tol

Kurmancî

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tol	tol
Îzafe	tola	tolên
Çemandî	tolê	tolan
Nîşandera çemandî	wê tolê	wan tolan
Bangkirin	tolê	tolino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tolek	tolin
Îzafe	toleke	toline
Çemandî	tolekê	tolinan

tol mê t-ya req

1. Ziyana kesek bi zanebûn li kesekê/î dike
   ji ber ku vê kesa / vî kesê xirabî lê tê kirin berê ziyanek gihandibû kesa/ê niha ziyanê digihiyê.
   • Ji biryan ra berî wê da
     Bi tolên asitanî ra
     Vexwendim mîr bi dergahê — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
2. pîvan, hed
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. tolazî, tûletî

   Heta êvarê tol tol digere, nayê mala xwe.

4. tole, çerx, xirrxal, teker, tayre
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: تۆل‎

Hevmane

• heyf
• ewd vekirin
• awizî
• întiqam
• oc

Nîşeyên karanînê

Bi gelek lêkerên alîkar ên cihêreng bi kar tê ku di nav wan da berbelavtirîn vekirin e, bi ramana dîsan kirin li gel vegerrandin (zazakî tol agêrrnaene, soranî تۆڵە کردنەوە‎ (tolle kirdnewe)). hildan li deverên dûrî tirkî peyda nabe lewma bi gengazî bin bandora tirkî öc almak bi wergerandina yekser li Kurdistana Bakurî çêbûye.

Jê

 

• tol bûn
• tolbûn
• tol girtin
• tolgirtin
• (lêker) tol hildan
• (navdêr) tolhildan
• tolhildêr
• tolhildêrî
• tolkirin
• tol kirin
• (lêker) tol standin
• (navdêr) tolstandin
• tolstîn
• tolstînî
• tolveker
• tolvekerî
• (navdêr) tolvekirin
• tol vekirin
• tolxwestin
• tol xwestin

Etîmolojî

Ramana rastîn qerebû, ewêzî; hevreha soranî تۆڵە‎ (tolle), zazakî tol, ji zimanên kurdî. Binyata wêdatir nevebirrî ye, dibe ku têkil bi terr, tûle, tole (“çirtik, forq”), tolaz, torran (“serserî”), terral; ji proto-hindûîranî *tárunas, ji ber ku kesên ciwan tol vedikin (wek kurr tola bavik veke). Nê ev hemû rengder in û guherrka ramanê dijwar dixuye, herwihan ne mîna bêjeyên ji wê rehê (û hevşêweya xwe tole) bi t-ya nerm nayê bi lêv kirin. Dibe ku têkildarî tole a bi ramana "çerx", çimkî tol tê zivirrandin, hevreha tilor, tol bûn û hwd.

Alternatîvkî, ji proto-îranî *Hr̥tátaHtiš (“dadwerî, edilahî, dad”) wek:

• *r̥tátāt(i) > * r̥tátā > *urtét (-er- gelek car di kurdî da dikeve -ur-, bibîne bihurîn, xurt, kirm...) > *ûrléd > oléd (-rd/rz/rj- dibin -l-, bibîne alî, gel) > olét (wek bet (“coreyeka çivîkê”), not (“nod”); li şûna ku -d- bikeve) > metatez > tolé (wek soranî تۆڵە‎ (tolle)).

Ewa ku kirpandin bi zimanê nûjen jî ser -e- ye (wek teşeka îraniya kevn) viya xurttir dike.

Bi kurdîyên din

• Soranî: تۆڵە‎ → ckb (tolle)
• Zazakî: tol → diq

Werger

• Albanî: gjakmarrje → sq m, hakmarrje → sq m
• Almaniya bilind a kevn: rāhha m
• Almaniya Pennsylvania: Raache m
• Almanî: Rache → de m
• Aromanî: arãzgan nt, ahti m
• Asamî: পোটক (pütok), সেকা (xeka)
• Astûrî: venganza m
• Azerî: qisas → az, intiqam → az, öc
• Baskî: mendeku
• Başkîrî: үс (üs), ҡон (qon)
• Belarusî: по́мста m (pómsta)
• Bulgarî: мъст → bg m (mǎst), отмъще́ние → bg nt (otmǎšténie)
• Çeçenî: бехкам m (beχkam)
• Çekî: pomsta → cs m, odplata m
• Çerokî: ᎠᏞᎢᏍᏗ (atleisdi)
• Çînî:

  Mandarînî: 報仇 (bàochóu), 復仇 (fùchóu), 報復 → zh (bàofù)

• Danmarkî: hævn g
• Endonezyayî: balas dendam → id, pembalasan → id
• Erebî: ثَأْر‎ n (ṯaʾr), اِنْتِقَام‎ n (intiqām)

  Erebiya misrî: تار‎ n (tār)

  Erebiya hîcazî: انتقام‎ n (intigām, intiqām), ثار‎ n (tār)

  Erebiya fasî: انتقام‎ n (intiqām)

• Ermenî: վրեժ → hy (vrež), քեն → hy (kʻen), ոխ → hy (ox)
• Esperantoyî: venĝo
• Estonî: kättemaks
• Farisî: انتقام‎ → fa (enteqâm)
• Ferî: hevnd m
• Fînî: kosto → fi
• Fransî: vengeance → fr m, revanche → fr m

  Fransiya kevn: venjance m, justise m

• Gaelîka skotî: dìoghaltas n
• Galîsî: vinganza → gl m
• Gotî: 𐍆𐍂𐌰𐍅𐌴𐌹𐍄 nt (fraweit)
• Gurcî: შურისძიება (šurisʒieba), შურისგება (šurisgeba)
• Hindî: बदला → hi (badlā), इंतक़ाम n (intaqām), इंतिक़ाम n (intiqām)
• Holendî: wraak → nl m
• Îbranî: נְקָמָה‎ → he m (nekamá)
• Îdoyî: venjo → io
• Îngilîziya kevn: wracu m
• Îngilîzî: revenge → en
• Îrlendî: díoltas n
• Îtalî: vendetta → it m, rivincita → it m, rivalsa → it m, ritorsione → it m
• Îzlendî: hefnd m
• Japonî: 復讐 → ja (ふくしゅう, fukushū), 報復 → ja (ほうふく, hōfuku)
• Kapampanganî: ablas
• Katalanî: revenja n, venjança → ca m
• Kirgizî: кек → ky (kek)
• Koreyî: 복수 → ko (boksu), 보복 → ko (bobok)
• Latînî: vindicta m, ultiō m
• Latviyayî: atriebe, atriebība
• Lawsî: ອາຄາດ (ʼā khāt)
• Lîtwanî: kerštas n
• Makedonî: одмазда m (odmazda)
• Malayalamî: പ്രതികാരം → ml (pratikāraṃ)
• Malezî: dendam
• Maorî: uto, ngakinga
• Mecarî: bosszú → hu
• Normandî: r'venge m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: hevn n

  Norweciya nînorskî: hemn n

• Oksîtanî: revenja → oc m
• Osetî: маст исын (mast isyn)
• Oygurî: ئىنتىقام‎ (intiqam)
• Ozbekî: intiqom → uz
• Peştûyî: انتقام‎ → ps n (enteqām)
• Plodîşî: Rach m
• Polonî: odwet → pl n, pomsta → pl m, zemsta → pl m
• Portugalî: vingança → pt m
• Qazaxî: кек (kek), өш (öş)
• Romanyayî: răzbunare → ro m
• Rusî: месть → ru m (mestʹ), рева́нш → ru n (revánš), мще́ние → ru nt (mščénije), отмще́ние → ru nt (otmščénije), воздая́ние → ru nt (vozdajánije)
• Rusînî: пімста (pimsta)
• Sindhî: بدلو‎
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: о̏света m, о̀дмазда m

  Latînî: ȍsveta → sh m, òdmazda → sh m

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: мьсть m (mĭstĭ)

• Slovakî: pomsta m
• Slovenî: maščevanje nt
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: pomsć m, pomsćenje nt

• Spanî: venganza → es m
• Swahîlî: kisasi → sw
• Swêdî: hämnd → sv g
• Tacikî: интиқом (intiqom)
• Tagalogî: paghihiganti, resbak
• Tayî: ความอาฆาต → th
• Teterî: үч → tt (üç)
• Tirkî: intikam → tr, öç → tr
• Urdûyî: انتقام‎ n (intiqām)
• Ûkraynî: по́мста m (pómsta)
• Viyetnamî: sự trả thù
• Walonî: rivindje → wa m
• Weylsî: dialedd, dial → cy n, dialon n pj
• Yidîşî: נקמה‎ m (nekome)

• Yûnanî: εκδίκηση → el m (ekdíkisi)

  Kevn: ἐκδίκησις m (ekdíkēsis)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Mòçenoyî

Navdêr

tol nêtar

1. gelî, newal, nihal
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên gelî hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Tirkî

Navdêr

tol

1. qabkirî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. Holika li zozan û bexçeyan.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. Gundê biçûk.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)