Redaktado de Arad (historia departemento)

'''Arad''' estis historia reĝa departemento en la meza parto de la Hungara Reĝlando, pli proksime rande de sud-okcidenta [[Transilvanio]], rumane: '''Comitatul Arad''', germane: '''Komitat Arad'''.
[[Dosiero:AradKoH.png|eta|350px|dekstra|Hungara reĝlando kun Kroatio, loko de departemento Arad]]
[[Dosiero:MuresRiver.750pix.jpg|eta|300px|dekstra|Mures ĉe Arad]]
* Departementejo: [[Arad]]
* [[Areo]]: 6&nbsp;078 &nbsp;km²
* [[Loĝantaro]]: 414&nbsp;388 en [[1910]]

== Demografio ==
Laŭ la censo de 1880
* 70&nbsp;237 (23,1%) [[hungaroj]]
* 32&nbsp;210 (10,6%) [[germanoj]]
* 3&nbsp;063 (1,0%) [[slovakoj]]
* 192&nbsp;130 (63,3%) [[rumanoj]]
* 2&nbsp;199 (0,7%) [[serboj]]
* 3&nbsp;675 (2,2%) ceteraj.

Laŭ la censo de 1910
* 124&nbsp;215 (30,0%) [[hungaroj]]
* 38&nbsp;695 (9,3%) [[germanoj]]
* 5&nbsp;541 (1,3%) [[slovakoj]]
* 239&nbsp;755 (57,9%) [[rumanoj]]
* 2&nbsp;138 (0,5%) [[serboj]]
* 4&nbsp;134 (1,7%) ceteraj.

== Administracio ==
Estis 10 distriktoj, ties nomoj kaj departementejoj samas:

* [[Arad]], samtempe departementejo kun titolo libera reĝa [[urbo]]
* [[Borosjenő]]
* [[Borossebes]]
* [[Elek]]
* [[Kisjenő]]
* [[Nagyhalmágy]]
* [[Pécska]]
* [[Radna]]
* [[Ternova]]
* [[Világos]]
Krome estis 216 da vilaĝoj.

La departemento estis oriente montara, okcidente ebenaĵa. Grava [[rivero]] estas [[Mures]]. La departemento estas grava trafika nodo. Tie disiĝas la vojoj el [[Budapeŝto]] al suda Transilvanio aŭ al suda [[Danubo]].

[[Stefano la 1-a (Hungario)]] fondis la departementon en komence de la 11-a j.c. En [[1241]] la tataroj multloke faris senhomaj la komunumojn. En la 13-a j.c. alvenis [[germanoj]] kaj [[rumanoj]]. En [[1514]] armeo de [[György Dózsa]] faris detruojn. Dum la [[turkoj|turka]] erao la okcidenta parto apartenis al [[Turkio]], la orienta apartenis al Princlando [[Transilvanio]] sub aŭspicio de [[Turkio]]. La departemento liberiĝis de la turkoj en [[1716]] kaj ĝis [[1741]] iĝis landogarda zono. En [[1849]] la hungara armeo okupis kaj tenis la departementon ne tro longe. Poste en urbo Arad okazis kruda reprezalio. Ekde [[1920]] la plej granda parto apartenas al [[Rumanio]], kies departementa sistemo estas tute alia.
La hungara parto ( 1 urbo kaj 6 vilaĝoj) dum efemera tempo estis restaĵo-departemento kun departementejo Elek. Poste ĝi kuniĝis al departemento Békés.

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
* [http://mtdaportal.extra.hu/adatbazisok.html Censo de Hungario en 1880 (hungare)]
* [http://www.omm1910.hu/?/adatbank Censo de la Aŭstra-Hungara Monarĥio en 1910 (hungare, angle kaj germane)] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20141006080757/http://www.omm1910.hu/?%2Fadatbank |date=2014-10-06 }}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Departementoj de reĝlando Hungario]]
* [[Hungara reĝlando]]

{{Departementoj de Hungara reĝlando}}

[[Kategorio:Departementoj de Hungara Reĝlando|Arad departemento]]