Edil curul: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta9) |
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9.5 |
||
| (Non se amosan 9 revisións feitas por 5 usuarios.) | |||
| Liña 1: | Liña 1: | ||
{{Goberno Romano}} |
|||
[[Ficheiro:Dräkt,_Romare,_Nordisk_familjebok.png|dereita|miniatura|445x445px| A Toga praetexta era unha vestimenta honorífica propia dos Edís curules]] |
[[Ficheiro:Dräkt,_Romare,_Nordisk_familjebok.png|dereita|miniatura|445x445px| A Toga praetexta era unha vestimenta honorífica propia dos Edís curules]] |
||
O '''edil curul''' (en [[Lingua latina|latín]], ''aedilis'') era unha maxistratura da antiga Roma. |
O '''edil curul''' (en [[Lingua latina|latín]], ''aedilis'') era unha maxistratura da antiga Roma. |
||
Xurdiron durante a [[República Romana|República romana]], inicialmente para organizar algunhas celebracións. Foi un cargo ao que podían optar os [[patricio]]s e os [[plebe]]os, nacido a imaxe dos edís plebeos, que foron anteriores, e que levan o adxectivo de curul pola cadeira de marfil na que tiñan dereito a se sentar para exerce-las súas funcións<ref> |
Xurdiron durante a [[República Romana|República romana]], inicialmente para organizar algunhas celebracións. Foi un cargo ao que podían optar os [[patricio]]s e os [[plebe]]os, nacido a imaxe dos edís plebeos, que foron anteriores, e que levan o adxectivo de curul pola cadeira de marfil na que tiñan dereito a se sentar para exerce-las súas funcións<ref>Middleton (1790), p. 93</ref>. As súas competencias principais eran tres: |
||
* ''Cura urbis''. Labor de policía e de matemento da orde pública. |
* ''Cura urbis''. Labor de policía e de matemento da orde pública. |
||
* ''Cura ludorum''. Organización dos xogos e das festas públicas. |
* ''Cura ludorum''. Organización dos xogos e das festas públicas. |
||
* ''Cura annonae''. Controlar o abastecemento de cereais e os prezos, e dos pesos e medidas. Tamén inspeccionaban o mercado de escravos e gandos. |
* ''Cura annonae''. Controlar o abastecemento de cereais e os prezos, e dos pesos e medidas. Tamén inspeccionaban o mercado de escravos e gandos. |
||
* Outras competencias: a imposición de multas en virtude da ''coercitio'', pero estaban sometidos a la ''provocatio ad populum'' perante os comicios por tribos; tamén tiñan xurisdición civil e criminal e a capacidade de resolver os preitos menores relacionados co comercio, sobre todo dos contratos de compraventa de animais e escravos nos negocios das prazas dos mercados<ref> |
* Outras competencias: a imposición de multas en virtude da ''coercitio'', pero estaban sometidos a la ''provocatio ad populum'' perante os comicios por tribos; tamén tiñan xurisdición civil e criminal e a capacidade de resolver os preitos menores relacionados co comercio, sobre todo dos contratos de compraventa de animais e escravos nos negocios das prazas dos mercados,<ref>Betancort (2007), p. 68</ref> sempre baixo a supervisión do Pretor urbano; e levar a cabo unha regulación en materias de vicios ocultos. |
||
Era un chanzo do ''[[cursus honorum]]'' ou carreira política, ocupando un lugar intermendio entre o pretor e o cuestor<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.enciclopedia-juridica.biz14.com/d/edilidad-curul/edilidad-curul.htm|páxina-web=|título=Enciclopedia jurídica|data-acceso=18-04-2017}}</ref> e eran designados polos [[Comicios Tribunados]]. [[Plutarco de Queronea|Plutarco]] explica a elección dos edís e sinala que os edís curules toman o seu nome |
Era un chanzo do ''[[cursus honorum]]'' ou carreira política, ocupando un lugar intermendio entre o pretor e o cuestor<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.enciclopedia-juridica.biz14.com/d/edilidad-curul/edilidad-curul.htm|páxina-web=|título=Enciclopedia jurídica|data-acceso=18-04-2017}}</ref> e eran designados polos [[Comicios Tribunados]]. [[Plutarco de Queronea|Plutarco]] explica a elección dos edís e sinala que os edís curules toman o seu nome da [[cadeira curul]] ou ''sella curulis'': |
||
{{Cita|''Despois do Tribunado presentouse a pedir a Edilidade maior, porque hai dúas ordes de edís: unha, que toma o nome das cadeiras con pés curvos en que estes maxistrados sentan para despachar, e a outra, inferior, que se chama plebeo. Noméanse primeiro os de maior dignidade, e despois pásase a votar os outros.''|}} |
{{Cita|''Despois do Tribunado presentouse a pedir a Edilidade maior, porque hai dúas ordes de edís: unha, que toma o nome das cadeiras con pés curvos en que estes maxistrados sentan para despachar, e a outra, inferior, que se chama plebeo. Noméanse primeiro os de maior dignidade, e despois pásase a votar os outros.''|}} |
||
Entre as diferentes características e beneficios outorgados aos edís atópanse numerosos poderes e atribucións. Os edís curules tiñan distintos privilexios como o de poder sentar na ''sella curulis'', ou vestir a ''[[toga praetexta]]''. Posuían, ademais, o ''Ius Imaginum'' ou dereito de gardar en casa as estatuas dos antepasados ilustres. Tiñan en exclusiva o ''Ius Edicendi'', é dicir, o dereito a promulgar edictos -''edicta''-. |
Entre as diferentes características e beneficios outorgados aos edís atópanse numerosos poderes e atribucións. Os edís curules tiñan distintos privilexios como o de poder sentar na ''sella curulis'', ou vestir a ''[[toga praetexta]]''. Posuían, ademais, o ''Ius Imaginum'' ou dereito de gardar en casa as estatuas dos antepasados ilustres. Tiñan en exclusiva o ''Ius Edicendi'', é dicir, o dereito a promulgar edictos -''edicta''-. |
||
No entanto, as diferenzas entre Curules e non Curules fóronse acurtando e, si xa de por si é difícil distinguir entre as funcións dos edís das doutros maxistrados, aínda máis complicado é distinguir entre as función ou tarefas dos edís plebeos e dos curules. De tódolos xeitos, hai constancia de que había xogos e festividades asociadas especificamente a un tipo de edil. Por exemplo os Xogos Plebeos -''Ludi Plebeii''- eran administrados exclusivamente polos edís plebeos mentres que os ''Ludi Magni'', ''Ludi Scenici'' e os ''Ludi Megalenses'' polos curules.<ref> |
No entanto, as diferenzas entre Curules e non Curules fóronse acurtando e, si xa de por si é difícil distinguir entre as funcións dos edís das doutros maxistrados, aínda máis complicado é distinguir entre as función ou tarefas dos edís plebeos e dos curules. De tódolos xeitos, hai constancia de que había xogos e festividades asociadas especificamente a un tipo de edil. Por exemplo os Xogos Plebeos -''Ludi Plebeii''- eran administrados exclusivamente polos edís plebeos mentres que os ''Ludi Magni'', ''Ludi Scenici'' e os ''Ludi Megalenses'' polos curules.<ref>{{Cita web|url=https://www2.uned.es/geo-1-historia-antigua-universal/ROMA/principalconromano.htm|páxina-web=uned.es|título=INSTITUCIONES POLÍTICAS DE LA REPÚBLICA ROMANA|data-acceso=24-05-2019|apelidos=Vázquez Hoys|nome=Ana Mª|data-arquivo=22-10-2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201022103631/https://www2.uned.es/geo-1-historia-antigua-universal/ROMA/principalconromano.htm|url-morta=yes}}</ref> |
||
== Traxectoria == |
== Traxectoria == |
||
Aparece no [[-367|367 a.C]]<ref>{{Cita web|url=http://www.universojus.com/derechoromano/repromana.htm|páxina-web=universojus.com|título=República romana|data-acceso=18-04-2017|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20170426062244/http://www.elergonomista.com/derechoromano/repromana.htm|dataarquivo=26-04-2017|lingua=es|urlmorta=yes}}</ref>, creada ao mesmo tempo que a pretura<ref>{{Cita web|url=http://deconceptos.com/ciencias-sociales/curul|páxina-web=deconceptos.com|título=Concepto de curul|data-acceso=18-04-2017|lingua=es}}</ref>, como unha maxistratura de 2 persoas reservada só para patricios, aínda que 3 anos despois foron admitidos tamén os plebeos<ref name=":0" />. Dende ese momento, exerceron a maxistratura alternativamente patricios e plebeos; posteriormente a designación foi independente da clase mais no 541 [[ab urbe condita]] ([[-212|212 a.C]]) volveuse á súa designación alternativa (patricios nos anos impares e plebeos nos anos pares). Máis tarde asumiron funcións policiais, sanitarias, morais, abastecementos, mercados, prezos, calidade, e organización de xogos. |
|||
Orixinalmente, esta maxistratura duraba un ano, para posteriormente pasar a ser cuatrianual e, na época de [[Xulio César]], chegou a durar 6 anos<ref name=":0" />. |
Orixinalmente, esta maxistratura duraba un ano, para posteriormente pasar a ser cuatrianual e, na época de [[Xulio César]], chegou a durar 6 anos<ref name=":0" />. |
||
Os edís quedaron moi postergados durante o [[Imperio Romano|Imperio]] do mesmo xeito que sucedeu con moitos outros cargos orixinados na República. Así, [[Octavio Augusto|Augusto]] desposuíunos de varias atribucións, asignándolles varios dos seus labores a maxistrados de menor rango pero especializados nas devanditas tarefas. No entanto, este emperador conferiría aos curules novas misións, como a de apagar lumes, para o que lles dotou dun exército de 600 escravos. Non moito máis tarde esa misión pasaría a encomendarse ao ''Praefectus Vigilum.'' O cargo de edil extinguiuse definitivamente no [[século III]], baixo o mandato de [[Alexandre Severo]]<ref>{{Cita web|url=http://universojus.com/definicion/edil-curul|páxina-web=|título= |
Os edís quedaron moi postergados durante o [[Imperio Romano|Imperio]] do mesmo xeito que sucedeu con moitos outros cargos orixinados na República. Así, [[Octavio Augusto|Augusto]] desposuíunos de varias atribucións, asignándolles varios dos seus labores a maxistrados de menor rango pero especializados nas devanditas tarefas. No entanto, este emperador conferiría aos curules novas misións, como a de apagar lumes, para o que lles dotou dun exército de 600 escravos. Non moito máis tarde esa misión pasaría a encomendarse ao ''Praefectus Vigilum.'' O cargo de edil extinguiuse definitivamente no [[século III]], baixo o mandato de [[Alexandre Severo]]<ref>{{Cita web|url=http://universojus.com/definicion/edil-curul|páxina-web=universojus.com|título=República romana|data-acceso=18-04-2017|lingua=es}}</ref>. |
||
== Notas == |
== Notas == |
||
{{listaref}} |
{{listaref|30em}} |
||
== Véxase tamén == |
|||
=== Bibliografía === |
|||
* {{Cita libro|título=Derecho romano clásico|apelidos=Betancort|nome=Fernando|editorial=Universidad de Sevilla|ano=2007|ISBN=978-84-472-1099-2|ref=|serie=Col. Manuales universitarios, nº 33|lugar=Sevilla|lingua=es|outros=(3ª ed. revisada e aumentada)}} |
|||
* {{Cita libro|título=Historia de la vida de Marco Tulio Ciceron|url=https://archive.org/details/bub_gb_4GiH22qhsK8C|apelidos=Middleton|nome=Conyers|editorial=Imprenta Real|ano=1790|ISBN=|ref=|lugar=Madrid|outros=(orixinal en inglés, traducido por Joseph Nicolás de Azara)|lingua=es}} |
|||
{{Control de autoridades}} |
{{Control de autoridades}} |
||
Revisión como estaba o 28 de novembro de 2023 ás 22:48
| Roma | |
|---|---|
| Monarquía | |
| República | |
| Imperio | |
| Principado | Dominado |
| Imperio de Occidente | Imperio de Oriente |
| Maxistrados Ordinarios: | |
| Maxistrados Extraordinarios: | |
| Oficiais e Títulos: | |
| Institucións e normas: | |
O edil curul (en latín, aedilis) era unha maxistratura da antiga Roma.
Xurdiron durante a República romana, inicialmente para organizar algunhas celebracións. Foi un cargo ao que podían optar os patricios e os plebeos, nacido a imaxe dos edís plebeos, que foron anteriores, e que levan o adxectivo de curul pola cadeira de marfil na que tiñan dereito a se sentar para exerce-las súas funcións[1]. As súas competencias principais eran tres:
- Cura urbis. Labor de policía e de matemento da orde pública.
- Cura ludorum. Organización dos xogos e das festas públicas.
- Cura annonae. Controlar o abastecemento de cereais e os prezos, e dos pesos e medidas. Tamén inspeccionaban o mercado de escravos e gandos.
- Outras competencias: a imposición de multas en virtude da coercitio, pero estaban sometidos a la provocatio ad populum perante os comicios por tribos; tamén tiñan xurisdición civil e criminal e a capacidade de resolver os preitos menores relacionados co comercio, sobre todo dos contratos de compraventa de animais e escravos nos negocios das prazas dos mercados,[2] sempre baixo a supervisión do Pretor urbano; e levar a cabo unha regulación en materias de vicios ocultos.
Era un chanzo do cursus honorum ou carreira política, ocupando un lugar intermendio entre o pretor e o cuestor[3] e eran designados polos Comicios Tribunados. Plutarco explica a elección dos edís e sinala que os edís curules toman o seu nome da cadeira curul ou sella curulis:
Despois do Tribunado presentouse a pedir a Edilidade maior, porque hai dúas ordes de edís: unha, que toma o nome das cadeiras con pés curvos en que estes maxistrados sentan para despachar, e a outra, inferior, que se chama plebeo. Noméanse primeiro os de maior dignidade, e despois pásase a votar os outros.
Entre as diferentes características e beneficios outorgados aos edís atópanse numerosos poderes e atribucións. Os edís curules tiñan distintos privilexios como o de poder sentar na sella curulis, ou vestir a toga praetexta. Posuían, ademais, o Ius Imaginum ou dereito de gardar en casa as estatuas dos antepasados ilustres. Tiñan en exclusiva o Ius Edicendi, é dicir, o dereito a promulgar edictos -edicta-.
No entanto, as diferenzas entre Curules e non Curules fóronse acurtando e, si xa de por si é difícil distinguir entre as funcións dos edís das doutros maxistrados, aínda máis complicado é distinguir entre as función ou tarefas dos edís plebeos e dos curules. De tódolos xeitos, hai constancia de que había xogos e festividades asociadas especificamente a un tipo de edil. Por exemplo os Xogos Plebeos -Ludi Plebeii- eran administrados exclusivamente polos edís plebeos mentres que os Ludi Magni, Ludi Scenici e os Ludi Megalenses polos curules.[4]
Traxectoria
Aparece no 367 a.C[5], creada ao mesmo tempo que a pretura[6], como unha maxistratura de 2 persoas reservada só para patricios, aínda que 3 anos despois foron admitidos tamén os plebeos[3]. Dende ese momento, exerceron a maxistratura alternativamente patricios e plebeos; posteriormente a designación foi independente da clase mais no 541 ab urbe condita (212 a.C) volveuse á súa designación alternativa (patricios nos anos impares e plebeos nos anos pares). Máis tarde asumiron funcións policiais, sanitarias, morais, abastecementos, mercados, prezos, calidade, e organización de xogos.
Orixinalmente, esta maxistratura duraba un ano, para posteriormente pasar a ser cuatrianual e, na época de Xulio César, chegou a durar 6 anos[3].
Os edís quedaron moi postergados durante o Imperio do mesmo xeito que sucedeu con moitos outros cargos orixinados na República. Así, Augusto desposuíunos de varias atribucións, asignándolles varios dos seus labores a maxistrados de menor rango pero especializados nas devanditas tarefas. No entanto, este emperador conferiría aos curules novas misións, como a de apagar lumes, para o que lles dotou dun exército de 600 escravos. Non moito máis tarde esa misión pasaría a encomendarse ao Praefectus Vigilum. O cargo de edil extinguiuse definitivamente no século III, baixo o mandato de Alexandre Severo[7].
Notas
- ↑ Middleton (1790), p. 93
- ↑ Betancort (2007), p. 68
- ↑ 3,0 3,1 3,2 "Enciclopedia jurídica". Consultado o 18-04-2017.
- ↑ Vázquez Hoys, Ana Mª. "INSTITUCIONES POLÍTICAS DE LA REPÚBLICA ROMANA". uned.es. Arquivado dende o orixinal o 22-10-2020. Consultado o 24-05-2019.
- ↑ "República romana". universojus.com (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 26-04-2017. Consultado o 18-04-2017.
- ↑ "Concepto de curul". deconceptos.com (en castelán). Consultado o 18-04-2017.
- ↑ "República romana". universojus.com (en castelán). Consultado o 18-04-2017.
Véxase tamén
Bibliografía
- Betancort, Fernando (2007). Derecho romano clásico. Col. Manuales universitarios, nº 33 (en castelán). (3ª ed. revisada e aumentada). Sevilla: Universidad de Sevilla. ISBN 978-84-472-1099-2.
- Middleton, Conyers (1790). Historia de la vida de Marco Tulio Ciceron (en castelán). (orixinal en inglés, traducido por Joseph Nicolás de Azara). Madrid: Imprenta Real.