Bewerken van Getto

PoelenBurg is de gevaarlijkste stad van heel nederland, dat zegt de officier van de justitie. Omgeving heeft vaak last van ghetto en omdrestig geluid. Daarom staat poelenburg uit zaandam op nummer 1.

== Westers-christelijk Europa 1179-1900 ==
Het [[Derde Lateraans Concilie]] stelde in 1179 verplicht dat [[joden]] apart moesten gaan wonen. In de loop van de daaropvolgende eeuwen ontstonden getto's in veel [[Europa (continent)|Europese]] landen als [[Portugal]], [[Spanje]], [[Duitsland]], [[Italië]] en [[Polen]]. Er kwamen getto's in onder andere [[Getto van Lemberg|Lemberg]], [[Getto van Vitebsk|Vitebsk]], [[Getto van Warschau|Warschau]], [[Getto van Łódź|Lodz]], [[Ghetto (Rome)|Rome]] en [[Ghetto (Venetië)|Venetië]], maar ook buiten Europa zoals in [[Getto van Shanghai|Shanghai]].

De benaming getto is ontleend aan de [[Venetië (stad)|Venetiaanse]] wijk [[Ghetto (Venetië)|Ghetto Nuovo]]. Ghetto komt van ''gheta'', het Venetiaanse woord voor [[slak (metallurgie)|slak]], het restproduct van een [[IJzergieterij (bedrijf)|ijzergieterij]]. Op de plaats waar de joden sinds 1516 gedwongen woonden was namelijk eerder een ijzergieterij gevestigd.
<gallery>
Frankfurt_Am_Main-Fay-BADAFAMNDN-Heft_21-Nr_245-1904-Die_Judengasse_Suedseite.jpg|Het getto ''Judengasse'' te [[Frankfurt am Main]] tijdens de sloop ervan in 1868
</gallery>

Deze getto's verdwenen geleidelijk in de [[19e eeuw]]. De na de Napoleontische tijd geliberaliseerde wetgeving stond de joden toe, ook buiten de aangewezen getto's te gaan wonen, en de oude getto's bestonden uit verouderde, dicht opeengepakte, onhygiënische en slecht gebouwde huizen, die plaats maakten voor nieuwere woonwijken.

== Nationaalsocialisme ==
Onder het [[nazi]]-bewind werden getto's heringevoerd om de Duitse greep op de joodse bevolkingsgroep en op [[zigeuners]] te versterken en hun deportatie en vernietiging te vereenvoudigen. In totaal hebben de nazi's alleen al in de door nazi-Duitsland bezette gebieden in Polen en de Sovjet-Unie minstens 1000 getto's gesticht.<ref name="USMM">{{Citeer web |url=https://www.ushmm.org/wlc/sp/article.php?ModuleId=10005059#seealso |title=Ghettos |author= |date= |work=Holocaust Encyclopedia |publisher=United States Holocaust Memorial Museum, Washington, D.C. |accessdate=11 december 2011}}</ref> Alhoewel de gebruikelijke term in de literatuur ''getto'' is noemden de nazi's de getto's zelf ''Jüdischer Wohnbezirk'' of ''Wohnsiedlung der Juden'', beide te vertalen met joodse woonwijk. Het eerste getto werd in oktober 1939 bij [[Piotrków Trybunalski]] in Polen gevestigd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het [[Getto van Warschau]] het grootste joodse getto: 450.000 à 560.000 mensen. Het op een na grootste getto van de nazi’s was dat van [[Łódź (stad)|Łódź]], eveneens in Polen: 300.000 mensen.

In 2013 erkende [[Duitsland]] dat de stad [[Amsterdam]] in zijn geheel als joods getto diende gedurende de Tweede Wereldoorlog.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/3413051/amsterdam-functioneerde-als-getto-tijdens-oorlog.html 'Amsterdam functioneerde als getto tijdens de oorlog'], [[NU.nl]], 2 mei 2013. [https://web.archive.org/web/20210618084954/https://www.nu.nl/binnenland/3413051/amsterdam-functioneerde-als-getto-tijdens-oorlog.html Gearchiveerd] op 18 juni 2021.</ref>

== Huidige tijd ==
=== Verenigde Staten ===
De term getto is een in de [[Verenigde Staten]] in  gebruik om arme etnische stadswijken mee aan te duiden. Het woord is een officieus synoniem voor [[achterstandswijk]]. Belangrijk onderzoek naar deze wijken is gedaan door de Franse socioloog [[Loïc Wacquant]], hoogleraar aan de [[Universiteit van Californie - Berkeley]]. Eind jaren 1980 combineerde hij zijn sociologisch veldwerk in het getto van [[Chicago]] enkele jaren met een carrière als profbokser. Hij onderzocht de overeenkomsten en verschillen tussen [[achterstandswijk]]en, getto's, [[banlieue]]s en dergelijke in de Verenigde Staten en Europa. Voor Amerikaanse achterstandswijken zoals die in Chicago, waar als gevolg van de ineenstorting van de auto-industrie en andere fabrieken het economische leven helemaal is weggevallen, en de sociale organisaties wegtrekken, gebruikt Wacquant zelfs de definitie [[hypergetto]].<ref>{{citeer web|url=http://loicwacquant.net/papers/urban-marginality|archiefurl=https://web.archive.org/web/20120528194935/http://loicwacquant.net/papers/urban-marginality|archiefdatum=2012-05-28|titel=On Urban Marginality: Ghetto, Hyperghetto, Anti-Ghetto|website=loicwacquant.net|voornaam=Loïc |achternaam=Wacquant|auteurlink=Loïc Wacquant}}</ref>

=== Europa ===
Een land waarvan in grote stadsdelen de situatie wel vergeleken wordt met die in Amerika is Frankrijk. De verpauperde voorsteden van [[Parijs]], [[Marseille]], [[Lyon]], [[Rijsel]] en andere grote Franse steden, vertonen vergelijkbare symptomen. In deze voorsteden, ''[[banlieue]]s'', bijvoorbeeld [[Clichy-sous-Bois]] of [[Bobigny]], in het departement [[Seine-Saint-Denis]], ten noorden van Parijs, bevindt zich vaak een hoge concentratie van immigrantengezinnen; dikwijls afkomstig uit de voormalige koloniën: [[Marokko]], [[Mali]], [[Algerije]], [[Tunesië]], [[Senegal]], [[Vietnam]] en [[Laos]]. Tevens heerst er vaak criminaliteit, werkloosheid en armoede.{{Bron?||2022|06|07}}

Ook in het Duitse [[Hamburg]] en [[Berlijn]] zijn wijken te vinden met in het desbetreffende geval een hoge concentratie van [[Turkije|Turkse]] immigranten. In Oost-Europese landen, zoals onder andere in [[Roemenië]] en [[Bulgarije]] hebben [[zigeuner]]s vaak een dergelijke positie: zij wonen vaak in [[woonwagenkamp]]en zowel als [[krottenwijk]]en, verstoten door de lokale gemeenschap.{{Bron?||2022|06|07}}

In zuidelijk [[Italië]], in en rond [[Napels (stad)|Napels]], lijkt er - net als rondom Parijs - sprake te zijn van getto's. In vergelijkbare voorsteden, bestaande uit vooral monotone hoogbouwflats, is ook een concentratie van armoede en vooral veel criminaliteit. De afgelopen jaren zijn er zeer veel moorden en liquidaties in Napels, vrijwel altijd betreft het kansarme jongeren uit de verpauperde flatwijken van deze stad. Vaak zijn deze jongeren geronseld door de [[Camorra]], een beruchte Napolitaanse maffiagroepering.{{Bron?||2022|06|07}}

[[Bestand:Eduard Alexander Hilverdink - Jodenbuurt in Amsterdam.jpg|thumb|Eduard Alexander Hilverdink: Jodenbuurt in Amsterdam (1889)]]
In alle miljoenensteden in Europa zijn wel dieptepunten te vinden, zo ook in Londen. Vooral in het oostelijk deel van Londen; een bekende getto hier is [[Hackney (district)|Hackney]]. In het [[Verenigd Koninkrijk]] kennen meerdere steden verloederde arbeidersbuurten en betonnen flatwijken; vooral [[Glasgow]], [[Edinburgh]] en [[Cardiff]] zijn steden in de periferie van het Verenigd Koninkrijk, die relatief veel armoede kennen.{{Bron?||2022|06|07}}

Ook kennen de [[Denemarken|Deense]] steden [[Kopenhagen]], [[Aarhus (stad)|Aarhus]] en [[Odense]] achterstandswijken waar de criminaliteit hoger ligt. Voorbeelden van achterstandswijken in Kopenhagen zijn [[Østerbro]], [[Nørrebro]] en [[Vesterbro]].{{Bron?||2022|06|07}}

=== Nederland ===
Nederland is een van de meest verstedelijkte en multiculturele landen van Europa, en zelfs de wereld. Steden als [[Amsterdam]] en [[Rotterdam]] kennen veel verloedering. Wijken als [[Bloemhof (Rotterdam)|Bloemhof]], [[Hoogvliet (Rotterdam)|Hoogvliet]], [[Pendrecht]], [[Spangen (Rotterdam)|Spangen]], [[IJsselmonde (deelgemeente)|IJsselmonde]], [[Lombardijen]] en [[Feijenoord (wijk)|Feijenoord]] in Rotterdam, en de [[Bijlmermeer (Amsterdam)|Bijlmer]], [[Slotervaart (stadsdeel)|Slotervaart]], [[Osdorp (tuinstad)|Osdorp]] en [[Bos en Lommer]] in Amsterdam, zijn berucht in Nederland omdat er veel criminaliteit zou zijn. Ook [[Den Haag]] ([[Schilderswijk (Den Haag)|Schilderswijk]]) en [[Utrecht (stad)|Utrecht]] ([[Kanaleneiland]], [[Ondiep]], [[Lombok/Leidseweg|Lombok]] en [[Overvecht (wijk)|Overvecht]]) komen regelmatig in het nieuws in dit verband.{{Bron?||2022|06|07}}

Nederland heeft volgens veel deskundigen geen echte getto's.{{Bron?||2014|06|14}} Bewoners van dergelijke wijken hebben vaak wel het idee dat deze wijken getto's zijn, aangezien velen worden geplaagd door overlast, geweld en vele andere zaken. Sommige wijken voldoen wel aan gevoelsmatige criteria: junks, drugdealers, diefstal, bijstandsafhankelijke gezinnen, hoog percentage aan etnische minderheden, leegstand, sociale woningbouw en het uiterlijk van de buurt. Het is moeilijk vast te stellen of Nederland getto's heeft, armoede is een zeer relatief begrip; een inwoner van de derde wereld zal hier heel anders tegenaan kijken dan de gemiddelde inwoner van een rustige voor- of slaapstad in Nederland. Internationaal worden de wijken dan meestal ook niet als getto's gezien omdat de omstandigheden er niet zo extreem zijn als in de derde wereld of als in de Verenigde Staten of zelfs Frankrijk.{{Bron?||2022|06|07}}

=== De derde wereld ===
De grootste armoede en criminaliteit zijn te vinden in [[Midden-Amerika]], [[Brazilië]], [[West-Afrika]] en [[Zuid-Afrika]]. In Midden-Amerika worden veel landen geplaagd door [[mara (jeugdbende)|mara's]]. Dit zijn jeugdbendes die in grote aantallen in de arme wijken en landstreken voorkomen. Veel landen in Midden-Amerika kampen met fenomenale moord-statistieken en organiseren enorme opruimingen in deze getto's. De ''[[favela]]'s'' ([[krottenwijk]]en die in de [[metropool (stad)|metropolen]] van Zuid-Amerika zijn gebouwd, meestal tegen de heuvel op en als een stapel van krotten) hebben een levendige [[wapenhandel|wapen]]- en [[drugshandel]], extreme [[armoede]] en veel [[Gang (misdaad)|bendes]] die de dienst uitmaken. Deze zijn levensgevaarlijk voor [[toerist]]en en nog veel meer anderen.{{Bron?||2022|06|07}}

Maar ook in [[Afrika]] is de verloedering extreem. In de West-Afrikaanse ex-koloniën ([[Ghana]], [[Ivoorkust]] etc.) is een sterke [[urbanisatie]] gaande, alle armen trekken van het [[platteland]] naar de [[stad]] met hoop op werk en voorzieningen. Dit resulteert in sloppenwijken waar zelfs water moeilijk te vinden en krijgen is. Vele wijken worden geplaagd door [[aids]], en andere [[ziekte]]n en [[epidemie]]ën.{{Bron?||2022|06|07}}

In [[Zuid-Afrika]] is, ondanks de afschaffing van [[Apartheid in Zuid-Afrika|Apartheid]], nog steeds een duidelijke [[rassensegregatie|segregatie]]. Hier bestaan zogenaamde [[Township (Zuid-Afrika)|Townships]], waarvan de beruchtste gelegen zijn rond [[Kaapstad]] en [[Johannesburg]]. [[Soweto]] is daar een goed voorbeeld van. Dit is een stadsdeel van [[Johannesburg]], net buiten de stad, en vrijwel geheel zwart en arm. Deze getto's zijn zeer berucht door veel [[geweld]], [[beroving]]en en [[verkrachting]]en.{{Bron?||2022|06|07}}

=== Compound ===
Een bijzondere vorm van getto - of misschien eerder de tegenhanger daarvan - zijn de [[Compound (woonwijk)|compounds]], omheinde woonwijken waarbinnen rijke burgers in landen met een zeer gespannen sociale situatie zich beschermen tegen de enorme criminaliteit die andere stadswijken teistert.

== Zie ook ==
* [[Achterstandswijk]]
* [[Banlieue]]
* [[Mellah]]

== Referenties ==
{{References}}
{{Commonscat}}

[[Categorie:Nederzettingstype]]
[[Categorie:Armoede]]