Regenten

De oetdrukking regenten wödt ebruukt veur de bestuurders van de Nederlaandse steadn in de 17de en de 18de eeuwe. Den macht was der in hende van regentenfemilies, dee mangs mekare den bal toospölden. Den börgemeisters van Amsterdam bi-jveurbeeld, dee mkare beneumden, moar ok de stoaten en Gedeputeerde Stoaten van de previnsies, dee ok in hende waarn van n klein antal femilies. De Nederlandse steadn wödden al vanof de late Middeleeuwn bestuurd deur de riekere koopleufemilies, dee langzoamerhaand ne eslotten kaste wödden. Anvankelek kon den in schutteri-jeen vereanegde laegeren bürgerstaand nog n zeker teggenwicht geaven, moar in de löppe van de 17de eeuwe kreg et stadsbestuur stöäreg meer ne oligarchiese uutstroaling.

Eursprong

Et regentenpatriciaat as heersende klasse binnen de stad stamt al van veur de tied van de Republiek. Et hef zich in de löppe van de tied evörmd under invlood van verskillende gebeurtenissen. De Hollaandse steadn bunt ovver et algemeen ontstoan in de middeleeuwn, zo rundumme de 13de eeuwe. De steadn wissen ebruuk te maakn van den onderlingen machtsstried tussen de vörste en den adel om heure eigen plaatse te verstarken, woardeur de stad n ni-j machtsdeel wodden in de middeleeuwsen feodale samenleaving woar op et ende gin vörst of den adel umhen kon. De völle kriegen kosten den adel en laandsheern ok völle geld en de opbrengsten van eure bezittingen waren mangs neet genög um huurlingen te betalen of eur eigen leager good uut te rüsten. De enige andere geldbronne was de opkommende koopleuklasse in de greujende steadn. Dizze wollen wal geld geaven moar dan wal under zekere veurweerden. Deur middel van dizzen geldeleken steun an de laandsheren verkreggen de steadn dus stadsrechten, veurrechten en ne zekere moate van zelfstaandegheid in et reagelen van euren eigen verholdingen.

Et ontstoan van den regentenstaand

Dizze ni-j-verworven zelfstaandigheid brach met zich met dat noast de ofgevoardigden van den laandsheer, den scholt, der nen antal leu mösten wean dee de stad konden besturen. Zee hier de geboorte van den steadeleken bestuurder, den zienen macht neet kreg deur afkomste moar deur riekdom. Want de middeleeuwse steadelingen dachten dat de vroodschop, woaruut de steadeleke bestuurders wödden koazen, mösten bestoan uut de wiesten, treffeleksten en rieksten van de stadsleu.

Den groand veur disse gedachte was dat leu mit riekdom den besten woarborg waarn veur den veurspood van de stad. De handelaren en koopleu dee zitting hadden in de vroodschap waren ja et meest gebaat bi-j vrea want dat was good veur den handel. Wieters waarn zie van mening dat de rieken zich neet zo rap zollen bezoldegen an de schatkiste van de stad umdat zi-j zelf al gans rieke waarn.

Toonemmenden macht

Tot in de eerste helfte van de 16de eeuwe wodden der, van boaven, nog wal et één en aander veraanderd deur de Bourgondiesen en de Habsburgsen. Zi-j bevorderden den toostaand woarin de steadeleke bestuurders, de regenten, n groter gezag ovver de stad en heure inwonners konden holden. Van under probierden de regenten eure gröppe of te sluten van de rest van de burgerleu. Howal in sommege steadn de gilden nog wal nen stem hadden in de keuze van et stadsbestuur, waarn zie in de meeste stead toch uut-eslotten van insproak. Zo bestoand den vroodschap veurnoamelek uut rieke handelaarn en koopleu.

Den vroodschop mocht ieder joar n beneuming opmaken veur de taken van de börgemeisters en schepenen. Dizze taken wödden veur n joar bekleed deur de leaden van den familie dee ok veur et leaven zitting hadden in den vroodschsp. Umdat zi-j veur et leaven wödden beneumd, en de vroodschop zich bi-j zetten anvulden wisten de patriciërs euren staand in grote moate of te sluten. Dizze ofsluuting wodden nog verstarkt deur middel van onderlinge huweleken.

Wödden de regenten van underen hoast neet in toom eholden, opmarkelek is dat deur den Nederlaandsen opstaand teggen Spanje ok vri-jwal iedere teugel van boaven kwam te vervallen. In 1581 wodden den laandsheer, Filips II, af-ezworen en noa nog wat mislukte proefneamingen mit aandere buutenlaandse vörsten geet de jonge Republiek vanof 1588 zunder laandsheer deur et leaven. Vanof dee tied bunt de steadeleke regenten den baas in de Republiek. Wel ontstond der in de löppe van de 17de eeuwe meer stried mit den stadholder. Den macht van de regenten was et grootst tiedens et Eerste Stadholderloze Tiedperk (1650-1672).

De Republiek greujden in de löppe van de 17de eeuwe tot ene van den riekste en machtigste naties van Europa. An den voot van dizzen machte stoat de regenten, dee ondanks al dee walvoart toch völle van eure burgerleke weerden bleaven beholden.

Den regentenstaand veraandert

Noa de Vrea van Munster in 1648 wodden et röstig op et Europesen striedtoneel. De tied van de grote dynastieke- en godsdienstkriege was veurbi-j woardeur de Europese könningshuze wier de kans kreggen binnenshuus orde op zaken te stellen. Dit ging gepoard mit binnenlands ekonomies herstel en ofscherming van de eigen markte.

In Frankriek untwekkelden zich et merkantilisme en in Engelaand wodden in 1651 et eerste van ne riege besturen eslotten woarnoa et veur de republiek meujleker wodden om met dizze laanden handel te drieven. Ok in de aandere Europese laanden kreg de economie de kans zich te herstellen woardeur steeds minder laanden nog de beheufte hadden um gebruuk te maakn van de diensten dee de Nederlaanders konden geaven. Veur lange tied was de Republiek ne opslagplaatse ewest woar Europese zakenleu den woar en et kapitaal antroffen dee zie hadden bruukt. Bovvendeen vonden zie in de Republeek de skeapn en den mankrach um de woar noar alle bestemmingen ter weald te vuren.

Rundumme et midden van de 17de eeuwe waren de Europese laanden steeds beater in stoat eure eigen leu te voden. De diensten van de Hollaanders en den opslagtaak was overbodig ewödden. Den riekdom van de Republiek had heur hoogtepunt bereikt.

Verstarring van de regentenklasse en ende

Umdat de meugelekheid um te handelen was of-enommen trokken steeds meer regenten zich trög uut den handel en gingen zie eur kapitaal beleggen in aandelen, obligaties en leningen woarnoa zie zich steeds meer toolegden op et bestuurn van eure stad. Eure zönnen gingen zie veurbereiden op nen loopbaan in et politeeke leaven en wödden eerst noar de universiteit stuurd um doar rechten te studieren. Deur kontrakten van korrespondensie wisten de regenten mekare den winstgeavende baantjes too te spöllen en deur de onderlinge verzwoagering sloten zie zich as staand steeds meer of veur butenstoanders. Ok was doar n samengoan binnen de regentenklasse umdat den vroodschop zich verkleinden. Hierdeur wodden et nog meujeleker as veurhen um regent te wödden. Den regentenstand was ne kleine of-eslotten oligarchie wödden.

Umdat euren macht in et buutenlaand minder ewodden, wolden zie zich in vergelieking met de umrengende laanden better anbeden. Uterleken sier was doar n underdeel van. In de Republiek bestaond gin ovverheersend hofleaven woardeur zie zich an den algemenen Europesen stiel, den van den Fransen stiel was ofgeleid, aanpasten. Deur de wietergoande oligarchizering en de vermeende verfransing lek et der op dat den Hollandsen regentenstaand zich van de rest van de samenleaving vervrömdden.

Tiedens de Bataafse Republiek an et ende van de 18de eeuwe wodden der n ende emaakt an de ongebreidelden heerschoppi-je van de regentenklasse.