[go: nahoru, domu]
Naar inhoud springen

Dmanisi (gemeente): verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
Nieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Capaccio (overleg | bijdragen)
131.676 bewerkingen
District in Georgië
 
wikidata, inwoners en red.
(30 tussenliggende versies door 14 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox plaats in land
{{Infobox plaats in Georgië
| soort = District
| soort = Gemeente
| regio = Kvemo Kartli
| land = Georgië
| deelstaat =
| naam=Dmanisi
| naam = Dmanisi
| altname=დმანისის რაიონი
| schriftnaam = {{lang|ka|დმანისის მუნიციპალიტეტი}}
| kaart=[[Bestand:Dmanisi.png|270px]]
| voormaligenamen = Basjkitsjeti (1933-1947)
| area=[[Kvemo Kartli]]
| vlag = Flag of Dmanisi Municipality.svg
| hoofdstad=[[Dmanisi (stad)|Dmanisi]]
| wapen = Dmanisi COA.png
| km2=1199
| map = GEO-KKL-DM.svg
| inwoners=28.400
| hoofdplaats = [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]]
| jaar=2006
| hoogstepunt = 3157
| hoogstetopnaam = [[Leili]]
| km2 = 1198.8
| oppervlakteref = <ref name=census2014detail/>
| inwoners = 22032
| inwonersref = <ref name=geostatpop />
| meetjaar = 2024
| etniciteit = [[Azerbeidzjanen in Georgië|Azerbeidzjaans]] (65,5%)<br>[[Georgiërs|Georgisch]] (33,1%)
| etniciteitjaar = 2014
| religie = [[Islam in Georgië|Islam]] (64,5%)<br>[[Georgisch-Orthodoxe Kerk|Orthodox]] (33,9%)
| religiejaar = 2014
| burgemeester = Koba Moeradasjvili (2021-)
| website = <!-- wikidata -->
| detailkaarttype = relief
| image = Dmanisi. Western outskirts of the town (Photo A. Muhranoff, 2011).jpg
| caption = Hoofdplaats [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]]
}}
}}
'''Dmanisi''' ([[Georgisch]]: დმანისის რაიონი) is een [[Districten van Georgië|district]] in het zuiden van [[Georgië]], gelegen in de regio [[Kvemo Kartli]]. De hoofdstad is [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]]. Het district telt ongeveer 28.000 inwoners.
'''Dmanisi''' ([[Georgisch]]: {{lang|ka|დმანისის მუნიციპალიტეტი}}, ''{{lang|ka-latn|Dmanisis moenitsipaliteti}}'') is een [[Gemeenten van Georgië|gemeente]] in het zuiden van [[Georgië]] met ongeveer 22.000 inwoners (2024), gelegen in de regio [[Kvemo Kartli]]. De [[Dmanisi (stad)|gelijknamige]] stad is het bestuurlijk centrum. De gemeente heeft een oppervlakte van bijna 1.200 km² en ligt aan de grens met [[Armenië]] in het overgangsgebied van het [[Dzjavacheti-hoogland]] naar het Kvemo Kartli-plateau. Dmanisi is een van de drie Georgische gemeenten met een etnisch [[Azerbeidzjanen in Georgië|Azerbeidzjaanse]] meerderheid.


==Geschiedenis==
{{Navigatie districten Georgië}}
De geschiedenis van menselijke bewoning in Dmanisi gaat miljoenen jaren terug in de tijd. In het gebied zijn fossielen tot 1,8 miljoen jaar oud van [[Dmanisi-mensen|menselijke]] skeletten gevonden, welke tot de [[Homo erectus]] behoren. In de [[middeleeuwen]] was het gebied strijdtoneel van de [[Seltsjoeken]]], maar in de tweede helft van de middeleeuwen lag het gebied in het [[Koninkrijk Georgië]].


Na het uiteenvallen van dat koninkrijk in de 15e eeuw behoorde het tot het [[Koninkrijk Kartlië|Koninkrijk Kartli]], dat in 1762 overging in het [[Koninkrijk Kartli-Kachetië]]. In de tussentijd kwam het gebied met de [[Vrede van Amasya]] in 1555 in [[Safawieden|Safavidisch Perzisch]] gecontroleerd gebied te liggen.{{refn| Skinner, Hoofdstuk 12 "Georgia in the 16th Century: Surviving Turkish and Persian Invasions", p.210-231<ref name=skinner>{{citeer boek |achternaam=Skinner|voornaam=Peter F. |datum=2014 |titel=Georgia, the Land Below the Caucasus - A narrative history |edition=1e druk |uitgever=Narikala Publications |plaats=[[New York (stad)|New York]], [[Londen]], [[Tbilisi]] |isbn=978-0-9914232-0-0 |taal=en | bezochtdatum=2022-01-17 }}</ref>}} In de 18e eeuw worstelde het Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los van de Perzen.{{refn| Skinner, Hoofdstuk 15 "Teimuraz II and Erekle II: Triumph and Tragedy", p.301-304<ref name=skinner />}}
[[Categorie:District van Georgië]]


=== Russische Rijk ===
[[de:Bezirk Dmanissi]]
[[Bestand:Map-etno-tiflis.jpg|miniatuur|links|Oejezd Bortsjali in zuiden van Gouvernement Tiflis]]
[[fi:Dmanisin piirikunta]]
Het in 1784 gesloten [[Verdrag van Georgiejevsk]] tussen Kartli-Kachetië en het [[Keizerrijk Rusland|Russische Rijk]] leidde de inlijving van het koninkrijk door Rusland in, wat vanaf 1801 zijn beslag had.{{refn| Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.327-328<ref name=skinner />}} Het gebied lag vervolgens vanaf 1801 tot 1880 administratief in het [[oejezd]] Tiflis, dat tussen 1840-1846 in het [[Gouvernement Georgië-Imeretië]] lag. Met de splitsing van dat gouvernement in 1846 werd Oejezd Tiflis onderdeel van het [[Gouvernement Tiflis]].
[[ka:დმანისის მუნიციპალიტეტი]]

In 1880 werd het oejezd Bortsjali van het oejezd Tiflis afgesplitst, dat het gebied van de tegenwoordige gemeenten [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]], Dmanisi, [[Bolnisi (gemeente)|Bolnisi]] en [[Marneoeli (gemeente)|Marneoeli]] omvatte, het grootste deel van [[Kvemo Kartli]] dus.<ref>{{Citeer web | url=https://old.bigenc.ru/domestic_history/text/4193535 | titel=Gouvernement Tiflis | bezochtdatum=2022-10-18 | werk=Grote Russische Encyclopedie | taal=ru | archiefdatum=2020-01-02 | archiefurl=https://web.archive.org/web/20200102161051/https://bigenc.ru/domestic_history/text/4193535 | dodeurl=nee}}</ref><ref>{{Citeer web | url=https://ru.wikisource.org/wiki/Страница:Geo_stat_rus_imp_5.djvu/128 | titel=Gouvernement Tiflis |paginas=p.128 |datum=1885 | bezochtdatum=2022-10-18 | werk=Geografisch en statistisch woordenboek van het Russische rijk, deel V | taal=ru }}</ref> Binnen het oejezd Bortsjali lag het gebied van het moderne Dmanisi in het zuidelijke deel van de administratieve [[gemeentelijk district|subdivisie]] (oetsjastok) Trialeti ([[Russisch]]: {{lang|ka|Тріалетскій участок}}, ''{{lang|ru-latn| Tríaletskíy oetsjastok}}'').

=== Dispuut met Armenië ===
Het district werd voornamelijk bewoond door [[Armeniërs in Georgië|Armeniërs]], [[Pontische Grieken]] en [[Azerbeidzjanen in Georgië|Azerbeidzjanen]] (die destijds net als andere Turkssprekende etnische groepen als [[Tataren]] werden aangeduid). Het zuiden van dit oetsjastok werd in de jaren 1918-1919 net als het zuidelijk gelegen [[Lori (provincie)|Lori oetsjastok]] (ook in oejezd Bortsjali) betwist tussen de [[Republiek Armenië (1918-1920)|Republiek Armenië]] en de [[Democratische Republiek Georgië]]. Lori werd toen een neutrale zone verklaard. In 1921 werd daar door [[Bolsjewiek|bolsjewistische]] krachten een revolte georganiseerd dat als voorwendsel werd gebruikt door het Sovjet Rode Leger om de Democratische Republiek Georgië binnen te vallen. Dit leidde uiteindelijk de val van de Georgische republiek in.

=== In de Sovjet-Unie ===
Na de Sovjet verovering van Georgië in 1921 en de bestuurlijk-administratieve hervormingen in 1930 werd het [[rajon]] (district) Dmanisi in 1933 afgesplitst van het in 1930 gevormde district [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]] en kreeg het de hedendaagse omvang. Tussen 1933 en 1947 had het district de naam Basjkitsjeti ({{lang|ka|ბაშკიჩეთი}}, {{lang|ru|Башкичети}}),<ref>{{Citeer boek | url=https://publications.hse.ru/pubs/share/direct/403399936.pdf | formaat=pdf | titel=Топонимия Ближнего Зарубежья: 100 лет переименований (Toponymie van het nabije buitenland: 100 jaar hernoemen) | paginas=p.142 | auteur=V.N. Kaloetskov e.a. | uitgever=Русское географическое общество (Russische Geografische Vereniging) | plaats=[[Moskou]] | datum=2020 | bezochtdatum=2022-10-18 | taal=ru |archiefurl=https://web.archive.org/web/20221015080728/https://publications.hse.ru/pubs/share/direct/403399936.pdf|archiefdatum=2022-10-15}}</ref> afgeleid van het Azerbeidzjaanse Başkeçid. In 1947 kregen het district en de stad de huidige naam Dmanisi, welke een Georgische oorsprong heeft. Na het [[uiteenvallen van de Sovjet-Unie]] daalden de economische omstandigheden in de gemeente sterk. Door emigratie reduceerde de bevolking met meer dan de helft. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde [[Bestuurlijke indeling van Georgië|regio]] (''mchare'') [[Kvemo Kartli]], en werd het in 2006 omgevormd naar [[Gemeenten van Georgië|gemeente]].

==Geografie==
Dmanisi grenst aan vier gemeenten, te weten in het westen [[Ninotsminda (gemeente)|Ninotsminda]] (regio [[Samtsche-Dzjavacheti]]) in het noorden aan [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]] en in het oosten aan [[Tetritskaro (gemeente)|Tetritskaro]] en [[Bolnisi (gemeente)|Bolnisi]]. In het zuiden ligt de grens met [[Armenië]].

=== Dzjavacheti Hoogland ===
[[Bestand:Kulbaki and Davakrani.jpg|miniatuur|Djavachetigebergte]]
De gemeente ligt geografisch op de overgang van het [[Dzjavacheti Hoogland]] in het westen naar het Kvemo Kartli Plateau in het oosten. De westelijke grens van de gemeente wordt gevormd door het [[Dzjavachetigebergte]], dat hoogtes bereikt tot 3.000 meter boven zeeniveau. De hoogste berg van het Georgische deel van het gebergte, de [[Leili]] van 3.156 meter hoog, ligt op de landsgrens met [[Armenië]], in de zuidwesthoekj van Dmanisi. Andere prominente toppen op de westelijke gemeentegrens zijn de Aghrikari (2.972 meter) en [[Emlikli]] (3.054 meter), ongeveer 20 kilometer ten westen van de plaats [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]].<ref name="GeomorphGeorgia">{{Citeer boek|titel=Geomorphology of Georgia|auteur=Levan Tielidze|medeauteurs=Ramin Gobejishvili, Levan Maruashvili en Nikoloz Astakhov|taal=en|URL=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-77764-1|uitgever=Springer|plaats=|datum=2019|pagina's=p.242, 250-252|ISBN=978-3-319-77764-1|bezochtdatum=2022-02-14| hoofdstuk=14 Volcanic Highland of Southern Georgia}}</ref> In het westelijk deel van de gemeente liggen in het Dmanisi Plateau diverse meren.

Naar het oosten toe loopt het landschap af naar een basishoogte van ongeveer 1.300 meter boven zeeniveau. In de oostelijke helft van de gemeente is het landschap heuvelachtig waarbij de relatieve hoogte van de heuvels ongeveer 200-500 meter bedraagt. Er zijn ook enkele rivierkloven te vinden die in west-oost richting liggen. De noordgrens van de gemeente wordt gevormd door de rivier [[Chrami]], terwijl iets zuidelijker de Karaboelachi een diepe kloof in het landschap heeft gevormd, vlak voor deze zich bij de Chrami voegt.

==Demografie==
Begin 2024 telde de gemeente Dmanisi 22.032 inwoners,<ref name=geostatpop>{{Citeer web | url=https://www.geostat.ge/en/modules/categories/41/population | titel=Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January | datum=2024-01-01 | bezochtdatum=2024-07-23 | werk=National Statistics Office of Georgia, Geostat | taal=en |archiefurl=https://web.archive.org/web/20230326020215/https://www.geostat.ge/en/modules/categories/41/population|archiefdatum=2023-03-26}}</ref> een groei van ruim 13% ten opzichte van de volkstelling van 2014.
{| class="wikitable" style="text-align:right;font-size:90%;"
|-
! colspan=19 | Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Dmanisi
|-
! !! 1897 !! 1923 !! 1939 !! 1959 !! 1970 !! 1979 !! 1989 !! 2002<ref name="nootcensus2002"/> !! 2014 !! 2020 !! 2024
|-
! Gemeente Dmanisi {{refn|name=naam|Tot 1947 met de naam Basjkitsjeti.}}
| - || - || 33.975 || {{winst}} 34.174 || {{winst}} 43.785 || {{winst}} 44.075 || {{winst}} 52.208 || {{verlies}} 28.034 || {{verlies}} 19.141 || {{winst}} 20.612 || {{winst}} 22.032
|-
| colspan=15|
|-
| [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]] {{refn|name=naam}}
| - || 670 || {{winst}} 1.871 || {{winst}} 4.778 || {{verlies}} 4.076 || {{winst}} 4.530 || {{winst}} 8.650 || {{verlies}} 3.427 || {{verlies}} 2.661 || {{winst}} 2.873 || {{winst}} 3.050
|-
| colspan=15 class="wikitable" style="align:left;text-align:left;background-color:#eaecf0"|Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.<ref name="inwgemeente">{{Citeer web | url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-division.htm | titel=Population divisions of Georgia | bezochtdatum=2022-01-18 | werk=Population Statistics Eastern Europe and former USSR | taal=en |archiefurl=https://web.archive.org/web/20220321204715/http://pop-stat.mashke.org/georgia-division.htm|archiefdatum=2022-03-21}}</ref><ref name="inwplaatsen">{{Citeer web | url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-cities.htm | titel=Population cities & towns of Georgia | bezochtdatum=2022-01-18 | werk=Population Statistics Eastern Europe and former USSR | taal=en |archiefurl=https://web.archive.org/web/20211122080216/http://pop-stat.mashke.org/georgia-cities.htm|archiefdatum=2021-11-22}}</ref><ref name="etn1923">{{Citeer web | url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc1923.htm | titel=Ethnic composition rural Georgia 1923 | bezochtdatum=2022-01-18 | werk=Population Statistics Eastern Europe and former USSR | taal=en |archiefurl=https://web.archive.org/web/20220315151729/http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc1923.htm|archiefdatum=2022-03-15}}</ref> Noot:{{refn|name="nootcensus2002"|Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie<ref name=retro2017>{{Citeer web | url=https://geostat.ge/media/20624/3.-Population-Dynamics_ENGL-_print_F.pdf | titel=Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data | datum=2017-11-29 | bezochtdatum=2022-01-10 | werk=National Statistics Office of Georgia, Geostat | taal=en |formaat=pdf }}</ref>, "1. Introduction", Pagina 1.}}
|}

===Etniciteit en religie===
De bevolking van Dmanisi bestaat in meerderheid uit [[Azerbeidzjanen in Georgië|Azerbeidzjanen]] (65,5%), gevolgd door [[Georgiërs]] (33,1%). Kleine minderheidsgroepen zijn [[Pontische Grieken]], [[Armeniërs in Georgië|Armeniërs]] (elk 0,5%), [[Russen (volk)|Russen]] (0,4%) en zeer kleine aantallen [[Osseten]], [[Oekraïners]] en [[Abchaziërs]].<ref name="etn14">{{Citeer web | url=http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm | titel=Ethnic composition of Georgia 2014 | bezochtdatum=2022-10-18 | werk=Population Statistics Eastern Europe and former USSR | taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221023143322/http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm|archiefdatum=2022-10-23}}</ref> De geloofsovertuiging in de gemeente volgt de etnische samenstelling, met 64,5% [[islam|moslims]] (64,5%), de Azerbeidzjaanse bevolkingsgroep, gevolgd door volgers van de [[Georgisch-Orthodoxe Kerk]] (33,9%). Daarnaast zijn er enkele tientallen [[Jehova's getuigen|jehova's]], [[Armeens-Apostolische Kerk|Armeens orthodoxen]] en [[Katholicisme|katholieken]].

== Administratieve >
De gemeente Dmanisi is administratief onderverdeeld in 15 gemeenschappen ({{lang|ka|თემი}}, ''{{Lang|ka-latn|temi}}'') met in totaal 57 dorpen ({{lang|ka|სოფელი}}, ''{{Lang|ka-latn|sopeli}}''). Er is één stad ({{lang|ka|ქალაქი}}, ''{{lang|ka-latn|kalaki}}''), het bestuurlijk centrum [[Dmanisi (stad)|Dmanisi]].<ref name=census2014detail>{{Citeer web |url=http://census.ge/files/pdf/2014-wlis-aRweris-ZiriTadi-Sedegebi.pdf |formaat=pdf |titel=Main Results of the 2014 Census (Publication) |werk=Census.ge, National Statistics Office of Georgia (Geostat) |paginas=p.328-332 |datum=2016-04-28 |bezochtdatum=bezochtdatum=2022-03-06 |taal=ka |archiefdatum=2020-02-13 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20200213232229/http://census.ge/files/pdf/2014-wlis-aRweris-ZiriTadi-Sedegebi.pdf |dodeurl=ja }}</ref>

== Bestuur ==
[[Bestand:Cesko Dmanisi.jpg|miniatuur|Verkiezingscommissie Dmanisi]]
De gemeenteraad ([[Georgisch]]: {{lang|ka|საკრებულო}}, ''{{lang|ka-latn|sakreboelo}}'') van Dmanisi is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd [[kiessysteem|kiesstelsel]] wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 30 leden: 20 leden worden via een [[Evenredige vertegenwoordiging|proportionele lijststem]] gekozen en 10 leden worden gekozen door middel van een [[districtenstelsel]].<ref name=electioncode>{{Citeer web | url=https://matsne.gov.ge/en/document/view/1557168?publication=69 | titel=Election Code of Georgia (art. 148, 149, Annex 1) | datum=2021-06-28 | bezochtdatum=2022-01-25 | werk=Legislative Herald of Georgia | taal=en }}</ref> In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 16 districtszetels.

Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Koba Moeradasjvili van [[Georgische Droom]] met 52,1% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De 10 districtszetels zijn naar kandidaten van Georgische Droom (8), Verenigde Nationale Beweging (1) en een onafhankelijke kandidaat gegaan. De Georgische Droom behaalde de meeste proportionele stemmen (49,5%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (42,1%), [[Vooruitgang en Vrijheid]] (3,3%). Acht andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.<ref name="cesko21">{{Citeer web | url=https://results.cec.gov.ge/#/en-us/election_45/dashboard | titel=October 2, 2021 Municipal Elections | bezochtdatum=2021-01-02 | werk=CESKO Central Election Commission | taal=en }}</ref><ref name="agenda-gvote21">{{Citeer web | url=https://agenda.ge/elections/2021/dist/index.html? | titel=Interactive results 2021 municipal elections | bezochtdatum=2021-01-02 | werk=Agenda.ge | taal=en }}</ref> Het centrum georiënteerde en pro-Europese Vooruitgang en Vrijheid behaalde in Dmanisi hun tweede raadszetel in het hele land, naast buurgemeente [[Tsalka (gemeente)|Tsalka]].
{| class="wikitable"
! colspan="2" | Partij
! 2017<ref name="gevote17">{{Citeer web | url=https://cesko.ge/res/docs/danOK47.pdf | formaat=pdf | paginas=p.24-26 | titel=Protocol gekozen raadsleden en burgemeesters 2017 | bezochtdatum=2022-04-05 | werk=CESKO Centrale verkiezingscommissie | taal=ka | archiefurl=https://ia801501.us.archive.org/26/items/local-elections-georgia-final-result-protocols/2017%20-%20Local%20elections%20Georgia%20-%20final%20result%20protocol.pdf | archiefdatum=2022-04-05 |dodeurl=nee }}</ref>
! 2021<ref name="gevote21">{{Citeer web | url=https://cesko.ge/static/res/docs/2021sakrebuloswevraddameradarcheulipirebi.pdf | formaat=pdf | paginas=p.29-31 | titel=Protocol gekozen raadsleden en burgemeesters 2021 | bezochtdatum=2022-04-05 | werk=CESKO Centrale verkiezingscommissie | taal=ka | archiefurl=https://ia801501.us.archive.org/26/items/local-elections-georgia-final-result-protocols/2021%20-%20Local%20elections%20Georgia%20-%20final%20result%20protocol.pdf |archiefdatum=2022-04-05 |dodeurl=nee }}</ref>
|-
| style="background-color: #2044bc | &nbsp;
| [[Georgische Droom]] (GD)
| style="text-align: right" | '''27'''
| style="text-align: right" | '''15'''
|-
| style="background-color: #e4012e | &nbsp;
| [[Verenigde Nationale Beweging]] (UNM)
| style="text-align: right" | '''1'''
| style="text-align: right" | '''13'''
|-
| style="background-color: #f1592a" | &nbsp;
| [[Vooruitgang en Vrijheid]]
|
| style="text-align: right" | '''1'''
|-
| style="background-color: grey | &nbsp;
| [[Onafhankelijken|Onafhankelijk]] Raadslid
|
| style="text-align: right" | '''1'''
|-
| style="background-color: #8f188f" | &nbsp;
| [[Sjenedi Beweging]]
| style="text-align: right" | '''3'''
|
|-
! colspan=2 | Totaal
! style="text-align: right" | 31
! style="text-align: right" | 30
|}

== Bezienswaardigheden ==
[[Bestand:Ruins of Dmanisi Castle.jpg|miniatuur|Dmanisifort, Mariakerk en de archeologische vindplaats.]]
[[Bestand:Dmanisi excavation site (2007)a.jpg|miniatuur|Archeologische opgravingen.]]
In de gemeente zijn enkele historische bezienswaardigheden. De belangrijkste is de archeologische vindlaats van de [[Dmanisi-mensen]] in Patara Dmanisi langs de [[S6 (Georgië)|hoofdweg S6]]. Hier is tevens een museum en er middeleeuwse kerken en fortificaties te zien.<ref>{{Citeer web | url=https://museum.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=51 | titel=Dmanisi Museum-Reserve | bezochtdatum=2022-03-06 | werk=Georgian National Museum | taal=en }}</ref><ref>{{Citeer web | url=https://georgiantravelguide.com/en/dmanisi-museum-reserve | titel=Dmanisi Museum-Reserve | bezochtdatum=2022-03-06 | werk=Georgian Travel Guide | taal=en }}</ref>

== Vervoer ==
De belangrijkste doorgaande weg door de gemeente is de Georgische ''route van internationaal belang'' [[S6 (Georgië)|S6]] ([[Europese weg 117|E117]]), een secundaire verbinding vanaf [[Tbilisi]] naar de Georgisch - [[Armenië|Armeense]] grensovergang [[Goegoeti]] - [[Gogovan]]. De S6 doet de hoofdplaats van de gemeente niet aan. De [[Lijst van Georgische hoofdwegen#1-50|nationale route Sh68]] verbindt hoofdplaats Dmanisi met de S6 bij Didi Dmanisi / Vardisoebani en in noordelijke richting met [[Bediani]], [[Trialeti (plaats)|Trialeti]] en [[Tsalka (stad)|Tsalka]].

Er ligt geen spoorlijn in de gemeente. Sinds de sluiting van de lijn [[Marneoeli (stad)|Marneoeli]] - [[Bolnisi (stad)|Bolnisi]] - [[Kazreti]] is het dichtstbijzijnde station in Marneoeli.

== Zie ook ==
* [[Dmanisi-mensen]]

== Ecterne links ==
* {{ka}} [https://dmanisi.gov.ge/ Website gemeente Dmanisi]

== Referenties ==
{{Appendix||2=
{{References}}
}}
{{Commonscat}}
{{Navigatie gemeenten Georgië}}

{{Coor title dms|41|19|48|N|44|12|16|E|region:GE_type:city}}

[[Categorie:Gemeente in Georgië]]
[[Categorie:Kvemo Kartli]]

Versie van 23 jul 2024 21:41

Dmanisi
დმანისის მუნიციპალიტეტი
Gemeente in Georgië Vlag van Georgië
Vlag van Dmanisi
Wapen van Dmanisi
Locatie in Georgië
Kaart van Dmanisi
Geografie
Regio Kvemo Kartli
Hoofdplaats Dmanisi
Oppervlakte 1198.8 km² [1]
Hoogste punt Leili (3157 m)
Coördinaten 41° 20' NB, 44° 12' OL
Bevolking
Inwoners (2024) 22.032 [2]
(18,4 inw./km²)
Etniciteit (2014) Azerbeidzjaans (65,5%)
Georgisch (33,1%)
Religie (2014) Islam (64,5%)
Orthodox (33,9%)
Bestuur
Burgemeester Koba Moeradasjvili (2021-)
Overige informatie
Eerdere namen Basjkitsjeti (1933-1947)
Tijdzone UTC+4
Website Officiële website
Dmanisi in Kvemo Kartli
Dmanisi (Kvemo Kartli)
Dmanisi
Foto's
Hoofdplaats Dmanisi
Hoofdplaats Dmanisi
Portaal  Portaalicoon   Georgië

Dmanisi (Georgisch: დმანისის მუნიციპალიტეტი, Dmanisis moenitsipaliteti) is een gemeente in het zuiden van Georgië met ongeveer 22.000 inwoners (2024), gelegen in de regio Kvemo Kartli. De gelijknamige stad is het bestuurlijk centrum. De gemeente heeft een oppervlakte van bijna 1.200 km² en ligt aan de grens met Armenië in het overgangsgebied van het Dzjavacheti-hoogland naar het Kvemo Kartli-plateau. Dmanisi is een van de drie Georgische gemeenten met een etnisch Azerbeidzjaanse meerderheid.

Geschiedenis

De geschiedenis van menselijke bewoning in Dmanisi gaat miljoenen jaren terug in de tijd. In het gebied zijn fossielen tot 1,8 miljoen jaar oud van menselijke skeletten gevonden, welke tot de Homo erectus behoren. In de middeleeuwen was het gebied strijdtoneel van de Seltsjoeken], maar in de tweede helft van de middeleeuwen lag het gebied in het Koninkrijk Georgië.

Na het uiteenvallen van dat koninkrijk in de 15e eeuw behoorde het tot het Koninkrijk Kartli, dat in 1762 overging in het Koninkrijk Kartli-Kachetië. In de tussentijd kwam het gebied met de Vrede van Amasya in 1555 in Safavidisch Perzisch gecontroleerd gebied te liggen.[4] In de 18e eeuw worstelde het Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los van de Perzen.[5]

Russische Rijk

Oejezd Bortsjali in zuiden van Gouvernement Tiflis

Het in 1784 gesloten Verdrag van Georgiejevsk tussen Kartli-Kachetië en het Russische Rijk leidde de inlijving van het koninkrijk door Rusland in, wat vanaf 1801 zijn beslag had.[6] Het gebied lag vervolgens vanaf 1801 tot 1880 administratief in het oejezd Tiflis, dat tussen 1840-1846 in het Gouvernement Georgië-Imeretië lag. Met de splitsing van dat gouvernement in 1846 werd Oejezd Tiflis onderdeel van het Gouvernement Tiflis.

In 1880 werd het oejezd Bortsjali van het oejezd Tiflis afgesplitst, dat het gebied van de tegenwoordige gemeenten Tsalka, Dmanisi, Bolnisi en Marneoeli omvatte, het grootste deel van Kvemo Kartli dus.[7][8] Binnen het oejezd Bortsjali lag het gebied van het moderne Dmanisi in het zuidelijke deel van de administratieve subdivisie (oetsjastok) Trialeti (Russisch: Тріалетскій участок, Tríaletskíy oetsjastok).

Dispuut met Armenië

Het district werd voornamelijk bewoond door Armeniërs, Pontische Grieken en Azerbeidzjanen (die destijds net als andere Turkssprekende etnische groepen als Tataren werden aangeduid). Het zuiden van dit oetsjastok werd in de jaren 1918-1919 net als het zuidelijk gelegen Lori oetsjastok (ook in oejezd Bortsjali) betwist tussen de Republiek Armenië en de Democratische Republiek Georgië. Lori werd toen een neutrale zone verklaard. In 1921 werd daar door bolsjewistische krachten een revolte georganiseerd dat als voorwendsel werd gebruikt door het Sovjet Rode Leger om de Democratische Republiek Georgië binnen te vallen. Dit leidde uiteindelijk de val van de Georgische republiek in.

In de Sovjet-Unie

Na de Sovjet verovering van Georgië in 1921 en de bestuurlijk-administratieve hervormingen in 1930 werd het rajon (district) Dmanisi in 1933 afgesplitst van het in 1930 gevormde district Tsalka en kreeg het de hedendaagse omvang. Tussen 1933 en 1947 had het district de naam Basjkitsjeti (ბაშკიჩეთი, Башкичети),[9] afgeleid van het Azerbeidzjaanse Başkeçid. In 1947 kregen het district en de stad de huidige naam Dmanisi, welke een Georgische oorsprong heeft. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie daalden de economische omstandigheden in de gemeente sterk. Door emigratie reduceerde de bevolking met meer dan de helft. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Kvemo Kartli, en werd het in 2006 omgevormd naar gemeente.

Geografie

Dmanisi grenst aan vier gemeenten, te weten in het westen Ninotsminda (regio Samtsche-Dzjavacheti) in het noorden aan Tsalka en in het oosten aan Tetritskaro en Bolnisi. In het zuiden ligt de grens met Armenië.

Dzjavacheti Hoogland

Djavachetigebergte

De gemeente ligt geografisch op de overgang van het Dzjavacheti Hoogland in het westen naar het Kvemo Kartli Plateau in het oosten. De westelijke grens van de gemeente wordt gevormd door het Dzjavachetigebergte, dat hoogtes bereikt tot 3.000 meter boven zeeniveau. De hoogste berg van het Georgische deel van het gebergte, de Leili van 3.156 meter hoog, ligt op de landsgrens met Armenië, in de zuidwesthoekj van Dmanisi. Andere prominente toppen op de westelijke gemeentegrens zijn de Aghrikari (2.972 meter) en Emlikli (3.054 meter), ongeveer 20 kilometer ten westen van de plaats Dmanisi.[10] In het westelijk deel van de gemeente liggen in het Dmanisi Plateau diverse meren.

Naar het oosten toe loopt het landschap af naar een basishoogte van ongeveer 1.300 meter boven zeeniveau. In de oostelijke helft van de gemeente is het landschap heuvelachtig waarbij de relatieve hoogte van de heuvels ongeveer 200-500 meter bedraagt. Er zijn ook enkele rivierkloven te vinden die in west-oost richting liggen. De noordgrens van de gemeente wordt gevormd door de rivier Chrami, terwijl iets zuidelijker de Karaboelachi een diepe kloof in het landschap heeft gevormd, vlak voor deze zich bij de Chrami voegt.

Demografie

Begin 2024 telde de gemeente Dmanisi 22.032 inwoners,[2] een groei van ruim 13% ten opzichte van de volkstelling van 2014.

Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Dmanisi
1897 1923 1939 1959 1970 1979 1989 2002[11] 2014 2020 2024
Gemeente Dmanisi [12] - - 33.975 Gestegen 34.174 Gestegen 43.785 Gestegen 44.075 Gestegen 52.208 Gedaald 28.034 Gedaald 19.141 Gestegen 20.612 Gestegen 22.032
Dmanisi [12] - 670 Gestegen 1.871 Gestegen 4.778 Gedaald 4.076 Gestegen 4.530 Gestegen 8.650 Gedaald 3.427 Gedaald 2.661 Gestegen 2.873 Gestegen 3.050
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[13][14][15] Noot:[11]

Etniciteit en religie

De bevolking van Dmanisi bestaat in meerderheid uit Azerbeidzjanen (65,5%), gevolgd door Georgiërs (33,1%). Kleine minderheidsgroepen zijn Pontische Grieken, Armeniërs (elk 0,5%), Russen (0,4%) en zeer kleine aantallen Osseten, Oekraïners en Abchaziërs.[17] De geloofsovertuiging in de gemeente volgt de etnische samenstelling, met 64,5% moslims (64,5%), de Azerbeidzjaanse bevolkingsgroep, gevolgd door volgers van de Georgisch-Orthodoxe Kerk (33,9%). Daarnaast zijn er enkele tientallen jehova's, Armeens orthodoxen en katholieken.

Administratieve onderverdeling

De gemeente Dmanisi is administratief onderverdeeld in 15 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 57 dorpen (სოფელი, sopeli). Er is één stad (ქალაქი, kalaki), het bestuurlijk centrum Dmanisi.[1]

Bestuur

Verkiezingscommissie Dmanisi

De gemeenteraad (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) van Dmanisi is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 30 leden: 20 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 10 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.[18] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 16 districtszetels.

Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Koba Moeradasjvili van Georgische Droom met 52,1% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De 10 districtszetels zijn naar kandidaten van Georgische Droom (8), Verenigde Nationale Beweging (1) en een onafhankelijke kandidaat gegaan. De Georgische Droom behaalde de meeste proportionele stemmen (49,5%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (42,1%), Vooruitgang en Vrijheid (3,3%). Acht andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.[19][20] Het centrum georiënteerde en pro-Europese Vooruitgang en Vrijheid behaalde in Dmanisi hun tweede raadszetel in het hele land, naast buurgemeente Tsalka.

Partij 2017[21] 2021[22]
  Georgische Droom (GD) 27 15
  Verenigde Nationale Beweging (UNM) 1 13
  Vooruitgang en Vrijheid 1
  Onafhankelijk Raadslid 1
  Sjenedi Beweging 3
Totaal 31 30

Bezienswaardigheden

Dmanisifort, Mariakerk en de archeologische vindplaats.
Archeologische opgravingen.

In de gemeente zijn enkele historische bezienswaardigheden. De belangrijkste is de archeologische vindlaats van de Dmanisi-mensen in Patara Dmanisi langs de hoofdweg S6. Hier is tevens een museum en er middeleeuwse kerken en fortificaties te zien.[23][24]

Vervoer

De belangrijkste doorgaande weg door de gemeente is de Georgische route van internationaal belang S6 (E117), een secundaire verbinding vanaf Tbilisi naar de Georgisch - Armeense grensovergang Goegoeti - Gogovan. De S6 doet de hoofdplaats van de gemeente niet aan. De nationale route Sh68 verbindt hoofdplaats Dmanisi met de S6 bij Didi Dmanisi / Vardisoebani en in noordelijke richting met Bediani, Trialeti en Tsalka.

Er ligt geen spoorlijn in de gemeente. Sinds de sluiting van de lijn Marneoeli - Bolnisi - Kazreti is het dichtstbijzijnde station in Marneoeli.

Zie ook

  • (ka) Website gemeente Dmanisi

Referenties

Zie de categorie Dmanisi Municipality van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dmanisi_(gemeente)&oldid=67867082"