Уредување на Бутан (гас)

:''За државата во Азија со истото име, видете [[Бутан (држава)]].''
{{Chembox
| Watchedfields = changed
| verifiedrevid = 464365466
| ImageFile = Butane simple.svg
| ImageFile_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageSize = 100
| ImageName = Skeletal formula of butane
| ImageFileL1 = Butane-3D-balls.png
| ImageFileL1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameL1 = Ball and stick model of butane
| ImageFileR1 = Butane-3D-space-filling.png
| ImageFileR1_Ref = {{chemboximage|correct|??}}
| ImageNameR1 = Spacefill model of butane
| IUPACName = Бутан<ref>{{Наведена мрежна страница|title=butane - Compound Summary|url=http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=7843|work=PubChem Compound|publisher=National Center for Biotechnology Information|accessdate=11 December 2011|location=USA|date=16 September 2004|at=Identification and Related Records}}</ref>
| Section1 = {{Chembox Identifiers
|  CASNo = 106-97-8
|  CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
|  PubChem = 7843
|  PubChem_Ref = {{Pubchemcite|correct|Pubchem}}
|  ChemSpiderID = 7555
|  ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
|  UNII = 6LV4FOR43R
|  UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
|  EINECS = 203-448-7
|  UNNumber = 1011
|  KEGG = D03186
|  KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
|  MeSHName = butane
|  ChEBI = 37808
|  ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
|  ChEMBL = 134702
|  ChEMBL_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
|  RTECS = EJ4200000
|  SMILES = CCCC
|  StdInChI = 1S/C4H10/c1-3-4-2/h3-4H2,1-2H3
|  StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
|  StdInChIKey = IJDNQMDRQITEOD-UHFFFAOYSA-N
|  StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
}}
| Section2 = {{Chembox Properties
|  C = 4
|  H = 10
|  ExactMass = 58.078250320 g mol<sup>−1</sup>
|  Appearance = Colorless gas
|  Odor = Odorless
|  Density = 2.48 mg mL<sup>−1</sup> (at 15 °C)
|  MeltingPtKL = 133
|  MeltingPtKH = 139
|  BoilingPtKL = 272
|  BoilingPtKH = 274
|  Solubility = 61 mg L<sup>−1</sup> (at 20 °C)
}}
| Section3 = {{Chembox Thermochemistry
|  DeltaHf = −126.3–−124.9 kJ mol<sup>−1</sup>
|  DeltaHc = −2.8781–−2.8769 MJ mol<sup>−1</sup>
|  HeatCapacity = 98.49 J K<sup>−1</sup> mol<sup>−1</sup>
}}
| Section4 = {{Chembox Hazards
|  Reference = <ref>{{Наведена мрежна страница|title=Safety Data Sheet, Material Name: N-Butane|url=http://www.chemadvisor.com/Matheson/database/msds/MAT15370000800003.PDF|publisher=Matheson Tri-Gas Incorporated|accessdate=11 December 2011|location=USA|format=PDF|date=5 February 2011|archive-date=2011-10-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20111001074639/http://www.chemadvisor.com/Matheson/database/msds/MAT15370000800003.PDF|url-status=dead}}</ref>
|  GHSPictograms = {{GHS flame}}
|  GHSSignalWord = '''DANGER'''
|  HPhrases = {{H-phrases|220}}
|  PPhrases = {{P-phrases|210}}
|  EUIndex = 601-004-00-0
|  EUClass = {{Hazchem F+}}
|  RPhrases = {{R12}}
|  SPhrases = {{S2}}, {{S16}}
|  NFPA-H = 1
|  NFPA-F = 4
|  NFPA-R = 0
|  FlashPt = −60 °C
|  Autoignition = 288°C
|  ExploLimits = 1.8–8.4%
|  LD50 = 658 g m<sup>−3</sup> <small>(4 hour inhalation, rat)</small>
}}
| Section5 = {{Chembox Related
|  Function = alkanes
|  OtherFunctn = {{Unbulleted list|[[Propane]]|[[Isobutane]]|[[Pentane]]}}
|  OtherCpds = [[Perfluorobutane]]
}}
}}

'''Бутанот''', претставува [[алкан]] со четири [[јаглерод]]ни атоми. Неговата [[хемиска формула]] е CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>3</sub>. Постојат два [[Изомерија|изомери]] на ова соединение: ''n''-бутан, како и [[изобутан]] (чиј системски назив е метилпропан) кој има формула CH(CH<sub>3</sub>)<sub>3</sub>.

Ова соединение е високо запаливо, безбојно, нема мирис и под притисок може лесно да премине во [[Втечнување|течна]] агрегатна состојва. Името бутан доаѓа од зборовите [[МУЧПХ именување во органската хемија|бут-]] (од [[бутерна киселина]]) и карактеристичната наставка за сите [[алкани]], -ан.

<gallery caption="Структурни формули на двата изомера на бутанот">
Image:Butane simple.svg|''n''-бутан
Image:I-Butane simple.svg|Изобутан
</gallery>

== Реакции и употреба ==

Во услови на изобилство од [[кислород]], бутанот согорува до [[јаглерод диоксид]] и водна пареа. Доколку кислородот е во ограничени количини, може да согори до [[јаглерод моноксид]] и вода.

:2 C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> + 13 O<sub>2</sub> → 8 CO<sub>2</sub> + 10 H<sub>2</sub>O

''n''-бутанот е основен супстрат за [[Ду Понт]]овиот [[Катализа|каталитички]] процес за подготовка на [[малеичен анхидрид]]:

:2 CH<sub>3</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>2</sub>CH<sub>3</sub> + 7 O<sub>2</sub> → 2 C<sub>2</sub>H<sub>2</sub>(CO)<sub>2</sub>O + 8 H<sub>2</sub>O

''n''-бутанот, како и сите други [[јаглеводород]]и, подлежи на [[Слободен радикал|слободна радикалска]] хлорација при што се добиваат 1-хлоро и 2-хлоробутани, како и некои други поликохлорирани деривати.

Бутанот (најчесто во смеса со [[пропан]]) се продава во боци како гориво за домаќинството. Кога ќе се помеша со [[пропан]] или други јаглеводороди, тој се нарекува и [[втечнат нафтен гас]] (Liquified petroleum gas, LPG). Тој исто така се употребува и како состојка во [[бензин]]от, во [[Запалка|запалките]] за цигари, како и во [[дезодоранс]]ите како гас за истиснување.

Многу чистите форми на бутанот, особено изобутанот, може да се користат како гасови за ладење во [[Ладилник|ладилниците]], со што ги заменуваат многу штетните за [[Озонска обвивка|озонската обвивка]] [[халометан|хлорофлуоро јаглеводороди]]и.

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Алкани}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Алкани]]
[[Категорија:Ладила]]