Breyti Einar Benediktsson

{{aðgreiningartengill1|Einar Benediktsson|[[Einar Benediktsson (sendiherra)|Einar Benediktsson, sendiherra]]}}
[[File:Einar Benediktsson statue.jpg|thumb| Stytta af Einari Benediktssyni eftir Ásmund Sveinsson stendur við Höfða í Reykjavík, en Einar bjó í húsinu um árabil.]]
'''Einar Benediktsson''' (oft nefndur '''Einar Ben''') (31. október 1864 – 12. janúar 1940)<ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=78381&pageId=1149785&lang=is&q=EINAR%20BENEDIKTSSON%20Einar%20Benediktsson|title=Einar Benediktsson|last=|first=|date=27. janúar 1940|website=|publisher=[[Vísir (dagblað)|Vísir]]|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=62157&pageId=1053394&lang=is&q=Einar%20Benediktsson%20BENEDIKTSSON|title=Einar skáld Benediktsson lézt s.l. föstudagskvöld|last=|first=|date=15. janúar 1940|website=|publisher=Alþýðublaðið|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> var [[skáld]], ritstjóri, [[lögfræðingur]], embættis- og mikill athafnamaður. Einar er talinn í hópi [[nýrómantík|nýrómantískra]] skálda og samdi mikil ljóð með hátimbruðu yfirbragði. Orðin: „''Aðgát skal höfð í nærveru sálar''“ eru úr ljóði hans ''Einræður Starkaðar, III''.

== Ævi og ferill ==
Faðir Einars var [[Benedikt Sveinsson (sýslumaður)|Benedikt Sveinsson]], [[alþingi]]smaður og sýslumaður og móðir hans hét Katrín Einarsdóttir, húsmóðir. Einar gekk í [[Menntaskólinn í Reykjavík|Lærða Skólann]] í [[Reykjavík]] þaðan sem hann varð stúdent 1884. Hann fór því næst til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]] og útskrifaðist sem lögfræðingur úr Hafnarháskóla 1892.

Einar stofnaði fyrsta [[dagblað]] Íslands, ''[[Dagskrá]]'', árið 1896, sem studdi [[Heimastjórnarflokkurinn|Heimastjórnarflokkinn]], og var sjálfur ritstjóri þess í tvö ár. Hann átti þátt í stofnun [[Landvarnarflokkurinn|Landvarnarflokksins]] árið 1902 og gaf út blaðið ''[[Landvörn]]'' samhliða því. Einar átti þátt í því að koma á laggirnar fyrstu [[loftskeyti|loftskeytastöð]] landsins árið 1905. Hann kom einnig að útgáfu blaðanna ''[[Þjóðin]]'' (1914–15), ''[[Þjóðstefna]]'' (1916–17) og ''[[Höfuðstaðurinn]]'' (1916–17).

Einar var mikill áhugamaður um [[Vatnsaflsvirkjun|virkjun fallvatna]] og stofnaði ásamt öðrum [[Fossafélagið Títan]] 1914 til athugunar á því hvort arðbært væri að byggja virkjanir við [[Þjórsá]]. Ekkert varð úr þeim fyrirætlunum fyrr en um hálfri öld seinna þegar [[Búrfellsvirkjun]] var byggð.

Á árunum 1907–21 ferðaðist Einar mikið. Hann fór til [[Noregur|Noregs]], [[Edinborg]]ar í [[Skotland]]i, sneri aftur til Kaupmannahafnar (1908-10) en eyddi svo sjö árum í London (1910–17) áður en hann fór enn aftur til Kaupmannahafnar (1917–21), þess í milli hafði hann stuttar viðkomur á Íslandi.

Hann sneri endanlega aftur heim til Íslands 1921 og bjó í Reykjavík næstu árin, þó svo að hann hafi oft verið langdvölum erlendis, meðal annars í Þýskalandi, á Spáni og í Norður-Afríku. Þá lét hann fara fram rannsóknir á námum í [[Miðdalur|Miðdal]], til þess að skoða möguleikana á málmvinnslu og sementsframleiðslu. Síðustu átta árum ævi sinnar eyddi Einar í [[Herdísarvík]] á [[Reykjanesskagi|Reykjanesskaga]]. 

Einar lést í Herdísarvík 1940 og var grafinn í [[Þjóðargrafreitur|þjóðargrafreit]] á [[Þingvellir|Þingvöllum]]. Þegar hann lést var enginn vegur í Herdísarvík og þurfti að bera kistuna þangað úr [[Selvogur|Selvogi]]. Var hún þung, smíðuð úr eik og hafði verið smíðuð fyrir hann nokkru áður. Var Einar svo borinn í kistunni til baka í Selvog um 14 km.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/k/clp27425|title=Kynngimögnuð sveit í bakgarði Reykjavíkur - Vísir|website=visir.is|language=is|access-date=2022-11-25}}</ref>

== Eitt og annað ==
* Stytta af Einari eftir Ásmund Sveinsson stendur við [[Höfði|Höfða]] í Reykjavík, en Einar bjó í húsinu um árabil.
* Við Héðinshöfða á [[Tjörnes|Tjörnesi]] er minnisvarði um Einar, sem reistur var árið 1972. Þar var heimili Einars frá 1876 og fram á fullorðinsár, en faðir hans, Benedikt Sveinsson, gegndi starfi sýslumanns í [[Þingeyjarsýslur|Þingeyjarsýslum]] frá 1874 til 1897.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3727449|title=Minnisvarði Einars Benediktssonar að Héðinshöfða|last=|first=ÞJ|date=5.10.1972|website=timarit.is|publisher=Tíminn 226. tölublað|language=is|access-date=2023-04-01}}</ref>
* Einar var um skamma hríð eigandi jarðarinnar [[Þorvaldseyri|Þorvaldseyrar]] en seldi hana fyrir 9 þúsund krónur sem talið var metfé fyrir bújörð.
* [[Guðjón Friðriksson]], sagnfræðingur, gaf út ævisögu Einars í þremur bindum á árunum 1997–2000.

== Helstu verk ==
* ''Sögur og kvæði'' (1897)
* ''Pétur Gautur'' (1901) (Þýðing á leikriti [[Henrik Ibsen]])
* ''Hafblik'' (1906) (Kvæði)
* ''Hrannir'' (1913) (Kvæði)
* ''Vogar'' (1921) (Kvæði)
* ''Hvammar'' (1930) (Kvæði)

== Heimildir ==
* [http://www.hi.is/~gylfason/ofurhug.htm Ofurhuginn]
* [http://www.hi.is/~eggthor/einarben.htm Ofurhuginn Einar Benediktsson] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070311073251/http://www.hi.is/~eggthor/einarben.htm |date=2007-03-11 }}

== Tenglar ==
{{Wikiheimild|Höfundur:Einar Benediktsson|Einari Benediktssyni}}
* [http://www.timarit.is/?issueID=419066&pageSelected=0&lang=0 ''Einar Benediktsson''; greinar í Lesbók Morgunblaðsins 1964]
* [http://www.timarit.is/?issueID=419620&pageSelected=8&lang=0 ''Hjá Einari Benediktssyni í Herdísarvík''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1971]
* [http://www.timarit.is/?issueID=417253&pageSelected=16&lang=0 ''Kvæðin hans eru engum torskilin, sem hlusta vilja á hann''; viðtal við Valgerði Benediktsson; birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1941]
* [http://www.timarit.is/?issueID=416853&pageSelected=3&lang=0 ''Um Katrínu Einarsdóttur – móður Einars skálds Benediktssonar''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1938]
* [http://www.timarit.is/?issueID=416228&pageSelected=3&lang=0 ''Davíð konungur''; birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1929]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2195843 ''Hvammar''; birtist í Lögbergi 1928] 
* Grein í Morgunblaðinu 5. nóvember 2006: " Um afann Einar " eftir Einar Benediktsson fv. sendiherra
* [https://timarit.is/page/6270471?iabr=on#page/n12/mode/1up/search/%22Gr%C3%ADmur%20Thomsen%22 Einar Benediktsson skáld.] Jónas Þorbergsson, Tímarit Máls og menningar 1. apríl 1940, bls. 7&ndash;16.

{{Stubbur|æviágrip}}
[[Flokkur:Íslensk skáld]]
[[Flokkur:Íslendingar sem gengið hafa í Kaupmannahafnarháskóla]]
[[Flokkur:Stúdentar úr Menntaskólanum í Reykjavík]]
{{fd|1864|1940}}