Cyrkej swjateje Marije, kralowny róžowca
Cyrkej swjateje Marije, kralowny róžowca je wot lěta 1896 Radworska wosadna cyrkej. Přetož stej w Radworju hišće dalšej cyrkwi (Stara wosadna cyrkej a Křižna cyrkej) bu wona tež jako nowa wosadna cyrkej woznamjenjena.
Cyrkej steji w južnym dźělu wsy při dróze do Chelna na ležownosći, wosadźe wot tehdyšeho hrabja von Einsiedela darjenej a bu w lětomaj 1895/96 pod nawodom Drježdźanskeho twarskeho radźićela Ernsta Giesa po planach Josepha Camiani natwarjena. Pódla cyrkwje bu w lěće 1926 nowa Radworska šula natwarjena.
K wosadźe słušeše w lěće 2018 1.612 zwjetša serbskorěčnych katolikow w cyłkownje 60 wsach (2007: 1.743),[1] z kotrychž maja pak jenož Radwor sam, Kamjenej, Bronjo a Boranecy katolsku wjetšinu. Serbske bože słužby so wšědnje swjeća, njedźelu tež w němskej rěči.[2] K wosadźe słuša nimo toho wot lěta 2005 filialna cyrkej w Zdźěri, hdźež swjeća dwójce wob tydźeń serbske kemše.
Kermuša swjeći so w Radworju srjedź nowembra.
Stawizny
wobdźěłaćPo tym, zo běchu eksperća w posudku zwěsćili hubjenu twarsku situaciju stareje wosadneje cyrkwje při nawsy, rozsudźi so komisija Radworskeje wosady a gmejny dnja 18. julija 1888 za twar noweho Božeho domu, dokelž bychu kóšty za restawraciju stareje cyrkwje wyše byli hač płaćizna za nowotwar. Nowotwar namjetował a za njeho wabił bě administrator Mikławš Žur. Dnja 1. oktobra 1888 dósta wosada přizwolenje biskopskeje administratury. Dźakowano podpěrje ewangelskeho Radworskeho hrabja Clemensa von Einsiedela, kotryž 1890/91 ležownosć při Chelnjanskim puću na tehdomnišej wjesnej kromje k dispoziciji staji, namakachu hodźace so twarnišćo, kotrež so přez nakup mjeńšich susodnych ležownosćow hišće powjetši. Tute zmóžnjenje nowotwara katolskeje cyrkwje přez podpěru ewangelskeho knjeza je runje w Radworju přispomnjenja hódne, dokelž běchu předchadnicy hrabja von Einsiedela přeco zaso spytali, katolsku wěru we wsy zesłabjeć abo samo wotstronjeć.
Dnja 2. awgusta 1895 so swjatočnje zakładny kamjeń za nowu cyrkwju połoži. Twarske dźěła běchu so hižo w lěću 1894 započeli. 15. nowembra 1896 biskop Ludwig Wahl nowu wosadnu cyrkwju wuswjeći.
Dnja 6. awgusta 1939 swjeći Alojs Andricki w Radworskej wosadnej cyrkwi swoju primicu.
Twar
wobdźěłaćCyrkej swj. Marije kralowny róžowca je wulka noworomaniska pseudobazilika z třomi cyrkwinskimi łódźemi, kotrež su do wuchoda wusměrjene. Cyrkej wobsteji z njewobmjetowaneho łamaneho kamjenja a ma sedłowu třěchu z wysokim wotewrjenym třěšnym stołom nad 18 metrow wysokej srjedźnej łódźu. Na reprezentatiwnym zapadnym boku při dróze dr. Marje Grólmusec steji kwadratna 52 metrow wysoka zwonica. Spočatnje běštej dwě wěži planowanej, z kotrejuž so pak jenož jedna zrealizowa.
Cyrkej je so 1988–90 originalej přiměrjenje wotnutřka restawrowała. Nutřka namakaja so wjacore postawy ze stareje wosadneje cyrkwje, kiž buchu hač do lěta 1939 z cyrkwinskeho muzeja w starej cyrkwi do noweje přenjesene, mjez druhim Hana samotřeća z 15. lětstotka a tři gotiske postawy japoštołow z pěskowca. Wot dźesać japoštołow (Tomaš a Matej buštej 1972 pokradnjenej) wobdata „Njeswačanska mać boža“ pochadźa z gotiki (něhdźe 1410–40) a bu po zaćehnjenju reformacije w Njeswačidle 1547 do Radworja přenjesena. Při hłownym wołtarje su swjata Marija z dźěćatkom na ruce w srjedźišću a swjataj Katyrna a Dominik na bokomaj.
W lěće 1938 dósta Boži dom nowe pišćele Budyskeje firmy Eule. Do toho běchu hišće pišćele ze stareje cyrkwje wužiwali, kiž běchu so 1896 do nowotwara přeměstnili.
Spočatnje měješe cyrkej pjeć mosazowych zwonow, wot kotrychž dyrbjachu tři w Prěnjej swětowej wójnje k produkciji brónjow wotedać. 1933 buštej dwaj nowej zwonaj poswjećenej, w decembrje 1941 dyrbjachu so pak zaso wšitke dla wójnskeho hospodarstwa wotedać, hač na najmjeńši, kiž do Baćonja přińdźe. Hakle w lěće 1956 dósta wosada nowe železne zwony a 1958 elektriske zwonjenje. Šesty a najmjeńši zwón bu k česći Alojsa Andrickeho darjeny a dnja 4. februara 1990 poswjećeny.
- Zwony
- des', 2837 kg – „Chrysće kralo krasnosće, dowjedź nas do swojeho kralestwa“
- es', 2045 kg – „Swjata Marija, maćer a patronka, njezabudź na swoju wosadu“
- f', 1287 kg – „Swj. Michale, wojowarjo za bože prawo a božu česć, budź nam přikład a pomocnik“
- as', 753 kg – „Swj. Bosćano, bojowniko boži, wuč nas a pomhaj nam w našich nuzach“
- b', 525 kg – „Swj. Józefje, stój nam stronu w žiwjenju a wumrěću“
- c", 395 kg – k česći zbóžneho Alojsa Andrickeho
Galerija
wobdźěłać-
Empora z pišćelemi
-
Klětka
-
Wołtar z ciborijom
-
Pódlanska łódź
-
Cyrkwine wokno k česći Alojsa Andrickeho
Fararjo
wobdźěłaćdo 1896
wobdźěłać| doba | mjeno | ródna wjes | žiwjenske daty |
|---|---|---|---|
| 1683–1707 | Jurij Hawštyn Swětlik | Kulow | 1650–1729 |
| 1761–1776 | Michał Jan Wałda | Čornecy | 1721–1794 |
| 1820–1858 | Mikławš Čórlich | Dubrjenk | 1784–1858 |
| 1858–1875 | Jakub Nowak | Wotrow | 1821–1875 |
| 1875–1884 | Handrij Dučman | Bozankecy | 1836–1909 |
| 1886–1895 | Mikławš Žur (admin.) | Worklecy | 1859–1932 |
wot 1896
wobdźěłać| doba | mjeno | ródna wjes | žiwjenske daty |
|---|---|---|---|
| 1895–1896 | Michał Wjesela (administrator) | Kulow | 1863–1927 |
| 1896–1903 | Mikławš Žur | Worklecy | 1859–1932 |
| 1903–1931 | Jakub Nowak | Hora | 1864–1938 |
| 1931–1940 | Józef Nowak | Wotrow | 1895–1978 |
| 1940–1945 | Leo Labus | ze Šleskeje | ? |
| 1945–1967 | Józef Nowak | Wotrow | 1895–1978 |
| 1967–1976 | Jurij Herrmann | Nowa Wjeska | 1915–? |
| 1976–1979 | Beno Šołta | Zdźěr | * 1937 |
| 1982–1997 | Clemens Hrjehor | * 1953 | |
| 1997–2015 | Šćěpan Delan | Worklecy | * 1956 |
| wot 2015 | Beno Jakubaš |
Žórła
wobdźěłać- Georg Dehio: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler. Sachsen I: Regierungsbezirk Dresden. Deutscher Kunstverlag, 1996, str. 740–41
- Michał Lajder: Radworska wosada. W: Měrćin Salowski (wud.): Wosady našeje domizny. Krajan 3. Nakładnistwo swj. Bena, Lipsk 1984, str. 31–46
- Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 226sl..
- ↑ Statistika wosadow w atlasu Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa (němsce)
- ↑ Webstrona Radworskeje wosady
Wotkazy
wobdźěłać- Webstrona Radworskeje wosady
- Digitalizowane cyrkwinske knihi Radworskeje wosady na matricula-online.eu