Roems-Kathelieke Kèrk: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Hujige versie per 8 mrt 2021 17:50

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Roems-Kathelieke Kèrk (vaan Grieks katholikos, "algemein"), ouch-wel 't Kathelicisme geneump, is de groetse vaan de Kathelieke Kèrke en ouch vaan alle Christeleke kèrkgenootsjappe. Ze heet mie es ein miljard lede. In de Limbörge en de Euregio Maos-Rien is 't Kathelicisme vaanaajds de religie vaan de euverweldegende mierderheid vaan de bevolking. Ouch binne de Europese Unie is 't nog altied de groetse religie.

De Roems-Kathelieke Kèrk claimp de einege orzjineel christeleke kèrk te zien, die rechstreeks aofstamp vaan de lier vaan Zjezus Christus en de door häör volgelinge gestiechde kèrk ('n claim die evels ouch weurt gemaak door de Orthedox-Christeleke kèrk). Inderdaod waor d'n apostel Petrus d'n ierste paus en daomèt de veurluiper vaan de huidege kèrkprins. De paus resideert sinds de daog vaan Christus in Roeme. De paus is op dit momint Franciscus. 't Machscentrum vaan de Roems-Kathelieke Kèrk weurt 't Vaticaan geneump.

Historisch oontwikkeling

In 't jaor 1054, mèt 't Groet Sjisma, splitsde de Christeleke kèrk in Europa in 'n oosteleke en westeleke kèrk. De westeleke kèrk woort de allewijle Roems-Kathelieke kèrk, wijl de oosterse bekind gong stoon es de Orthedox-Kathelieke kèrk (al weurt zie allewijl meistes de Orthedox-Christeleke kèrk geneump). Heinao oontstoond 'n min of mie geografisch te definiëre breuk tösse 't Roems-Kathelieke Wes-, Noord- en Zuid-Europa en 't Orthedox-Christeleke Oos-Europa, mèt Centraol-Europa es 'n religieus gemengde regio.

Tijes en nao 't Westers Sjisma (1378-1417) en de Riffermatie (vaanaof 1517) begos de Roems-Kathelieke Kèrk aon 'n niergaank in terme vaan religieuze autoriteit in Europa. Daomèt zou door de iewe heer de Roems-Kathelieke monopolie op religie in Wes-, Noord- en Centraol-Europa (en mèt minder maote ouch Zuid-Europa) vervaange weure door 'n religieuze dualiteit tösse Kathelicisme en 't opkommend Prottestantisme. De positie die de Roems-Kathelieke Kèrk veur de Prottestante opkoms had, heet zie daonao noets mie trök kinne kriege ondaanks versjèllende poginge um dat wel te doen. Allewijl zien de ban tösse Kathelieke en Prottestante, boete de Kèrk vaan Roeme um, evels sterk verbeterd. De opkoms vaan christendemocratische polletieke partije in Europa nao de Twiede Wereldoorlog, 'n bewöste polletieke alliantie tösse Kathelieke en Prottestante, is dao 'n good veurbeeld vaan.

Lier

De basis vaan de religie is, wie bij de aander christeleke genootsjappe, de Biebel. Umtot de kèrk evels in de loup vaan de iewe veur väöl praktische probleme kaom te stoon, hèlt me ouch oetsprake vaan 't Vaticaan, zoegeneumde dogmata, es riechsnoer veur de religie aon. Dao-in versjèlt de kèrk vaan 't protestantisme. De lier sjrief veur tot Zjezus de lede vaan de kèrk opreup ziech op 'n zeker meneer te gedrage nao de medemins touw.

Sacreminte

De Roems-Kathelieke Kèrk kint zeve zoegeneumde sacreminte. Dat zien rituele die betrèkking höbbe op veurnaom gebäörtenisse in 't leve die d'n aondach vaan de geluivege verdene en boebij dee bij zien religie betrokke weurt. De sacreminte weure ummer door 'ne preester aofgenome. De zeve sacreminte zien:

D'n duip
Vörmsel
Eucharistie
Beech
Bedeend weure of Krankezalving en heilege olie
Wijing tot diake, preester of bisjop (Heilege Orders)
Matrimonium of Trouwe veur de kèrk

Heilege

Lui die ziech hendeg verdeenstelek höbbe gemaak veur de religie en door de kèrk geach weure einege mirakele te höbbe laote gebäöre, kinne heileg verklaord weure. Dat hèlt in tot dee persoen in de kèrk verierd maag weure. Heilege höbbe ummer 'ne fiesdaag veur ziech. De paus deit de heilegverklaoringe, die nao 'n gecompliceerde proceduur gedoon weure. Iers moot de persoen zaoleg verklaord weure. Daan doen twie functionarisse, promotores fides, hun werk: d'n eine zeuk groonde veur de zaolege heileg te verklaore, d'n aandere brink zoeväöl meugelek arguminte bijein boeveur dee neet heileg verklaord maag weure. Officieus weure ze avvekaot vaan God en avvekaot vaan d'n Duvel geneump. Daonao nump de paus e besluut.

Hiërarchie

De Roems-Kathelieke Kèrk is hiërarchisch opgebouwd. Bovenaon steit, wie gezag, de paus. Rech oonder häöm stoon de kardinaole, die deil oetmake vaan de Romeinse Curie. Kèrkprovincies, boe-in de gaanse wereld is ingedeild, weure bestuurd door eertsbisjoppe. Kèrkprovincies zien zelf in bisdomme verdeild, die alle door bisjoppe bestuurd weure. Ouch de eertsbisjoppe en de paus höbbe hun eige bisdom; de paus is bisjop vaan Roeme. Bisjoppe zien formeel de opvolgers vaan de apostele. 'n Bisdom is verdeild in dekenaote boe 'nen deke de leiing gief. 'n Dekenaot besteit oet mierdere parochies. De pestoer is 'ne preester dae leiing gief in 'n parochie. Heer weurt geassisteerd door ein of mierder kepläöns of diakes. 'ne Keplaon is 'ne gewijde preester. 'ne Diake heet de ierste van de drei preesterwijinge gehad. Dewijl alle geisteleke ziech aon 't celibaat mote hawwe, maag 'ne getrouwde man wel diake weure.

Externe link

Website vaan 't Vaticaan

@@ Tekslien 1: / Tekslien 1: @@
 {{dialek|Mestreechs}}
+[[File:Place-Saint-Pierre-foule.jpg|200px|thumb|'t Sint-Pietersplein in Roeme]]
-De '''Roems-Kathelieke Kèrk''' (vaan [[Aajdgrieks|Grieks]] ''katholikos'', "algemein") is de groetse vaan de Kathelieke [[Kèrk (religie)|Kèrke]] en ouch vaan alle [[Christendom|Christeleke]] kèrkgenootsjappe. Ze heet mie es ein miljard lede. Ouch in [[Limbörg]] is 't de groetste religie. De Roems-Kathelieke Kèrk claimp de einege orzjineel christeleke kèrk te zien, die rechstreeks aofstamp vaan de lier vaan [[Zjezus Christus]] en de door häör volgelinge gestiechde kèrk. Inderdaod waor d'n [[apostel]] [[Petrus]] d'n ierste [[paus]] en daomèt de veurluiper vaan de huidege kèrkprins. De paus resideert sinds de daog vaan Christus in [[Roeme]]. Op dit momint ([[2011]]) is [[Benedictus XVI]] paus. 't Machscentrum vaan de Roems-Kathelieke Kèrk weurt 't [[Vaticaanstad|Vaticaan]] geneump.
+De '''Roems-Kathelieke Kèrk''' (vaan [[Aajdgrieks|Grieks]] ''katholikos'', "algemein"), ouch-wel 't '''Kathelicisme''' geneump, is de groetse vaan de Kathelieke [[Kèrk (religie)|Kèrke]] en ouch vaan alle [[Christendom|Christeleke]] kèrkgenootsjappe. Ze heet mie es ein miljard lede. In de [[Limbörg]]e en de [[Euregio Maos-Rien]] is 't Kathelicisme vaanaajds de religie vaan de euverweldegende mierderheid vaan de bevolking. Ouch binne de [[Europese Unie]] is 't nog altied de groetse religie.
+De Roems-Kathelieke Kèrk claimp de einege orzjineel christeleke kèrk te zien, die rechstreeks aofstamp vaan de lier vaan [[Zjezus Christus]] en de door häör volgelinge gestiechde kèrk ('n claim die evels ouch weurt gemaak door de [[Orthedox-Christeleke kèrk]]). Inderdaod waor d'n [[apostel]] [[Petrus]] d'n ierste [[paus]] en daomèt de veurluiper vaan de huidege kèrkprins. De paus resideert sinds de daog vaan Christus in [[Roeme]]. De paus is op dit momint [[Franciscus (paus)|Franciscus]]. 't Machscentrum vaan de Roems-Kathelieke Kèrk weurt 't [[Vaticaanstad|Vaticaan]] geneump.
+== Historisch oontwikkeling ==
+In 't jaor [[1054]], mèt 't [[Groet Sjisma]], splitsde de Christeleke kèrk in [[Europa]] in 'n oosteleke en westeleke kèrk. De westeleke kèrk woort de allewijle Roems-Kathelieke kèrk, wijl de oosterse bekind gong stoon es de [[Orthedox-Kathelieke kèrk]] (al weurt zie allewijl meistes de Orthedox-Christeleke kèrk geneump). Heinao oontstoond 'n min of mie geografisch te definiëre breuk tösse 't Roems-Kathelieke [[Wes-Europa|Wes-]], [[Noord-Europa|Noord-]] en [[Zuid-Europa]] en 't Orthedox-Christeleke [[Oos-Europa]], mèt [[Centraol-Europa]] es 'n religieus gemengde regio.
+Tijes en nao 't [[Westers Sjisma]] ([[1378]]-[[1417]]) en de [[Riffermatie]] (vaanaof [[1517]]) begos de Roems-Kathelieke Kèrk aon 'n niergaank in terme vaan religieuze autoriteit in Europa. Daomèt zou door de iewe heer de Roems-Kathelieke monopolie op religie in Wes-, Noord- en Centraol-Europa (en mèt minder maote ouch Zuid-Europa) vervaange weure door 'n religieuze dualiteit tösse Kathelicisme en 't opkommend [[Prottestantisme]]. De positie die de Roems-Kathelieke Kèrk veur de Prottestante opkoms had, heet zie daonao noets mie trök kinne kriege ondaanks versjèllende poginge um dat wel te doen. Allewijl zien de ban tösse Kathelieke en Prottestante, boete de Kèrk vaan Roeme um, evels sterk verbeterd. De opkoms vaan [[christendemocratie|christendemocratische]] [[polletieke partij]]e in [[Europa]] nao de [[Twiede Wereldoorlog]], 'n bewöste polletieke alliantie tösse Kathelieke en Prottestante, is dao 'n good veurbeeld vaan.
 == Lier ==
@@ Tekslien 6: / Tekslien 14: @@
 === Sacreminte ===
-De kathelieke kèrk kint zeve zoegeneumde [[sacrament|sacreminte]]. Dat zien rituele die betrèkking höbbe op veurnaom gebäörtenisse in 't leve die d'n aondach vaan de geluivege verdene en boebij dee bij zien religie betrokke weurt. De sacreminte weure ummer door 'ne [[preester]] aofgenome. De zeve sacreminte zien:
+De Roems-Kathelieke Kèrk kint zeve zoegeneumde [[sacrament|sacreminte]]. Dat zien rituele die betrèkking höbbe op veurnaom gebäörtenisse in 't leve die d'n aondach vaan de geluivege verdene en boebij dee bij zien religie betrokke weurt. De sacreminte weure ummer door 'ne [[preester]] aofgenome. De zeve sacreminte zien:
 * [[Duipsel|D'n duip]]
@@ Tekslien 20: / Tekslien 28: @@
 == Hiërarchie ==
-De Roems-kathelieke kèrk is hiërarchisch opgebouwd. Bovenaon steit, wie gezag, de paus. Rech oonder häöm stoon de [[kardinaol|kardinaole]], die deil oetmake vaan de [[Romeinse Curie]]. [[Kèrkprovincie]]s, boe-in de gaanse wereld is ingedeild, weure bestuurd door [[eertsbisjop]]pe. Kèrkprovincies zien zelf in [[bisdom]]me verdeild, die alle door [[bisjop]]pe bestuurd weure. Ouch de eertsbisjoppe en de paus höbbe hun eige bisdom; de paus is bisjop vaan Roeme. Bisjoppe zien formeel de opvolgers vaan de apostele. 'n Bisdom is verdeild in dekenaote boe 'nen [[deke]] de leiing gief. 'n Dekenaot besteit oet mierdere [[parochie]]s.
+De Roems-Kathelieke Kèrk is hiërarchisch opgebouwd. Bovenaon steit, wie gezag, de paus. Rech oonder häöm stoon de [[kardinaol|kardinaole]], die deil oetmake vaan de [[Romeinse Curie]]. [[Kèrkprovincie]]s, boe-in de gaanse wereld is ingedeild, weure bestuurd door [[eertsbisjop]]pe. Kèrkprovincies zien zelf in [[bisdom]]me verdeild, die alle door [[bisjop]]pe bestuurd weure. Ouch de eertsbisjoppe en de paus höbbe hun eige bisdom; de paus is bisjop vaan Roeme. Bisjoppe zien formeel de opvolgers vaan de apostele. 'n Bisdom is verdeild in dekenaote boe 'nen [[deke]] de leiing gief. 'n Dekenaot besteit oet mierdere [[parochie]]s.
 De [[pestoer]] is 'ne [[preester]] dae leiing gief in 'n [[parochie]]. Heer weurt geassisteerd door ein of mierder [[keplaon|kepläöns]] of [[diake]]s. 'ne Keplaon is 'ne gewijde preester. 'ne Diake heet de ierste van de drei preesterwijinge gehad. Dewijl alle geisteleke ziech aon 't [[celibaat]] mote hawwe, maag 'ne getrouwde man wel diake weure.
@@ Tekslien 27: / Tekslien 35: @@
 [[Categorie:Katholicisme|*]]
-{{Link FA|id}}
-{{Link FA|la}}
-{{Link FA|eo}}
-[[af:Rooms-Katolieke Kerk]]
-[[als:Römisch-katholische Kirche]]
-[[an:Ilesia Catolica]]
-[[ang:Rēmisc Cirice]]
-[[ar:الكنيسة الرومانية الكاثوليكية]]
-[[arz:كنيسة الروم الكاتوليك]]
-[[ast:Ilesia Católica]]
-[[az:Roma-Katolik kilsəsi]]
-[[bat-smg:Ruomas Katalėku Bažnīčė]]
-[[be:Каталіцкая царква]]
-[[be-x-old:Каталіцкая Царква]]
-[[bg:Римокатолическа църква]]
-[[bn:রোমান ক্যাথলিক চার্চ]]
-[[br:Iliz katolik roman]]
-[[bs:Rimokatolička crkva]]
-[[ca:Església Catòlica Romana]]
-[[cbk-zam:Iglesia romano catolico]]
-[[ceb:Simbahang Katoliko]]
-[[ckb:کڵێسای کاسۆلیکی ڕۆمانی]]
-[[cs:Římskokatolická církev]]
-[[csb:Katolëcczi Kòscół]]
-[[cy:Yr Eglwys Gatholig Rufeinig]]
-[[da:Romerskkatolske kirke]]
-[[de:Römisch-katholische Kirche]]
-[[el:Καθολική Εκκλησία]]
-[[eml:Cèsa Catòlica]]
-[[en:Catholic Church]]
-[[eo:Romkatolika Eklezio]]
-[[es:Iglesia católica]]
-[[et:Katoliku kirik]]
-[[eu:Erromatar Eliza Katolikoa]]
-[[ext:Elésia católica]]
-[[fa:کلیسای کاتولیک]]
-[[fi:Katolinen kirkko]]
-[[fo:Rómversk-katólska kirkjan]]
-[[fr:Église catholique romaine]]
-[[frp:Égllése catolica romana]]
-[[fy:Roomsk-katolike tsjerke]]
-[[ga:Eaglais Chaitliceach Rómhánach]]
-[[gd:Eaglais Chaitligeach]]
-[[gl:Igrexa Católica Romana]]
-[[hak:Thiên-chú-kau]]
-[[he:הכנסייה הקתולית]]
-[[hi:कैथोलिक गिरजाघर]]
-[[hif:Roman Catholic Church]]
-[[hr:Rimokatolička Crkva]]
-[[hu:Római katolikus egyház]]
-[[hy:Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի]]
-[[ia:Ecclesia Catholic]]
-[[id:Gereja Katolik Roma]]
-[[is:Rómversk-kaþólska kirkjan]]
-[[it:Chiesa cattolica]]
-[[ja:カトリック教会]]
-[[jv:Gréja Katulik Roma]]
-[[ka:რომის კათოლიკური ეკლესია]]
-[[ko:로마 가톨릭교회]]
-[[kw:Eglos Katholik Romanek]]
-[[la:Ecclesia Catholica Romana]]
-[[lb:Kathoulesch Kierch]]
-[[lmo:Catolicesim]]
-[[lt:Romos Katalikų Bažnyčia]]
-[[lv:Romas katoļu baznīca]]
-[[mg:Fiangonana Katolika]]
-[[mk:Римокатоличка црква]]
-[[ml:കത്തോലിക്ക സഭ]]
-[[mr:कॅथलिक चर्च]]
-[[ms:Gereja Katolik Rom]]
-[[mt:Knisja Kattolika]]
-[[mwl:Eigreija Católica]]
-[[nah:Catolicismo Romano]]
-[[nds:Röömsch-kathoolsche Kark]]
-[[nds-nl:Rooms-Katholieke Karke]]
-[[ne:रोमन क्याथोलिक चर्च]]
-[[nl:Rooms-katholieke Kerk]]
-[[nn:Den romersk-katolske kyrkja]]
-[[no:Den katolske kirke]]
-[[nrm:Égllise catholique]]
-[[nv:Ééʼ néíshoodí]]
-[[oc:Glèisa Catolica Romana]]
-[[pdc:Gedollisch]]
-[[pl:Kościół katolicki]]
-[[pnb:کیتھولک چرچ]]
-[[pt:Igreja Católica]]
-[[qu:Kathuliku Inlisya]]
-[[ro:Biserica Romano-Catolică]]
-[[roa-rup:Bisearica Romacatholicã]]
-[[ru:Римско-католическая церковь]]
-[[sah:Католик Таҥара дьиэтэ]]
-[[scn:Chiesa Cattòlica Rumana]]
-[[sco:Roman Catholic kirk]]
-[[sh:Katolička crkva]]
-[[si:කතෝලික සභාව]]
-[[simple:Catholic Church]]
-[[sl:Rimskokatoliška cerkev]]
-[[sq:Kisha Katolike Romake]]
-[[sr:Католичка црква]]
-[[stq:Katoolske Säärke]]
-[[sv:Romersk-katolska kyrkan]]
-[[sw:Kanisa Katoliki]]
-[[szl:Rzimskokatolicki kośćůł]]
-[[ta:கத்தோலிக்க திருச்சபை]]
-[[te:కాథలిక్ చర్చి]]
-[[th:โรมันคาทอลิก]]
-[[tl:Simbahang Katoliko Romano]]
-[[tpi:Katolik]]
-[[tr:Katolik Kilisesi]]
-[[uk:Римо-Католицька Церква]]
-[[ur:رومن کیتھولک]]
-[[vec:Cexa Catòłica]]
-[[vi:Giáo hội Công giáo Rôma]]
-[[vls:Katholieke kerke]]
-[[war:Singbahan Katoliko Romano]]
-[[yi:קאטוילישע קירכע]]
-[[yo:Ìjọ Kátólìkì]]
-[[zh:天主教會]]
-[[zh-min-nan:Thian-chú-kàu-hoē]]
-[[zh-yue:天主教會]]