«Filosofoen bizitzak» aldatzen

{{izenburu etzana}}

[[Fitxategi:Laertii Diogenis De Vitis Dogmatis et Apophthegmatis Eorum Qui in Philosophia Claruerunt.jpg|thumb|250px|eskuinera|'''Filosofoen bizitzak'''. 1594. urteko grekerazko eta latinezko edizioa (Thomas Aldobrandini):Laertii Diogenis De Vitis Dogmatis et Apophthegmatis Eorum Qui in Philosophia Claruerunt.]]
'''''Filosofoen bizitzak''''' edo '''''Filosofo argien bizitzak'''''<ref>Izenburu luzeagoak ere izan ditu lanak batez ere argitalpen zaharretan.</ref> ([[greziera]]z, φιλóσοφoι Βίοι) greziar eta erromatar kulturetako antzinako filosofoei buruz, [[Tales|Tales Miletokoarekin]] (K. a. c.624-c.546) hasi eta [[II. mendea|II. mendeko]] [[Sexto Enpiriko]] arte, [[Diogenes Laerzio]] [[doxografia|doxografo]] eta [[biografia|biografoak]] idatzitako bilduma bat da, [[greziera|grekeraz]] jatorrian, liburuki sorta moduan antolatua. Bertan, filosofoen jatorriari eta bizitzari buruzko datuak <ref>Adibidez, "[[Euklides]] Megarakoa zen, Istmotik gertuko hirikoa hain zuzen, edo beste batzuen arabera, Gelakoa...".</ref> eta [[anekdota]]k biltzen dira. Dagokien eskola filosofikoa <ref>Adibidez, "[[Arkelao]] [[Anaxagoras]]en ikasle eta [[Sokrates]]en maisu izan zen, Joniatik Atenasera filosofía naturala ekarri zuen lehena ...".</ref>, pentsaera eta bibliografia zabala <ref>Bertan aipaturiko idazkietatik asko galdu egin dira.</ref> ere aipatzen ditu, filosofo bakoitzaren nortasuna eta pentsaera uztartuz horrela. Filosofoei buruzko bertsoak ere ematen ditu. Lanaren estilo errazak, umoretsua batzuetan <ref>Adibidez, "Diogenesek (zinikoa, alegia) garbia ez zen bainu batean zegoela, hau esan zuen: «Hemen bainatzen direnak, non garbitzen dira?»".</ref> , publiko zabal bati begira idatzia izan zela pentsarazten du. Historian zehar eta egun ere antzinako filosofiaren oinarrizko erreferentzia izan da, askok bere estilo kaxkarra nabarmendu badute ere <ref>[[Alfonso Reyes Ochoa]] mexikar idazleak ''ezinbestekoa bezain baliorik gabea'' dela aipatu du. Ikus {{es}} Alfonso Reyes: ''[http://books.google.es/books?id=aX1lE1FBu10C&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false Obras completas, XIII: La crítica en la edad ateniense, la antigua retórica]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'', 42. orrialdea.</ref>.

== Edukia ==

Diogenes Laerziok [[filosofia]] [[Antzinako Grezia|grekoen]] asmakuntza dela aipatuz abiarazten du bere lana. Bi jatorri aipatzen ditu: [[Anaximandro]] buru duen joniar eskola eta [[Pitagoras]] buru duen eskola italikoa. Bi filosofo mota ere bereizten ditu: dogmatikoak eta efektikoak edo eszeptikoak. Filosofiak hiru atal dituela dio: fisika, etika eta dialektika. Diogenesek bere jarrera filosofikoa argi azaltzen ez badu ere, [[Platon]]engandik, metafisikoengandik eta estoikoengandik urrun egon eta epikurearrekin eta eszeptikoekin bat datorrela dioten iritziak daude. Liburuki dibertigarriena [[ziniko]]ei buruzkoa da, bertan anekdota eta pasarte anitz biltzen duelako. Interesgarriena [[Epikuro]]ri buruzkoa da, ''[[Herodoto]]ri, [[Pitokles]]i eta [[Menezeo]]ri Gutunak'' eta ''Esakuntza Nagusiak'' idazkiak ematen dituelako.<ref>{{es}} Carlos Moreno Guerrero: ''[http://www.nodulo.org/ec/2008/n076p15.htm Por qué leer a Diógenes Laercio]''. Revista EL CATOBLEPAS, 76, 2008ko ekAina, 15. orrialdea.</ref>

<center>
{|border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF"
|colspan="3" bgcolor="#CCCCCC"|'''I-VII liburukiak: Joniar filosofia'''||bgcolor="#CCCCCC" |'''VIII-X liburukiak: Filosofia italikoa'''
|-
|colspan="3" bgcolor="#EFEFEF"|'''I. liburukia''': [[Greziako Zazpi Jakintsuak]], [[Tales]]ekin hasita||bgcolor="#EFEFEF"|'''VIII. liburukia''': [[Pitagoras]] eta [[eskola pitagorikoa|pitagoratarrak]]
|-
|colspan="3" bgcolor="#CCCCCC"|'''II. liburukia''': [[Sokrates]], bere aurrekoekin [[Anaximandro]], [[Anaxagoras]], [[Arkelao]] eta jarraitzaileekin batera||bgcolor="#EFEFEF"|[[Enpedokles]]
|-
|colspan="3" bgcolor="#EFEFEF"|'''III. liburukia''': [[Platon]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''IX. liburukia''': Sailkatu gabeko filosofoak eta [[eszeptikoak]]
|-
|bgcolor="#CCCCCC"|'''IV. liburukia''': [[Atenasko Akademia]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''V. liburukia''': [[Peripatetiko]]ak||bgcolor="#CCCCCC"|'''VI. liburukia''': [[Ziniko]]ak||bgcolor="#EFEFEF"|[[Xenofanes]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Espeusipo]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Aristoteles]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Antistenes]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Heraklito]] (ez da italiar)
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Xenokrates]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Teofrasto]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Diogenes Sinopekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Parmenides]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Polemon]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Estraton Lampsakoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Krates Tebasekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Meliso Samosekoa]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Krantor Solikoa|Krantor]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Likon Troadekoa]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''VII. liburukia''': [[Estoizismo|Estoikoak]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Zenon Eleakoa]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Arzesilao]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Demetrios Falerokoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Zenon Zitiokoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Leuzipo]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Lazides Zirenekoa]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Heraklides Pontiko]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Kleantes]]||bgcolor="#EFEFEF"|[[Demokrito]]
|-
|bgcolor="#EFEFEF"|[[Karneades]]||bgcolor="#EFEFEF"| ||bgcolor="#EFEFEF"|[[Krisipo Solikoa|Krisipo]]||bgcolor="#CCCCCC"|'''X. liburukia''': [[Epikuro]]
|}
</center>
[[Fitxategi:Vitae et sententiae philosophorum.tif|thumb|''Delle vite dei filosofi'', 1611]]

== Erreferentziak ==

{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==

* {{es}} ''Filosofoen bizitzak'' gazteleraz: [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12140528718935940987213/ ''Vidas, opiniones y sentencias de los filósofos más ilustres''], José Ortíz y Sanzen itzulpena, 1887. ''www.cervantesvirtual.com'' webgunean.
* {{en}} ''Filosofoen bizitzak'' ingelesez: ''[https://web.archive.org/web/20071104074151/http://classicpersuasion.org/pw/diogenes/ The lives and opinions of eminnts philosophers]''.
* {{en}} Liburukien eskuizkribuak: ''[http://www.tertullian.org/rpearse/manuscripts/diogenes_laertius.htm Diogenes Laertius: the Manuscripts of "The Lives and Opinions of Eminent Philosophers"]''.
* {{es}} Fernando Báez: [https://web.archive.org/web/20080309221159/http://solotxt.brinkster.net/csn/30diogen.htm Diógenes Laercio o la indiscreción satisfecha].''Casi Nada'' webmagazine. 1998ko abendua.
* {{en}} Smith: ''[https://web.archive.org/web/20090625034023/http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/1028.html Enciclopedy of Greek and Roman Biography and Mythology]'', "Diogenes Laertius" sarrera, I. bolumena, 1022-1023. orrialdea.
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Filosofia lanak]]
[[Kategoria:III. mendeko liburuak]]