Լյանոս (հարթավայր)

Լյանոս
Տեսակ	WWF ecoregion?
Երկիր	Վենեսուելա և Կոլումբիա
Մակերես	375 787 կմ²

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

Լյանոս (իսպ.՝ llanos, հոգնակի է llano - «հարթավայր», լատին․՝ planus - «տափակ», «հարթավայրային»), Ամերիկայի Իսպանիայի կողմից գաղութացված որոշ հարթավայրային շրջանների տարածված անունը։ Սրանք իրենցից ներկայացնում են արևադարձային և մերձհասարակածային, իսկ հազվադեպ նաև մերձարևադարձային տափաստաններ և սավաննաներ` հստակ արտահայտված սեզոնային խոնավեցմամբ։ Այս տարածքներն լայնորեն օգտագործվում են խոշոր եղջերավոր անասուններիբուծման նպատակով և մեծապես տառապում են ջրի էրոզիայից։

Աշխարհագրություն

Լյանոս-Օրինոկո և Լյանոս-Մոխոս` Վենեսուելայի տարածքում,
Լյանո-Էստակադո` ԱՄՆ-ում^[1]։

Կլիմա

Էկոռեգիոնն ունի արևադարձային սավանաներին բնորոշ կլիմա։ Անձրևները խիստ սեզոնային են։ Մայիսից նոյեմբեր ամիսներին եղանակն անձրևոտ է, իսկ դեկտեմբեր-ապրիլ ամիսներին՝ չոր։ Խոնավ ամիսները սովորաբար հունիսն ու հուլիսն են։ Հարավ-արևմուտքում տեղումները սովորաբար տարեկան 2500 մմ են լինում, Ապուր կոչվող նահանգում՝ 1200-1600 մմ, հյուսիս-արևելքում՝ Մոնագաս նահանգի Լյանոսում տարեկան 800-1200 մմ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 27 °C է, իսկ ամսական միջին ջերմաստիճանը փոքր-ինչ տատանվում է. ամենացածր ջերմաստիճանային ամիսները (հունիս, հուլիս, դեկտեմբեր և հունվար) միայն 2°-ով են ավելի զով ամենաթեժ ամիսներից։

Վենեսուելա

Լյանոսները հանդիսանում են մայրցամաքային Վենեսուելայի առավել բնորոշ լանդշաֆտները։ Նրանք զբաղեցնում են երկրի տարածքի երրորդ մասն, մինչդեռ այս տարածքներում բնակվում է վենեսուելացիների ընդամենը 10 %-ը։ Վենեսուելայում լյանոսներն իրենցից ներկայացնում են առատ խոտածածկույթով սավաննաներ` փռված Օրինոկոյի լայնարձակ ափերին և նրա վտակների շուրջ։ Այստեղ հանդիպում են երբեմն մինչև անգամ մարդու հասակի հասնող հացազգիներ, ինչպես նաև բարդածաղկավորներ, շրթնածաղկավորներ, լոբազգիներ և այլն։

Ծառերը կամ ընդհանրապես բացակայում են, կամ հանդիպում են միայն սահմանափակ քանակով` այն էլ խոնավ վայրերում, որտեղ արմավենիները և մյուս բուսատեսակները ձևավորում են ամբողջական անտառներ (նշենք, որ այս անտառները չեն պատկանում սավաննաներին)։ Տարվա խոնավ եղանակներին լյանոսները ծածկվում են ջրով և պարարտացվում տիղմի շնորհիվ^[2]։

Բնիկներ

Լյանոսի բնիկ ժողովուրդների մեջ են մտնում գուահիբոները, որոնք ապրում են Կոլումբիայի և Վենեսուելլայի արևմտյան Լյանոսում յարորոները, որոնք ապրում են Վենեսուելլայի արևելյան Լյանոսում։

Պահպանվող տարածքներ

2017-ի գնահատման արդյունքում պարզվեց, որ ողջ էկոտարածաշրջանի 105,323 կմ²-ը, կամ 28%-ը, համարվում է պահպանվող տարածք։ Պահպանվող տարածքներից են Վենեսուելայում գտնվող Ագուարո-Գուարիկիտո ազգային պարկը (5,857,5 կմ²), Սինարուկո-Կապանապարո ազգային պարկը (5,843,368 կմ²), Տորտուգա Արրաու արգելոցն (98,56 կմ²) ու Կանո Գուատիկոն (93,0 կմ²) և Էլ-Տուպարո ազգային բնական պարկը (Էլ. 5,549.08 կմ²) Կոլումբիայում^[3]։

Տես նաև

Կամպոս - Հարավային Ամերիկայի` առաջին հերթին Արգենտինայի, մերձարևադարձային և չափավոր շրջանները,
Սերրադու - տափաստանային բնապահպանական շրջաններ ներքին Բրազիլիայում
Սերտան - մայրցամաքային Բրազիլիա
Կաատինգա - չոր սավաննա Բրազիլիայում

Պատկերասահ

Կոլումբիա
Վենեսուելլա
Գուարատիկո գետը Մանտեկալի մոտակայքում, Վենեսուելլա
Տուրիստական մետաղե նավակ Գուարատիկո գետի վրա
Հարթ և ընդարձակ լյանոս
Խոնավ եղանակ
Մայրամուտ
Ամպրոպից հետո

Ծանոթագրություններ

↑ Earth. Doring Kindersley. 2003. էջեր 328. ISBN 1-4053-0018-3.
↑ Jedrzejewski, W.; Abarca, M. R.; Viloria, Á.; Cerda, H.; Lew, D.; Takiff, H.; Abadia, E.; Velozo, P. (2011). «Jaguar conservation in Venezuela against the backdrop of current knowledge on its biology and evolution» (pdf). 36 (12). Interciencia: 954–966. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 12-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
↑ UNEP-WCMC (2020). Protected Area Profile for Venezuela (Bolivarian Republic of) from the World Database of Protected Areas, September 2020. Available at: www.protectedplanet.net

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լյանոս (հարթավայր)» հոդվածին։

[Llanos_wetlands_during_the_rainy_season-1] Earth. Doring Kindersley. 2003. էջեր 328. ISBN 1-4053-0018-3.

[2] Jedrzejewski, W.; Abarca, M. R.; Viloria, Á.; Cerda, H.; Lew, D.; Takiff, H.; Abadia, E.; Velozo, P. (2011). «Jaguar conservation in Venezuela against the backdrop of current knowledge on its biology and evolution» (pdf). 36 (12). Interciencia: 954–966. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 12-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)

[3] UNEP-WCMC (2020). Protected Area Profile for Venezuela (Bolivarian Republic of) from the World Database of Protected Areas, September 2020. Available at: www.protectedplanet.net

[1]

[2]

[3]