Kanalo di Panama: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Nuna versiono, pos 11:57, 5 may. 2021

Mapo di reliefo montranta la kanalo di Panama.

Kanalo di Panama esas interoceanala kanalo longa de 82 km, trairanta Panama-istmo e liganta l'oceani Atlantiko e Pacifiko. Sistemi di sluzi en amba lateri levas navi de marala nivelo a la maxima altitudo di 26 metri, sur lago Gatún.

Pro la "S"-formo di Panama-istmo, Altantiko alongas weste del kanalo e Pacifiko este, inverse del ordinara oriento di ta oceani relate la kontinento Amerikana.

Historio

Konstruktado di la Kanalo di Panama en 1907

L'ideo di tala ligo sugestesis unesmafoye cirkume 1524 a lora rejulo Karolus la 5ma di Hispania, por faciligar voyaji inter Peru e Hispania. En 1880, Ferdinand de Lesseps (ilqua konstruktabis la kanalo di Suez) kreis kompanio por konstruktar kanalo trans tereno di lora Kolumbia.

Granda desfacilaji trublis la projeto: esis terkruladi e tropikala morbi, e la kompanio abandonis la laboro en 1893. Nova entraprezo di Usa establisesis por la konstruktado, ed en 1904 la laboro durigis. Diversa esforci facesis por diminutar la minaco di malario, ed en 1906 decidesis ke la kanalo inkluzos elevata segmento atingebla per sluzi, vice konstruktar la tota kanalo ye maro-nivelo, quo esabis la antea intenco. Laboro faciligesis per plu efikiva equipuri por exkavo e konstrukto, qui antee ne esabis disponebla. Fine plu kam 150 steri de sulo exkavesis. Ye la 15ma di agosto 1914, la kanalo inauguresis.

Moderna navo trairanta la sluzi di Agua Clara.

Tra pakto signatita da Jimmy Carter ed Omar Torrijos en 1977, la kanalo cedesis en 1999 de Usa a Panama.

En 2007, plu kam 14 mil navi trairis Panama-kanalo. En 2012 la trafiko di navi ibe ja judikesis kom saturita.

Kelka cifri

plu kam 14.000 navi e 280 milion tuni di vari transiras la kanalo omnayare, 3% de mondala komercajo.
ye la 26ma di junio 2016, inauguresis la plularjigo di la kanalo. Nun, navi longa de admaxime 366 metri e larja de admaxime 49 metri povas trairar la kanalo (ante 2016 esis admaxime 289 metri e 32,31 metri, rispektive.

Extera ligilo

Live webcams Kanalo di Panama

@@ Lineo 1: / Lineo 1: @@
+[[Arkivo:Panama_Canal_Map_EN.png|thumb|280px|Mapo di reliefo montranta la kanalo di Panama.]]
-'''Panama-kanalo''' inter [[Atlantiko]] e [[Pacifiko]] [[oceano|oceani]] esas 82 km tra la peninsulo e sis maxim granda da montas ye 26 m sur lago Gatún.
+'''Kanalo di Panama''' esas interoceanala [[kanalo]] longa de 82 km, trairanta [[Panama-istmo]] e liganta l'[[oceano|oceani]] [[Atlantiko]] e [[Pacifiko]]. Sistemi di [[sluzo|sluzi]] en amba lateri levas navi de [[marala nivelo]] a la maxima [[altitudo]] di 26 metri, sur lago Gatún.
-Pro la "S" formo di [[Panama-istmo]], Altantiko alongas westa di kanalo e Pacifiko esta, l’inverso di ordinara oriento di ta oceani ad Amerika-teritorio.
+Pro la "S"-formo di Panama-istmo, Altantiko alongas weste del kanalo e Pacifiko este, inverse del ordinara oriento di ta oceani relate la kontinento [[Amerika]]na.
 == Historio ==
+[[Arkivo:Panama Canal under construction, 1907.jpg|thumb|left|280px|Konstruktado di la Kanalo di Panama en 1907]]
+L'ideo di tala ligo sugestesis unesmafoye cirkume 1524 a lora rejulo [[Karolus la 5ma di Hispania e la 1ma di Germania|Karolus la 5ma di Hispania]], por faciligar voyaji inter [[Peru]] e [[Hispania]]. En 1880, [[Ferdinand de Lesseps]] (ilqua konstruktabis la [[kanalo di Suez]]) kreis kompanio por konstruktar kanalo trans tereno di lora [[Kolumbia]].
+Granda desfacilaji trublis la projeto: esis terkruladi e tropikala morbi, e la kompanio abandonis la laboro en 1893. Nova entraprezo di Usa establisesis por la konstruktado, ed en 1904 la laboro durigis. Diversa esforci facesis por diminutar la minaco di [[malario]], ed en 1906 decidesis ke la kanalo inkluzos elevata segmento atingebla per sluzi, vice konstruktar la tota kanalo ye maro-nivelo, quo esabis la antea intenco. Laboro faciligesis per plu efikiva equipuri por exkavo e konstrukto, qui antee ne esabis disponebla. Fine plu kam 150 steri de sulo exkavesis. Ye la [[15ma di agosto]] [[1914]], la kanalo inauguresis.
-- 1881-88, 1894-98 : konstrukeyo da [[Ferdinand de Lesseps]] e [[Francia]]ni.
+[[Arkivo:Agua_Clara_Locks_09_2019_0822.jpg|thumb|320px|Moderna navo trairanta la sluzi di Agua Clara.]]
-- 1904-1914 : [[Usa]]ni kontinuas e kompletigas la kanalo.
+Tra pakto signatita da [[Jimmy Carter]] ed [[Omar Torrijos]] en [[1977]], la kanalo cedesis en 1999 de Usa a Panama.
+En 2007, plu kam 14 mil navi trairis Panama-kanalo. En 2012 la trafiko di navi ibe ja judikesis kom saturita.
-- 1977 : konkordo [[Jimmy Carter]]-[[Omar Torrijos]], la kanalo esos cedita ye 1999 da Usa a Panama.
-- 2012 : satureso di kanalo, de Panama-chefi
 == Kelka cifri ==
+* plu kam 14.000 navi e 280 milion tuni di vari transiras la kanalo omnayare, 3% de mondala komercajo.
+* ye la 26ma di junio 2016, inauguresis la plularjigo di la kanalo. Nun, navi longa de admaxime 366 metri e larja de admaxime 49 metri povas trairar la kanalo (ante 2016 esis admaxime 289 metri e 32,31 metri, rispektive.
+== Extera ligilo ==
--14.000 navi e 280 ton-milioni di varo transiras la kanalo omna yaro, 3% di mondiala komercajo.
+* [http://www.coolpanama.com/panama-webcams.html Live webcams Kanalo di Panama]
+[[Kategorio:Kanali]]
-* [http://www.coolpanama.com/panama-webcams.html Live webcams Panama-kanalo]
-{{Link FA|en}}
-{{Link FA|fr}}
-{{Link FA|he}}
-{{Link FA|sv}}
-{{Link FA|th}}
-[[Kategorio:Kanalo]]
 [[Kategorio:Panama]]
-[[af:Panamakanaal]]
-[[an:Canal de Panamá]]
-[[ar:قناة بنما]]
-[[arz:قناة باناما]]
-[[ast:Canal de Panamá]]
-[[az:Panama kanalı]]
-[[bat-smg:Panamas kanals]]
-[[be:Панамскі канал]]
-[[be-x-old:Панамскі канал]]
-[[bg:Панамски канал]]
-[[bn:পানামা খাল]]
-[[bs:Panamski kanal]]
-[[ca:Canal de Panamà]]
-[[cs:Panamský průplav]]
-[[cy:Camlas Panama]]
-[[da:Panamakanalen]]
-[[de:Panamakanal]]
-[[dv:ޕެނަމާ ކެނަލް]]
-[[el:Διώρυγα Παναμά]]
-[[en:Panama Canal]]
-[[eo:Panama kanalo]]
-[[es:Canal de Panamá]]
-[[et:Panama kanal]]
-[[eu:Panamako kanala]]
-[[fa:آبراه پاناما]]
-[[fi:Panaman kanava]]
-[[fr:Canal de Panamá]]
-[[fy:Panamakanaal]]
-[[gan:巴拿馬運河]]
-[[gl:Canle de Panamá]]
-[[he:תעלת פנמה]]
-[[hi:पनामा नहर]]
-[[hif:Panama Canal]]
-[[hr:Panamski kanal]]
-[[hu:Panama-csatorna]]
-[[id:Terusan Panama]]
-[[is:Panamaskurðurinn]]
-[[it:Canale di Panama]]
-[[ja:パナマ運河]]
-[[jv:Terusan Panama]]
-[[ka:პანამის არხი]]
-[[km:ព្រែកជីកប៉ាណាម៉ា]]
-[[ko:파나마 운하]]
-[[la:Fossa Panamensis]]
-[[lb:Panamakanal]]
-[[lij:Canâle do Panamá]]
-[[lmo:Canal de Panama]]
-[[lt:Panamos kanalas]]
-[[lv:Panamas kanāls]]
-[[mk:Панамски канал]]
-[[ml:പനാമ കനാല്‍]]
-[[mn:Панамын суваг]]
-[[mr:पनामा कालवा]]
-[[ms:Terusan Panama]]
-[[new:पनामा नहर]]
-[[nl:Panamakanaal]]
-[[nn:Panamakanalen]]
-[[no:Panamakanalen]]
-[[pl:Kanał Panamski]]
-[[pms:Canal ëd Panamà]]
-[[pt:Canal do Panamá]]
-[[ro:Canalul Panama]]
-[[ru:Панамский канал]]
-[[scn:Canali di Panamá]]
-[[sh:Panamski kanal]]
-[[simple:Panama Canal]]
-[[sk:Panamský prieplav]]
-[[sl:Panamski prekop]]
-[[sq:Kanali i Panamasë]]
-[[sr:Панамски канал]]
-[[sv:Panamakanalen]]
-[[sw:Mfereji wa Panama]]
-[[ta:பனாமா கால்வாய்]]
-[[te:పనామా కాలువ]]
-[[th:คลองปานามา]]
-[[tl:Agusan ng Panama]]
-[[tr:Panama Kanalı]]
-[[uk:Панамський канал]]
-[[ur:نہر پاناما]]
-[[vi:Kênh đào Panama]]
-[[war:Kanal han Panama]]
-[[zh:巴拿马运河]]
-[[zh-min-nan:Panamá Ūn-hô]]