Autobuso

Omnibuso od Autobuso esas granda veturo projetita por transportar pasajeri, qua cirkulas en la quarteri diversa di urbo, e haltas dum sua parkuro por lasar enirar (embarkar) od ekirar (desembarkar) la voyajanti quin lu transportas bloke po preco mikra.

Autobuso du-etaja en Newcastle upon Tyne, Anglia.

Autobuso movata per elektro en Toronto, Kanada.

L'origino di la vorto esis latina omnibus, qua signifikas "por omna (personi)".

Autobusi povas havar singla ferdeko o duopla ferdeko, e povas havar rigida framo od esar artikulita autobusi. Anke existas mikr-autobusi (kun 8 o 11 metri di longeso) ed autobusi kun apertita tekto, ta lasta plu komune uzata por turismo. Autobusi, segun modelo, povas transportar de 10 til 240 personi.

Autobusi uzesas kom publika transporto en urbi, kom transporto di studenti, ed anke por vehar longa disti, en regulala linei kun fixa trajeti, o por turismo. Pos la yari 1920a, la maxim multa autubusi uzas dizelo* kom kombustivo, ma altra modeli povas uzar elektro, gazolino, edc.

Historio

Autobuso de Paris, 1828.

Benz-Omnibus, 1896

La vorto omnibus kreesis en 1823 en Francia, e la vehili tiresis da kavali. Kelka historiisti konsideras ke Britaniana John Greenwood kreis l'unesma autobuso-sistemo en 1824, kande ilu kompris charioto kun plura sidili e komencis transporto-servo inter Pendleton e Manchester. Lia servo esis diferanta de la komuna dilijenco-servo pro ne oportar facar rezervo, e la duktero povus kolektar e pozar pasajeri irgaloke segun la demando.

La sistemo di autobuso en Paris komencis ye la 30ma di januaro 1828, ma en Francia l'unesma sistemo inauguresis en Nantes, en 1826. Lua kreinto, Stanislas Baudry, pioniris la sistemo en la du urbi. Lia staciono en Nantes esis avan un chapelo-fabrikerio nomizita "Omnès", qua havis Latina frazo "Omnes Omnibus" (signifikante "omna por omni") kom devizo. Balde la habitanti di Nantes komencis surnominar la vehili "omnibus". Kande Baudry komencis lua transporto-servo en Paris, ilu kreis entraprezo nomizita Enterprise des Omnibus.

Mikr autobuso kun korpo "Marcopolo" en Valparaíso, Chili.

Kande motorizita veturi remplasis kavali en 1905 on komencis uzar la nomo por ta veturi. En multa urbi, sistemi tirita da kavali komencis desaparar en fino di la 19ma yarcento o komenco di la 20ma yarcento, pos l'invento di interna kombusto motoro en 1895 da Karl Benz. En 1906 omnibus automobile (motorizita autobusi) komencis remplasar kavali, e lasta autobuso tirita da kavali vehis la 11ma di januaro 1913. En London, la sistemo tirita da kavali desaparis komplete ye la 4ma di agosto 1914.

Paralele al uzado di motori di interna kombusto eventis l'invento di troleo-autobusi, qui uzis elektro kom energio-fonto. L'unesma troleo-autobuso prizentesis publike en 1882 en Halensee, Berlin, Germanian imperio. L'unesma sistemo por pasajeri inauguresis en 1901 en Dresden.

Autobusi duris evolucionar dum la 20ma yarcento. Dum la yari 1950ab London adoptis la notora modelo Routemaster, qua divenis "ikono" dil urbo. Nuntempe, framari e motori di autobusi povas konstruktesar da kompanii quale Volvo o Mercedes Benz, kontre ke la korpi konstruktesas da altri, exemple Braziliana kompanio "Marcopolo"; o la sama kompanio povas konstruktar la vehilo komplete - inkluzite motoro, framaro e korpo -, exemple Hyundai Motor Company e sua modelo "Hyundai Universe".