Taiyuan

Taiyuan
Localización
	37°52′24″N 112°32′33″L / 37.87326, 112.54245
Estado	República Popular da China
Provincias da República Popular da China	Shanxi (pt)
Capital de	Shanxi (pt) ; Han do Norte (pt) ; Jin (en) ; Later Jin dynasty (en)
Contén a división administrativa	Gujião (pt) ; Jiancaoping District (en) ; Jinyuan District (en) ; Loufan County (en) ; Q123424895 ; Qingxu County (en) ; Wanbailin District (en) ; Xiaodian District (en) ; Xinghualing District (en) ; Yangqu County (en) ; Yingze District (en)
Poboación
Poboación	4.201.592 (2010) (608,13 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Shanxi (pt)
Superficie	6.909,01 km²
Altitude	800 m
Comparte fronteira con	Yangquan (pt) ; Lüliang (pt) ; Jinzhong (pt) ; Xinzhou (pt)
Datos históricos
11 de setembro de 615	Evento clave
11 de setembro de 615	Siege of Yen-Men Fortress (en)
Organización política
Órgano lexislativo	Q106071310 ,
Membro de	Federación Mundial de Cidades Turísticas
Identificador descritivo
Código postal	030000
Fuso horario	UTC+08:00
Prefixo telefónico	351
Outro
Irmandado con	Himeji ; Newcastle upon Tyne (1985–2022); Syktyvkar (pt) (1994–); Launceston (pt) (1995–); Douala (1999–); Chemnitz (1999–); Liexa (2002–)
Páxina web	taiyuan.gov.cn

Taiyuan (en chinés, 太原) é unha cidade da China, capital da provincia de Shanxi. Contaba con 2 727 646 habitantes en 2005 (3 400 000 contando coa área metropolitana).

Este artigo amosa escritos chineses. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Historia

Jinyang

A fundación data do 497 a.C., cando o final do período das Primaveras e Outonos da dinastía Zhou ía dar paso ao dos Reinos combatentes. Precisamente coma praza forte do futuro reino de Zhao foi fundada co nome de Jinyang polo líder desa familia aristocrática, Zhao Jian Zi, e a guerra que deu nacemento ao seu estado tivo lugar coa cidade coma protagonista dun famoso asedio no que foi asolagada (Batalla de Jinyang, 455 a.C.). Despois e ata o 386 a.C. foi a primeira capital de Zhao.

Jinyang era unha cidade rectangular fortificada situada no límite suroeste da metrópole actual^[1]. Xa na época imperial e coa reorganización administrativa do país, durante as dinastías Qin e Han foi o centro do condado ou comandancia de Taiyuan e despois capital da provincia de Bing (Bingzhou) e tamén foi coñecida por eses nomes. No ano 307, durante o dominio da dinastía Jin Occidental experimentou a primeira grande expansión (14 km de perímetro^[1]).

O seu ascenso no século VI tivo lugar durante o período das Dinastías Meridionais e Setentrionais. En concreto cos Wei Orientais en 545 constrúese un primeiro pazo e xa cos Qi Setentrionais en 567 unha cidade enteira palaciana (Daming). O cénit chegou no tempo das dinastías Sui (novas expansións ou "cidades dentro da cidade" en 589 e 596) e Tang (séculos VII ao X, coa grande expansión occidental^[1]) sempre mantendo o status de capital secundaria e unha das cidades máis importantes do imperio (tras Changan e Luoyang). Foi entón cando todas esas ampliacións, novas cidades e recintos palacianos a engrandeceron política e culturalmente. Asemade foi un foco budista e creáronse grandes imaxes de Buda e templos esculpidos na rocha ao suroeste da cidade.

De feito unha cidade tripla^[2], seica cunha desviación do curso do río Fen polo medio, a occidental (palaciana) contiña á súa vez outras tres fortificadas de seu (Daming, Xin ou Nova e Cangcheng). O enteiro complexo foi unificado no tempo dos Tang nun único organismo urbano coa construción de pontes entre as cidades occidental e oriental a través da central de ribeira^[3]^[4].

Destrución e nova cidade

No ano 979 o emperador Taizong, segundo da dinastía Song, mandou queimar e asolagar de novo Jinyang (por entón capital das dinastías de pobos turcos que ocuparon brevemente o poder na caída dos Tang) prohibindo a ocupación futura do seu soar. Unha primeira cidade provisional dez quilómetros ao leste serviu para aloxar a poboación (Song Jianpin Jincheng^[1]).

A nova cidade, Songcheng foi erixida en 982 na ourela oriental augas arriba do río Fen, no sitio da urbe actual^[1]. De dimensións modestas comparada con Jinyang tamén a súa importancia declinou^[5]. Volveu ser capital de prefectura en 1059 e de comandancia en 1107. Construíuse ademais un complexo de templos (Jin Ci) nas aforas. O Templo Fang ou das Deusas, o máis antigo conservado, é de 1023 e foi reconstruído en 1102^[6].

Dende 1125 as frecuentes guerras e a ocupación mongol da dinastía Yuan supuxeron unha época de destrucións e estancamento cando cambiou varias veces de nome e status.

Taiyuan Ming

En 1383, trala chegada da dinastía Ming (e por decisión dun fillo do primeiro emperador), a cidade experimentou unha grande expansión ao nordeste que cuadriplicou a súa superficie^[1]. Retomouse o antigo nome de Taiyuan e adquiriu de novo unha importante relevancia coma capital da provincia de Shanxi (soamente tras Pequín no norte do río Yangtzé) cunha forte artesanía e industria da fabricación de armas. Erixíronse un gran pazo Ming, o mosteiro budista Chongshan e o icónico templo das Pagodas Xemelgas (1608, ao sueste, no exterior da muralla).

Arrodeada dunha muralla cuadrangular de 12 km de perímetro e 12 metros de altura con oito portas monumentais que foi reconstruída en 1568^[7], a súa estrutura non cambiou ata a segunda metade do século XX, cando se derrubaron as murallas, manténdose durante a época Qing (1644-1911) coma unha importante cidade comercial do norte da China^[8]. Así mesmo no século XIX tivo un incipiente desenvolvemento industrial apoiado nos inxentes xacementos de minerais da rexión, e foi incluso un centro financeiro do país.

Século XX

Precisamente pouco antes do establecemento da república a crise da banca local en Shanxi levou a serios problemas económicos á cidade compensados pola súa conexión ferroviaria co eixo troncal Pequín-Wuhan (1907^[9]^[10]). En 1911 cambiou o nome por Yangqu, e baixo o control dun "señor da guerra" ata a época da segunda guerra mundial experimentou un extensivo desenvolvemento industrial, continuado baixo a ocupación xaponesa (1937).

A industrialización incrementouse notablemente trala instauración da República Popular conformando Taiyuan (que recuperou o nome en 1947) coma un dos centros da industria pesada chinesa do carbón e do aceiro. Por este motivo pasou de ter 210 000 habitantes en 1949, aínda que maioritariamente concentrados no recinto histórico^[11], a converterse nunha verdadeira metrópole (con 1 140 000h en 1980 e máis de 4 millóns na actualidade^[cando?]) que se estende en ámbalas dúas ourelas do Fen comunicadas a través de varias pontes^[12]^[13]^[14].