Haorlemmermeer
Den Haorlemmermeer (Nederlands: Haarlemmermeer) is ne Nederlandse dreugmakeri'je en geliek-eneumde gemeente in t zuden van de Nederlandse proviensie Noord-Holland. Veurdat t dreugemaakt wordden in de jaoren 1849-1852 was t Haorlemmermeer eeuwenlange nen unmundig groten waterplas.
| Gemaente Hoarlemmermeer | ||
 |
| |
| (Vlagge van Hoarlemmermeer) | (Waopen van Hoarlemmermeer) | |
 Lokatie van de gemeante Hoarlemmermeer
| ||
| Informasie | ||
| Proveensie |  Noord-Holland
| |
| Heufdplaatse | Heufddarp | |
| Geografie en bevolking | ||
| Öppervlakte - Laand - Water |
185,31 km² 180,03 km² 5,28 km² | |
| Inwonners Bevolkingsdichtheid |
140.000 (29 augustus 2007) 759 inw./km² | |
| Koordinaten | 52° 19′ N, 4° 41′ O
| |
| Aoverig | ||
| Belangrieke verkeersaoders | A4, A5, A9, N201, N205, N207, N232, Schipholspoorliene | |
| Netnummer | 020, 023, 0252, 0297 | |
| Postkode | 1117-1119, 1160-1161, 1170-1175, 1435-1438, 2130-2144, 2150-2158, 2165 | |
| Offisiële webstie www.haarlemmermeer.nl | ||
Den Haorlemmermeer is umgaeven deur de Ringvaort. In t noordoosten van de gemeente ligt den lochthaven Schiphol. Op 29 augustus 2007 wierd in Heufddarp den 140.000en inwonner geboren. De heufdplaatse Heufddarp telt ruum 70.000 inwonners.
Geschiedenis
bewarkDen Haorlemmermeer is vanof 1852 ne landstraeke en dreugmakeri'je ten zuudwesten van Amsterdam.
In de middeleeuwen waren vanof de 13e eeuwe tussen Amsterdam, Haorlem en Leiden op zien minst dree vaenmeren, te wetten: t Spieringmeer in t noorden, t (olde) Haorlemmermeer in t midden en t Leidsemeer in t zuden. Veur delen van disse meren bestonden plaatselik ok namen as Hellemeer en Olde Meer, maor dat waren delen van de veurneumde meren. Deur turf ofstaeken (veural deur Haorlemmers) veur de brandstofveurzening van de greuiende staeden en eure bedrievigheid en as gevolg van golfofslag deur slechte of ontbrekkend dieken verdwaen daor met name an de noordeliken en oostelike walkaanten störig meer vaenland. Dee meren smolten omstraeks 1500 nao nen trop haevige stormen samen tot t (ni'je) Haorlemmermeer, t grootste meer van Holland, met ne oppervlaakte van bi'jnao 17 doezend bunder. Vanwaege t wooste en landvraetende gedrag van t meer kreg t den bi'jname den "Waterwolf".
Umstraeks 1477 kwammen t olde Haorlemmermeer en t Leidsemeer bi'j den Vennep in vri'je verbinding met mekare. In 1508 wierden de letste stukskes landbrugge (dee t olde Haorlemmermeer en t Spieringmeer van mekare scheidden) vortespeuld. Hierbi'j ging ok de belangriekste verbindink aover land tussen Haorlem en Amsterdam via Sloten verloren, waornao allenig den weg via den Spaorndammerdiek aoverblaef. Ok hier bestond t gevaor dat de landverbindink dee t Haorlemmermeer van t IJ scheidden verloren zol gaon, maor mit völle meuite kon in de jaoren nao 1509 den Spaorndammerdiek hersteld worden, waordeur t Haorlemmermeer uutendelik geen deel meer zol waen van den zeearm met zalt water den zich vanof de Zuderzee westweerts via t IJ uutstrekten.
Neet allenig ging völle land verloren, ok verschillende darpen, waoronder Ni'jerkarke, Sloten en Viefhuzen (Zuud-Schalkwiek), wierden deur t water verzoppen. Van t darpsgebeed van Aalsmeer was meer as de helfte vort, maor de darpskern van Aalsmeer blaef net buten de walkaanten van t meer beholden.
Op 26 mei 1573 vond tiedens den Krieg van Haorlem den slag op t Haorlemmermeer plaatse tussen nen Spaansen vloot onder leiding van Bossu en nen Hollandsen vloot onder leiding van Marinus Brandts.
Den "Waterwolf" maakten n gerochtmakend slachtoffer op 7 jannewaori 1629 to Frederik Hendrik, den oldsten zunne van Frederik V van de Palts verzop op nen boottocht van Den Haag naor Amsterdam. Zi'j waren op tocht egaone um den deur Piet Hein op de Spanjolen buutgemaakten zilverschat in Amsterdam te bekieken, maor kwammen terechte in nen haevigen storm. t Schip verzop en er verzoppen veer zeeleu. Den "Winterkönning" aoverlaefden maor net.
Plannen tot dreugemaken
bewarkAl in de 17e eeuwe wierden, onder andere deur Leeghwater, plannen emaakt um t Haorlemmermeer dreuge te malen. In 1641 brech Leeghwater zien Haorlemmermeerbook uut. Daorveur zollen rondumme 200 möllen neudig ewest waen. Deur de hoge kosten enerzieds en de scheepvaort- en visseri'jbelangen van Haorlem en Leiden anderzieds kwammen t neet tot dreugmaking.
End 1836 hadden twee stormen t water tot an de poorten van Leiden en Amsterdam op-ejagd, waornao könning Willem I in 1837 beslot dat t meer dreugemalen mos worden. Bi'j Könninklik besluut van 1 augustus wierd ne kommissie belast met t maken van n ontwarp veur de dreugmaking. Dit ontwarp leet aeven op zich wochten; pas to in 1839 Amsterdam en Leiden wier te kampen hadden mit aoverlast kwam der schot in de zaak. Veur t graoven van de Ringvaort en de bedieking stok Jonkheer Frederik van de Poll in mei 1840 bi'j Hillegum de eersten schuppe in de grond. Nao acht jaor graoven was t meer noe volledig of-eslotten deur nen ringdiek van 59,5 km lengte en 0,70 tot 1,70 m heugte.
In tussentied was beslotten um de dreugmaking helemaol met stoomkracht te doon: n unikum in dee tied. In 1845 wordden daorveur eerstmaol n proof-stoomtuug ebouwd, t Gemaol De Leeghwater, dat in 1848 begon met t dreugmalen. In 1849 wierden de andere twee stoomgemalen in gebruuk enommen: Gemaol De Cruquius en Gemaol De Lynden. De gemaolen wierden eneumd naor leu dee-t den anzet hadden egovven tot dreugmaking (Nicolaus Cruquius en Frans Godard, baron van Lynden van Hemmen). Uutendelik veel t meer op 1 juli 1852 dreuge.
Nao t dreugeworden duurden t nog tot 1855 veurdat Haorlemmermeer ne gemeente wierd. Veurdeen bunt der plannen ewest um Haorlemmermeer in twee gemeenten in te daelen, waorbi'j t noordelike deel bi'j Noord-Holland evoogd zol worden en t zuden bi'j Zuud-Holland. Den eersten börgemeister was Mr. M.S.P. Pabst.
In den polder wordden twee darpen esticht: Kruusdarp (t latere Heufddarp) en Venneperdarp (t lateren Ni'j-Vennep). Kruusdarp ontwikkelden zich al raps tot t belangriekste darp van den polder, mede deurdat hier t gemeentehoes ebouwd wierd. Ok t polderhuus kwam in dit darp. Later kwammen der meer darpen, waorvan Badhovedarp en Zwaonenbörg de grootsten bunt.
Anvankelik was Haorlemmermeer ne boerengemeente. In de 20ste eeuw kwam den glastuunbouw op en wierd den lochthaven Schiphol ontwikkeld. Zowal rondumme Schiphol as Heufddarp bunt völle bedrieventerreinen en kantoorparken. Völle internasionale bedrieven hebt hier ne vestiging. In 2002 wierd naobi'j Heufddarp de Floriade eholden.
Geografie
bewarkHaorlemmermeer besteet uut 26 kernen en is ene van de grootste gemeenten van Nederland. Haorlemmermeer is ok ne gemeente van taegenstellingen: verstaedeliking taegenaover platteland, grootschaoligheid taegenaover kleinschaoligheid, 'hightech' taegenaover boeren bedrievigheid.
Darpen
bewarkLangs den ringdiek ligt met de klokke met de volgende darpen en naoberschappen, vake taegenaover ne plaatse an de aoverziede van de Ringvaort: Lijnden, Badhovedarp Sloten, Ni'je Meer*, Schiphol-Oost** (Amstelvene), Olde Meer, Aalsmeerderbrugge (Aalsmeer), Riesenholt (Aalsmeer), Börgervaene, Leimuderbrugge (Leimuden), Weteringbrugge (Olde Wetering), Vraebörg** (Ni'je Wetering), Huugsloot**, Butenkaag (Kaag-Darp), Lisserbrook (Lisse), Beinsdarp (Hillegum), Zwaonshook (Bennebrook), Cruquius, Viefhuzen (Haorlem), Ni'jebrugge en Zwaonenbörg (Halfweg).
Binnen den diek ligt: Boesingheliede, Cruquius-Oost**, Weberbuurt**, Heufddarp, Den Hook*, Rozenbörg, Lochthaven Schiphol, Schiphol-Riek, Ni'j-Vennep, t Kaobel* en Abbenes.
(Legenda: * : wordt deur de gemeente apart ezene as gebeedsdiel binnen de naobi'j-elaegen plaatse; ** : wordt neet offisieel deur de gemeente as aparte karn erkend.)
Galleri'je
bewark-
Polderhoes in Heufddarp
-
Gemaol in Lienden
-
t Darp Viefhuzen
-
Lochthaven Schiphol
Uutgaonde verwiezingen
bewark- Offisiële webstae van de gemeente
- Aover de geschiedenis van de Haorlemmermeer
- t Waopen van Haorlemmermeer
- Geschiedenis van Haorlemmermeer in jaortallen
- Aoverzicht scholen Gemeente Haorlemmermeer
- Historiesh Museum Haorlemmermeer
| Perveensie Noord-Hollaand | |||
|---|---|---|---|
|
| Dit artikel is eskreaven in et achterhooksk, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |