բախեմ
Old Armenian
editAlternative forms
edit- բաղխեմ (bałxem)
Etymology
editOf onomatopoeic origin. Compare Russian бабах (babax), бац (bac), English bang. The late spelling բաղխեմ (bałxem) is an emphatic formation.
Verb
editբախեմ • (baxem) (aorist indicative բախեցի)
- (transitive) to strike, to beat; to knock (at a door); to scourge
- բախել ի քարի զոտս ― baxel i kʻari zots ― to strike one's foot in a stone
- բախել հողմոց զտուն ― baxel hołmocʻ ztun ― raging of the wind against the houses
- բախել զդուռն, ի դրան ― baxel zduṙn, i dran ― to knock at the door
- բախել զկուրծս ― baxel zkurcs ― to beat one's breast
- բախել զքնար ― baxel zkʻnar ― to play a cithern, harp, lyre
- բախել ճառագայթից զաչս ― baxel čaṙagaytʻicʻ začʻs ― to dazzle the eyes
- բախեալ արտասուօք ― baxeal artasuōkʻ ― burst into tears
Conjugation
editactive
| infinitive | բախել (baxel) | participle | բախեցեալ, բախեալ (baxecʻeal, baxeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | բախեցուցանեմ (baxecʻucʻanem) | aorist stem | բախեց- (baxecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախեմ (baxem) | բախես (baxes) | բախէ (baxē) | բախեմք (baxemkʻ) | բախէք (baxēkʻ) | բախեն (baxen) | |
| imperfect | բախէի, բախեի* (baxēi, baxei*) | բախէիր, բախեիր* (baxēir, baxeir*) | բախէր (baxēr) | բախէաք, բախեաք* (baxēakʻ, baxeakʻ*) | բախէիք, բախեիք* (baxēikʻ, baxeikʻ*) | բախէին, բախեին* (baxēin, baxein*) | |
| aorist | բախեցի (baxecʻi) | բախեցեր (baxecʻer) | բախեաց (baxeacʻ) | բախեցաք (baxecʻakʻ) | բախեցէք, բախեցիք (baxecʻēkʻ, baxecʻikʻ) | բախեցին (baxecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիցեմ (baxicʻem) | բախիցես (baxicʻes) | բախիցէ (baxicʻē) | բախիցեմք (baxicʻemkʻ) | բախիցէք (baxicʻēkʻ) | բախիցեն (baxicʻen) | |
| aorist | բախեցից (baxecʻicʻ) | բախեսցես (baxescʻes) | բախեսցէ (baxescʻē) | բախեսցուք (baxescʻukʻ) | բախեսջիք (baxesǰikʻ) | բախեսցեն (baxescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բախեա՛ (baxeá) | — | — | բախեցէ՛ք (baxecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | բախեսջի՛ր (baxesǰír) | — | — | բախեսջի՛ք (baxesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բախեր (mí baxer) | — | — | մի՛ բախէք (mí baxēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | բախել, բախիլ* (baxel, baxil*) | participle | բախեցեալ, բախեալ (baxecʻeal, baxeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | բախեցուցանեմ (baxecʻucʻanem) | aorist stem | բախեց- (baxecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիմ (baxim) | բախիս (baxis) | բախի (baxi) | բախիմք (baximkʻ) | բախիք (baxikʻ) | բախին (baxin) | |
| imperfect | բախէի (baxēi) | բախէիր (baxēir) | բախէր, բախիւր (baxēr, baxiwr) | բախէաք (baxēakʻ) | բախէիք (baxēikʻ) | բախէին (baxēin) | |
| aorist | բախեցայ (baxecʻay) | բախեցար (baxecʻar) | բախեցաւ (baxecʻaw) | բախեցաք (baxecʻakʻ) | բախեցայք (baxecʻaykʻ) | բախեցան (baxecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բախիցիմ (baxicʻim) | բախիցիս (baxicʻis) | բախիցի (baxicʻi) | բախիցիմք (baxicʻimkʻ) | բախիցիք (baxicʻikʻ) | բախիցին (baxicʻin) | |
| aorist | բախեցայց (baxecʻaycʻ) | բախեսցիս (baxescʻis) | բախեսցի (baxescʻi) | բախեսցուք (baxescʻukʻ) | բախեսջիք (baxesǰikʻ) | բախեսցին (baxescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բախեա՛ց (baxeácʻ) | — | — | բախեցարո՛ւք (baxecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | բախեսջի՛ր (baxesǰír) | — | — | բախեսջի՛ք (baxesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բախիր (mí baxir) | — | — | մի՛ բախիք (mí baxikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
edit- աղեբախք (ałebaxkʻ)
- աղէբախք (ałēbaxkʻ)
- անբախ (anbax)
- անձրեւաբախ (anjrewabax)
- բաբախեմ (babaxem)
- բաբախիմ (babaxim)
- բաբախիւն (babaxiwn)
- բաբախումն (babaxumn)
- բախ (bax)
- բախած (baxac)
- բախբախեմ (baxbaxem)
- բախբախումն (baxbaxumn)
- բախեցուցանեմ (baxecʻucʻanem)
- բախիւն (baxiwn)
- բախողարար (baxołarar)
- բախութիւն (baxutʻiwn)
- բախումն (baxumn)
- դիւաբախ (diwabax)
- դիւաբախիմ (diwabaxim)
- դիւաբախութիւն (diwabaxutʻiwn)
- ընդդիմաբախ (ənddimabax)
- ընդդիմաբախութիւն (ənddimabaxutʻiwn)
- խստաբախ (xstabax)
- կրծաբախ (krcabax)
- մաղաբախութիւն (małabaxutʻiwn)
- մտաբախ (mtabax)
- մտաբախութիւն (mtabaxutʻiwn)
- սրտաբախ (srtabax)
- վերաբախիմ (verabaxim)
Descendants
edit- Armenian: բախել (baxel)
References
edit- Petrosean, Matatʻeay (1879) “բախեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “բախեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “բախ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 164