και πάλι και το 51-52 μ.Χ. δέχεται την επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου. Το κέντρο της οργανώνεται νότια του ναού του Απόλλωνα και περιλαμβάνει καταστήματα, μικρούς ναούς, κρήνες, λουτρό και άλλα δημόσια κτήρια. Το 267 μ.Χ., με την εισβολή των Ερούλων, αρχίζει η παρακμή της πόλης, η οποία ωστόσο επιζεί, παρά τις επανειλημμένες καταστροφές και εισβολές, μέχρι την απελευθέρωσή της από τους Οθωμανούς το 1822.

Αρχαιολογική έρευνα

Οι κύριες θρησκευτικές εορτές και ιερά στην αρχαία Ελλάδα. Στην Κόρινθο υπήρχε ιερό όπου τελούνταν η λατρεία του Απόλλωνα

Περιορισμένη σε έκταση και αποτελέσματα έρευνα έγινε κατά τα έτη 1892 και 1906 από τον Α. Σκιά με δαπάνες της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή που συνεχίζονται έως σήμερα, άρχισαν το 1896 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, που έφεραν στο φως την αγορά, ναούς, κρήνες, καταστήματα, στοές, λουτρά. Επίσης, ερευνήθηκαν ο Ακροκόρινθος, προϊστορικοί οικισμοί, το Θέατρο, το Ωδείο, το Ασκληπιείο, νεκροταφεία, η συνοικία των κεραμέων και άλλα κτήρια.

Μνημεία:

• Ακροκόρινθος
• Ασκληπιείο
• Ιουλία Βασιλική
• Βήμα του Αποστόλου Παύλου
• Γλαύκη κρήνη
• Πειρήνη
• Ρωμαϊκό Ωδείο
• Ναός Ε ή της Οκταβίας
• Ναός του Απόλλωνα

Πόλεις της αρχαίας Κορινθίας

Ο Ακροκόρινθος πίσω από τον ναό του Απόλλωνα

Η αρχαία Κόρινθος ήταν χτισμένη στους πρόποδες του Ακροκορίνθου, του βραχώδους λόφου που βρίσκεται νοτιοδυτικά της σύγχρονης πόλης. Η Κόρινθος διέθετε δύο επίνεια, το Λέχαιο στα βόρεια της αρχαίας πόλης, στις ακτές του Κορινθιακού κόλπου και τις Κεχριές στα ανατολικά της αρχαίας πόλης, στις ακτές του Σαρωνικού. Στη νότια πλευρά του Ισθμού, στο σημείο περίπου που ξεκινούσε η δίολκος ήταν χτισμένη η παραλιακή πόλη Σχοινούντας. Πολύ κοντά στο Σχοινούντα βρισκόταν ο σημαντικός λατρευτικός χώρος των Ισθμίων. Τα Ίσθμια ήταν λατρευτικός χώρος αφιερωμένος στον Ποσειδώνα και προς τιμήν του διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια αθλητικοί αγώνες. Στη βόρεια πλευρά του Ισθμού βρίσκονταν οι Θέρμες, κοντά στο σημερινό Λουτράκι, γνωστές από την αρχαιότητα για τις ιαματικές πηγές τους. Βορειότερα από τις Θέρμες βρισκόταν ο σημαντικός λατρευτικός χώρος του Ηραίου, χτισμένος στη θέση του ομώνυμου ακρωτηρίου. Στη θέση της σημερινής Περαχώρας βρισκόταν η πόλη Πείρεον. Άλλες αρχαίες Κορινθιακές πόλεις ήταν η Κρομμυώνα, χτισμένη στις νότιες πλαγιές των Γερανείων, κοντά στις ακτές του Σαρωνικού (στην περιοχή που βρίσκονται σήμερα οι Άγιοι Θεόδωροι), η Οινοη στις βόρειες πλαγιές των Γερανείων, κοντά στις ακτές του Κορινθιακού κόλπου, οι Ασές στα βορειοδυτικά της Κορίνθου κοντά στο σημερινό χωριό Βραχάτι, οι Ορνεαί μεταξύ Κορίνθου και Σικυώνος που αναφέρει ο Στράβων στα νοτιοανατολικά του σημερινού χωριού Ζευγολατιού, η Μαυσός, νοτιοδυτικά της Κορίνθου στη διαδρομή Κορίνθου-Νεμέας. Στα νότια της αρχαίας Κορίνθου βρίσκονταν η Σολυγεία και η Τενέα. Η Σολυγεία ήταν χτισμένη στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το χωριό Σοφικό ενώ η Τενέα στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το χωριό Χιλιομόδι.

Αποικίες των Κορινθίων

Ναός στην αρχαία Απολλωνία

Οι Κορίνθιοι ως σημαντική εμπορική δύναμη είχαν δημιουργήσει ένα δίκτυο αποικιών κυρίως στη δύση που τους βοηθούσαν να ελέγχουν το εμπόριο στις περιοχές αυτές. Στα νησιά του Ιονίου είχαν αποικίσει τη Λευκάδα και την Κέρκυρα, ενώ στις ηπειρωτικές ακτές του Ιονίου είχαν ιδρύσει τις αποικίες Άκτιο και Αμβρακία. Βορειότερα στην Αδριατική ίδρυσαν τις αποικίες Επίδαμνος και Απολλωνία. Και οι δύο βρίσκονταν στα παράλια της σημερινής Αλβανίας. Η Επίδαμνος κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο μετατράπηκε σε πολύ σημαντικό Ρωμαϊκό λιμάνι και μετονομάστηκε από τους Ρωμαίους σε Δυρράχιο. Στη Σικελία οι Κορίνθιοι ίδρυσαν τις Συρακούσες, οι οποίες μετέπειτα εξελίχθηκαν στην ισχυρότερη πόλη του νησιού. Οι σχέσεις Κορίνθου - Συρακουσών παρέμεναν καλές και συχνά οι Κορίνθιοι πρόσφεραν βοήθεια στους Συρακούσιους, όταν απειλούνταν από εξωτερικούς εχθρούς. Με αυτές τις αποικίες η Κόρινθος κυριαρχούσε στο εμπόριο της δυτικής Μεσογείου. Στην ανατολική πλευρά της Ελλάδας οι Κορίνθιοι δεν ίδρυσαν πολλές αποικίες. Η σημαντικότερη αποικία τους εκεί ήταν η Ποτίδαια. Η Ποτίδαια χτίστηκε στη Χαλκιδική σε ιδιαίτερα στρατηγική θέση, πάνω στο στενό ισθμό στην αρχή της χερσονήσου της Κασσάνδρας. Μετά τους Περσικούς πολέμους η Ποτίδαια πέρασε στον έλεγχο των Αθηναίων. Η αντιπαράθεση Κορινθίων - Αθηναίων για τον έλεγχο της Ποτίδαιας αποτέλεσε μία από τις βασικές αφορμές για το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου.

Δείτε επίσης

• Κόρινθος
• Αρχαία Κόρινθος (χωριό)

Πηγές

• Σπυρίδων Λάμπρος, Ιστορικά μελετήματα, Εν Αθήναις, Εκ του τυπογραφείου «ο Παλαμήδης», 1884

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• Δήμος Κορίνθου, αρχαία Κόρινθος Αρχειοθετήθηκε 2009-09-25 στο Wayback Machine.
• Ιστορία της Κορίνθου και μυθολογία
• ΤΕΙ Πειραία, Κόρινθος
• Ελλάδος περιήγησις... Κόρινθος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)