Breyti Greifswald

{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Skjaldarmerki Greifswald
! Lega Greifswald í Þýskalandi
|----
| align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:Wappen Greifswald.svg|150px|none]]}}</div>
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Lage der kreisfreien Stadt Greifswald in Deutschland.png|150px]]
|- style="background: #ffffff;" align="center"
|----
| colspan=2 align=center | 
|-----
! colspan="2" | Upplýsingar
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Sambandsland:|| Mecklenborg-Vorpommern
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Flatarmál: || 50,5 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Mannfjöldi: || 54 þúsund <small>(31. desember 2008)</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Þéttleiki byggðar: || 1072/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Hæð yfir sjávarmáli: || 0-5 m
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Vefsíða: || [http://www.greifswald.de/ www.greifswald.de]
|-----
|}
'''Greifswald''' er borg í þýska sambandslandinu [[Mecklenborg-Vorpommern]] og er með 53 þúsund íbúa. Greifswald er háskólaborg og nema þar um 12 þúsund stúdentar.

== Lega ==
[[Mynd:Greifswald - Town Hall.jpg|thumb|Miðborgin í Greifswald. Fyrir miðju er Nikulásarkirkjan. Rauða húsið er ráðhúsið.]]
Greifswald liggur í norðurhluta Vorpommern, nær alveg við [[Eystrasalt]]. Hún er suðvestan við hafnaborgina [[Stralsund]]. Borgarhlutarnir Wiek og Eldena liggja við Dänische Wiek (''Dönsku víkina''), vík inn úr Eystrasalt.

== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] borgarinnar sýnir rauðan griffil, sem er örn að framan en ljón að aftan. Fyrirbæri þetta heitir ''Greif'' á þýsku og er einkennismerki Pommern. Griffillinn stendur á tré, en skógur myndar seinni hluta heitisins Greifswald.

== Orðsifjar ==
Borgin heitir eftir ævintýraverunni griffli, sem er ''Greif'' á þýsku. Eldri ritháttur borgarinnar er Pripheswald og Grypswold (''Gryps'' er latneska heitið). Endingin ''–wald'' merkir ''skógur''.<ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 116.</ref>

== Söguágrip ==

=== Upphaf ===
Greifswald myndaðist í kringum klaustrið Eldena um miðja [[13. öldin|13. öld]]. Bærinn óx svo hratt í fyrstu að hann hlaut almenn borgarréttindi [[1250]]. Skömmu seinna gekk borgin í [[Hansasambandið]]. Ekki er vitað hvenær það gerðist en á skjali frá [[1278]] kemur fram að Greifswald sé meðlimur sambandsins. Borgin var í eigu hertoganna af Pommern, sem oftar en ekki átti í útistöðum og deilum við greifanna í Mecklenborg. Í þakklætisskyni fyrir góðan stuðning, stofnaði hertoginn í Pommern, Wartislaw IX, háskóla í borginni. Greifswald varð þar með einn allra minnsta borgin í [[Heilaga rómverska ríkið|þýska ríkinu]] með háskóla. 

=== Siðaskipti og stríð ===
[[Mynd:Greifswald-1652-Merian.jpg|thumb|Greifswald 1652. Mynd eftir Matthäus Merian]]
[[1531]] verða [[siðaskiptin]] í borginni. Farandpresturinn Johannes Knipstro hóf að predika lúterstrú og breiddist hún hratt og nær án andstöðu út í borginni. [[1626]] lét hertoginn Bogislaw XIV gera sérstök varnarvirki umhverfis borgina, enda geysaði [[30 ára stríðið]] í landinu. Ári seinna veiktist Bogislaw og yfirgaf Pommern. [[Wallenstein]] stóð við borgardyrnar [[20. nóvember]] [[1627]] og hertók Greifswald fyrirhafnarlaust. Þar kom hann á grimmilegri stjórn með nauðung og ofríki. Næstu fimm árin fækkaði borgarbúum um helming. [[1631]] birtist [[Gústaf Adolf 2.|Gústaf Adolf II]] við borgardyrnar. Eftir snarpa bardaga við keisaraherinn náðu [[Svíþjóð|Svíar]] að frelsa borgina. Svíar hertóku Pommern og réðu borginni Greifswald næstu 184 árin. Hertoginn í Brandenborg reyndi að hrifsa borgina til sín og [[1678]] náði hann að hertaka hana. Hann hélt henni þó aðeins í tæpt ár áður en Svíar náðu að taka hana til baka. Enn í dag eru nokkrar fallbyssukúlur frá þessum tíma fastar í borgarveggjunum. Í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðinum mikla]] var borgin neydd til að taka inn hermenn frá [[Danmörk]]u, Saxlandi og [[Rússland]]i til skiptis. Í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]] sprakk vopnageymsla í borginni og olli gríðarlegu tjóni. Heilu hverfin eyðilögðust í sprengingunni og eldunum sem af henni hlutust.

=== Nýrri tímar ===
[[Mynd:Greifswald-Wieck 3.jpg|thumb|Hafnarinnsiglingin]]
[[Frakkland|Frakkar]] hertóku Greifswald í Napoleonstríðunum og heldu borginni frá [[1807]]-[[1810]]. Þeir voru aftur í borginni veturinn [[1812]]-[[1813|13]] meðan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] fór í herferð til Rússlands. En eftir fall Napoleons úrskurðaði Vínarfundurinn að Svíar skyldu missa Pommern. Greifswald varð því prússnesk. Sem slík kom borgin lítið við sögu eftir það. [[Iðnaður]] náði ekki að þróast eins mikið og í öðrum borgum og litla höfnin lenti undir í samkeppni við stærri hafnir, svo sem [[Rostock]] og [[Szczecin]]. Í lok [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjaldarinnar síðari]] hertóku [[Sovétríkin|Sovétmenn]] borgina bardagalaust. Það var ekki fyrr en borgin varð hluti af [[Austur-Þýskaland]]i að hún náði að dafna. Íbúafjöldinn fór mest í 68 þús árið [[1988]], en minnkaði talsvert eftir sameiningu Þýskalands [[1990]].

== Frægustu börn borgarinnar ==
* ([[1774]]) [[Caspar David Friedrich]] listmálari
* ([[1893]]) [[Hans Fallada]] rithöfundur

== Byggingar og kennileiti ==
[[Mynd:Kloster Eldena im Mai.jpg|thumb|Rústir klaustursins Eldena]]
* '''Nikulásarkirkjan''' er einkennisbygging borgarinnar. Hún kemur fyrst við skjöl [[1263]] og er breytt í dómkirkju [[1457]]. Turninn er tæplega 100 metra hár. Í 60 metra hæð er útsýnispallur. Tvisvar hefur turninn hrunið, [[1515]] og [[1650]], bæði vegna storms. Seinna skiptið lenti hann á kirkjuskipinu og urðu skemmdir talsverðar. Kirkjan hefur verið stanslaust í notkun til dagsins í dag.
* '''Eldena-klaustrið''' eru einungis rústir í dag. Það var reist á 12. öld við sjávarsíðuna, gegnt eyjunni [[Rügen]], af furstanum Jaromar I.  Klaustrið hét upphaflega Hilda, en vegna nálægðar við þorpið Eldena breyttist heitið brátt í Eldena. Klaustrið átti stóran þátt í að kristna slavneska íbúa Pommern. Það átti líka sinn þátt í stofnun borgarinnar Greifswald. Þegar siðaskiptin urðu 1525 breytti Philipp I hertogi af Pommern klaustrinu í herragarð. Hann skemmdist hins vegar töluvert í 30 ára stríðinu, þannig að [[1634]] var hann gefinn háskólanum. Þegar Svíar tóku Pommern, notuðu þeir grjótið í varnarmúra, þannið að upp frá því er gamla klaustrið einungis rústir einar. Á [[7. áratugurinn|7. áratug]] [[20. öldin|20. aldar]] voru rústirnar lagfærðar, þannig að hægt var að nota svæðið í kring fyrir menningarviðburði.

== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>

== Heimildir ==
*{{wpheimild|tungumál=de|titill=Greifswald|mánuðurskoðað=mars|árskoðað=2010}}

{{Navbox generic
|name=Borgir í Þýskalandi
|title=[[Mynd:Flag of Germany.svg|25px|Fáni Þýskalands]] [[Listi yfir borgir í Þýskalandi|Borgir í Þýskalandi]] eftir mannfjölda
|groupstyle=text-align:right
|liststyle=text-align:left
|group1 = 1,000,000+
|list1 = [[Berlín]]{{·}} [[Hamborg]]{{·}} [[München]]
<div>
|group2 = 500,000+
|list2 =  [[Bremen]]{{·}} [[Dortmund]]{{·}} [[Dresden]]{{·}} [[Düsseldorf]]{{·}} [[Essen]]{{·}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]{{·}} [[Hannover]]{{·}} [[Köln]]{{·}} [[Leipzig]]{{·}} [[Nürnberg]]{{·}} [[Stuttgart]]
|group3 = 200,000+
|list3 = 
<div>
[[Aachen]]{{·}} [[Ágsborg]]{{·}} [[Bielefeld]]{{·}} [[Bochum]]{{·}} [[Bonn]]{{·}} [[Brúnsvík]]{{·}} [[Chemnitz]]{{·}} [[Duisburg]]{{·}} [[Erfurt]]{{·}}  [[Freiburg (Þýskaland)|Freiburg]]{{·}} [[Gelsenkirchen]]{{·}} [[Halle an der Saale]]{{·}} [[Karlsruhe]]{{·}} [[Kíl]]{{·}} [[Krefeld]]{{·}} [[Lübeck]]{{·}} [[Magdeburg]]{{·}} [[Mannheim]]{{·}} [[Münster]]{{·}} [[Mönchengladbach]]{{·}} [[Oberhausen]]{{·}} [[Rostock]]{{·}} [[Wiesbaden]]{{·}} [[Wuppertal]]
</div>
|group4 = 100,000+
|list4 =  
</div>
[[Bergisch Gladbach]]{{·}} [[Bottrop]]{{·}} [[Bremerhaven]]{{·}} [[Cottbus]]{{·}} [[Darmstadt]]{{·}} [[Erlangen]]{{·}} [[Fürth]]{{·}} [[Gera]]{{·}} [[Göttingen]]{{·}} [[Hagen]]{{·}} [[Hamm]]{{·}} [[Heidelberg]]{{·}} {{nowrap|[[Heilbronn]]{{·}} [[Herne, Germany|Herne]]{{·}}}} [[Hildesheim]]{{·}} [[Ingolstadt]]{{·}} [[Jena]]{{·}} [[Kassel]]{{·}} [[Koblenz]]{{·}} [[Leverkusen]]{{·}} [[Ludwigshafen]]{{·}} [[Mainz]]{{·}} [[Moers]]{{·}} [[Mülheim an der Ruhr]]{{·}} [[Neuss]]{{·}} [[Offenbach am Main]]{{·}} [[Oldenburg]]{{·}} [[Osnabrück]]{{·}} [[Paderborn]]{{·}} [[Pforzheim]]{{·}} [[Potsdam]]{{·}} [[Recklinghausen]]{{·}} [[Regensburg]]{{·}} [[Remscheid]]{{·}} [[Reutlingen]]{{·}} [[Saarbrücken]]{{·}} [[Salzgitter]]{{·}} [[Siegen]]{{·}} [[Solingen]]{{·}} [[Trier]]{{·}} [[Ulm]]{{·}} [[Witten]]{{·}} [[Wolfsburg]]{{·}} [[Würzburg]]
}}<noinclude>
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
</noinclude>

[[af:Greifswald]]
[[bg:Грайфсвалд]]
[[cs:Greifswald]]
[[csb:Grifiô]]
[[da:Greifswald]]
[[de:Greifswald]]
[[en:Greifswald]]
[[eo:Greifswald]]
[[es:Greifswald]]
[[et:Greifswald]]
[[fi:Greifswald]]
[[fr:Greifswald]]
[[hr:Greifswald]]
[[hu:Greifswald]]
[[id:Greifswald]]
[[it:Greifswald]]
[[ja:グライフスヴァルト]]
[[kk:Грайфсвальд]]
[[lb:Greifswald]]
[[nds:Griepswohld]]
[[nl:Greifswald]]
[[nn:Greifswald]]
[[no:Greifswald]]
[[pl:Greifswald]]
[[pt:Greifswald]]
[[ro:Greifswald]]
[[ru:Грайфсвальд]]
[[simple:Greifswald]]
[[sl:Greifswald]]
[[sr:Грајфсвалд]]
[[stq:Greifswald]]
[[sv:Greifswald]]
[[vo:Greifswald]]
[[zh:格赖夫斯瓦尔德]]