[go: nahoru, domu]
Wiktionary

այր

Armenian

edit

Pronunciation

edit

Etymology 1

edit

Learned borrowing from Old Armenian այր (ayr)

Noun

edit

այր • (ayr) (archaic, poetic)

  1. man
  2. husband, spouse
  3. (figuratively) brave person, daredevil
Declension
edit
i-type, animate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative այր (ayr) այրեր (ayrer)
dative այրի (ayri) այրերի (ayreri)
ablative այրից (ayricʻ) այրերից (ayrericʻ)
instrumental այրով (ayrov) այրերով (ayrerov)
locative — —
definite forms
nominative այրը/այրն (ayrə/ayrn) այրերը/այրերն (ayrerə/ayrern)
dative այրին (ayrin) այրերին (ayrerin)
1st person possessive forms (my)
nominative այրս (ayrs) այրերս (ayrers)
dative այրիս (ayris) այրերիս (ayreris)
ablative այրիցս (ayricʻs) այրերիցս (ayrericʻs)
instrumental այրովս (ayrovs) այրերովս (ayrerovs)
locative — —
2nd person possessive forms (your)
nominative այրդ (ayrd) այրերդ (ayrerd)
dative այրիդ (ayrid) այրերիդ (ayrerid)
ablative այրիցդ (ayricʻd) այրերիցդ (ayrericʻd)
instrumental այրովդ (ayrovd) այրերովդ (ayrerovd)
locative — —
Derived terms
edit
given names

Etymology 2

edit

From Old Armenian այր (ayr).

Noun

edit

այր • (ayr)

  1. cave, grotto
    Synonyms: քարանձավ (kʻaranjav), անձավ (anjav), քարայր (kʻarayr)
Declension
edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
singular plural
nominative այր (ayr) այրեր (ayrer)
dative այրի (ayri) այրերի (ayreri)
ablative այրից (ayricʻ) այրերից (ayrericʻ)
instrumental այրով (ayrov) այրերով (ayrerov)
locative այրում (ayrum) այրերում (ayrerum)
definite forms
nominative այրը/այրն (ayrə/ayrn) այրերը/այրերն (ayrerə/ayrern)
dative այրին (ayrin) այրերին (ayrerin)
1st person possessive forms (my)
nominative այրս (ayrs) այրերս (ayrers)
dative այրիս (ayris) այրերիս (ayreris)
ablative այրիցս (ayricʻs) այրերիցս (ayrericʻs)
instrumental այրովս (ayrovs) այրերովս (ayrerovs)
locative այրումս (ayrums) այրերումս (ayrerums)
2nd person possessive forms (your)
nominative այրդ (ayrd) այրերդ (ayrerd)
dative այրիդ (ayrid) այրերիդ (ayrerid)
ablative այրիցդ (ayricʻd) այրերիցդ (ayrericʻd)
instrumental այրովդ (ayrovd) այրերովդ (ayrerovd)
locative այրումդ (ayrumd) այրերումդ (ayrerumd)
Alternative forms
edit

Old Armenian

edit

Etymology 1

edit

From Proto-Armenian *aynr, from *anir, from Proto-Indo-European *h₂nḗr.[1][2][3][4][5] See also առն (aṙn).

Noun

edit

այր • (ayr)

  1. man, adult male
    քաջ արանց ― kʻaǰ arancʻ ― emperor
    վատ արանց ― vat arancʻ ― coward
    այր երեւելի ― ayr ereweli ― personage
    այր իւրաքանչիւր ― ayr iwrakʻančʻiwr ― every one, every person, every body
    այր ոք ― ayr okʻ ― a person, someone
    այր ընդ արամբ, այր զարամբ ― ayr ənd aramb, ayr zaramb ― in competition; with emulation
    այր ցընկեր ― ayr cʻənker ― one to another
    ընդ այր եւ ընդ կին ― ənd ayr ew ənd kin ― the men as well as the women, both men and women
    առ այր, յայր ― aṙ ayr, yayr ― each person, a head, a man
    այր խաղաղութեան ― ayr xałałutʻean ― peaceful man
    այր գործոյ ― ayr gorcoy ― ingenious, active man
    այր զօրութեան ― ayr zōrutʻean ― valorous man
    այր մահու ― ayr mahu ― guilty, worthy of death
    այր պատերազմի ― ayr paterazmi ― belligerous, warlike, martial man
    արք արեանց ― arkʻ areancʻ ― sanguinary, bloody men
    այր Աստուծոյ ― ayr Astucoy ― man of God
    այր եւ ձի, առն եւ ձիոյ ― ayr ew ji, aṙn ew jioy ― cavalry, horse
  2. husband, spouse
    առն տալ ― aṙn tal ― to marry
    առն՝ արանց լինել ― aṙn, arancʻ linel ― to get, to be married
  3. man of courage
Usage notes
edit

The word has three combining forms: առն- (aṙn-), այր- (ayr-) and ար- (ar-).

Declension
edit
anomalous
singular plural
nominative այր (ayr) արք (arkʻ)
genitive առն (aṙn) արանց (arancʻ)
dative առն (aṙn) արանց (arancʻ)
accusative այր (ayr) արս (ars)
ablative առնէ (aṙnē) արանց (arancʻ)
instrumental արամբ (aramb) արամբք (arambkʻ)
locative առն (aṙn) արս (ars)
Derived terms
edit
given names
Descendants
edit
  • → Armenian: այր (ayr)

References

edit
  1. ^ Ačaṙyan, Hračʻya (1940) Hayocʻ lezvi patmutʻyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, pages 36–37
  2. ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “այր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
  3. ^ Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 34
  4. ^ Fortson, Benjamin W. (2010) Indo-European Language and Culture: An Introduction, second edition, Oxford: Blackwell, page 387
  5. ^ Martirosyan, Hrach (2010) “ayr₁”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 61

Further reading

edit
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “այր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “այր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy

Etymology 2

edit

The origin is uncertain.

Has been considered an inheritance from Proto-Indo-European, with a cognate either in Ancient Greek ἄντρον (ántron, “cave”)[1][2][3][4][5][6] or Hittite [script needed] (ḫariya-, “valley”).[7][8][9][10]

Noun

edit

այր • (ayr)

  1. cave, cavern, grotto
  2. desolate place
Declension
edit
i-type
singular plural
nominative այր (ayr) այրք (ayrkʻ)
genitive այրի (ayri) այրից (ayricʻ)
dative այրի (ayri) այրից (ayricʻ)
accusative այր (ayr) այրս (ayrs)
ablative այրէ (ayrē) այրից (ayricʻ)
instrumental այրիւ (ayriw) այրիւք (ayriwkʻ)
locative այրի (ayri) այրս (ayrs)
Derived terms
edit
Descendants
edit

References

edit
  1. ^ Pisani, Vittore (1944) “Armenische Studien. I. Zur armenischen Etymologie”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung‎[1] (in German), volume 68, number 3/4, pages 161–162
  2. ^ Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 50
  3. ^ Lamberterie, Charles de (1978) “Armeniaca I–VIII: études lexicales”, in Bulletin de la Société de Linguistique de Paris (in French), volume 73, pages 243–245
  4. ^ Lamberterie, Charles de (1992) “Introduction à l’arménien classique”, in Lalies: Actes des sessions de linguistique et de littérature 10 (Aussois, 29 août – 3 septembre 1988 / 28 août – 2 septembre 1989) (in French), volume 10, page 238 of 234–289
  5. ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 92
  6. ^ J̌ahukyan, Geworg (2010) “այր II”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 50a
  7. ^ Greppin, John A. C. (1983) “Armenian h-, Hittite h-, and the Indo-European laryngeal”, in Handes Amsorya‎[2], volume 87, Vienna, column 69
  8. ^ Tischler, Johann (1977–1983) “ḫari-”, in Hethitisches etymologisches Glossar (Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft; 20) (in German), volume I, Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, pages 172–173
  9. ^ Puhvel, Jaan (1991) Hittite Etymological Dictionary (Trends in linguistics. Documentation; 5), volume 3, Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 144
  10. ^ Mallory, J. P., Adams, D. Q., editors (1997), Encyclopedia of Indo-European culture, London, Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers, page 96a

Further reading

edit
  • Ačaṙean, Hračʻeay (1971) “այր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume I, Yerevan: University Press, pages 174–175
  • Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “այր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Clackson, James (1994) The linguistic relationship between Armenian and Greek (Publications of the Philological Society; 30), Oxford, Cambridge: Blackwell, page 98
  • Martirosyan, Hrach (2010) “ayr₂”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 62
  • Martirosyan, Hrach (2013) “The place of Armenian in the Indo-European language family: the relationship with Greek and Indo-Iranian”, in Journal of Language Relationship‎[3], number 10, page 109
  • Petrosean, Matatʻeay (1879) “այր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
  • Thorsø, Rasmus (2023) Prehistoric loanwords in Armenian: Hurro-Urartian, Kartvelian, and the unclassified substrate‎[4], PhD dissertation, Leiden University, page 21
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=այր&oldid=79929754"