Janitsaren: verschil tussen versies
1 (onbereikbare) link(s) aangepast en 0 gemarkeerd als onbereikbaar #IABot (v1.6.5) |
Edit link naar doorverwijspagina / Sultan > Sultan (rang) |
||
| (16 tussenliggende versies door 13 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 6: | Regel 6: | ||
[[Bestand:Mehter commander of the band.jpg|thumb|[[Re-enactment]] van een janitsarenkapel met schellenboom]] |
[[Bestand:Mehter commander of the band.jpg|thumb|[[Re-enactment]] van een janitsarenkapel met schellenboom]] |
||
Het korps der '''janitsaren''' (het woord is afkomstig van het Turkse "yeni çeri", dat nieuwe troepen betekent) was een goedgetraind elite- of keurkorps in het [[Ottomaanse |
Het korps der '''janitsaren''' (het woord is afkomstig van het Turkse "yeni çeri", dat nieuwe troepen betekent) was een goedgetraind elite- of keurkorps in het [[Ottomaanse Rijk]]. Het [[infanterie]]korps werd ingesteld in de 14e eeuw door [[sultan (rang)|sultan]] [[Orhan I]] (rond 1330) of door [[Murat I]] (rond 1365). De rekruten waren bijna altijd afkomstig van de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]], veelal gedwongen afgestane zoons. Na enkele eeuwen vormden de janitsaren niet alleen een militaire, maar ook een politieke en economische macht. Het korps leverde 79 [[grootvizier]]en en 36 [[admiraal|admiralen]].<ref>Wheatcroft, A. (2010) De vijand voor de poort. De Habsburgers, het Ottomaanse Rijk en de Slag om Europa, p. 43-44.</ref> In 1826 is het korps opgeheven. |
||
==Rekrutering== |
==Rekrutering== |
||
Vanaf 1363<ref>Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire London: Perennial. Pp 48-52. ISBN 978-0-688-08093-8</ref> tot 1638<ref name="hubbard">Hubbard, Glenn and Tim Kane. (2013). Balance: The Economics of Great Powers From Ancient Rome to Modern America. Simon & Schuster. P. 152. ISBN 978-1-4767-0025-0</ref> werden jonge jongens als een vorm van belasting (''[[devşirme]]'' of bloedbelasting) weggehaald uit de [[Balkan (schiereiland)|Balkanlanden]] |
Vanaf 1363<ref>Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire London: Perennial. Pp 48-52. ISBN 978-0-688-08093-8</ref> tot 1638<ref name="hubbard">Hubbard, Glenn and Tim Kane. (2013). Balance: The Economics of Great Powers From Ancient Rome to Modern America. Simon & Schuster. P. 152. ISBN 978-1-4767-0025-0</ref> werden jonge jongens als een vorm van belasting (''[[devşirme]]'' of bloedbelasting) weggehaald uit de [[Balkan (schiereiland)|Balkanlanden]]. Jonge jongens of borelingen (γενίτσαρη) werden gerekruteerd. Soms gaven de mensen op de Balkan vrijwillig hun zonen aan het janitsarenkorps, omdat ze zo een goede opleiding konden krijgen, verzekerd waren van een wedde en pensioen en mogelijk hoge functies konden bekleden. Afgezonderd van hun familie en cultuur werden ze tot de [[islam]] bekeerd en [[Circumcisie|besneden]]. Ze kregen een lange, harde en strenge training en werden ook ingezet op de Balkan. |
||
De manschappen werden aanvankelijk uitsluitend gerekruteerd uit volwassen christelijke krijgsgevangenen of slaven. In 1438 werd bepaald dat iedere vier jaar een op de vijf jongens tussen de zes en negen jaar uit een christelijk gezin weggehaald |
De manschappen werden aanvankelijk uitsluitend gerekruteerd uit volwassen christelijke krijgsgevangenen of slaven. In 1438 werd bepaald dat iedere vier jaar een op de vijf jongens tussen de zes en negen jaar uit een christelijk gezin weggehaald moesten worden.<ref>[https://web.archive.org/web/20080527033930/http://www.tuerkenbeute.de/kun/kun_kri/Janitscharen_de.php Karlsruher Türkenbeute. Die Janitscharen - Eliteeinheit im osmanischen Heer]</ref><ref name=autogenerated1>Een levenslustig heer op reis naar de Oriënt. Brieven van Johan Raye, heer van Breukelerwaart 1764 - 1769, p. 19.</ref> In 1638 werd deze vorm van ontvoering afgeschaft door [[Murat IV]]. Daarna werden Turkse kinderen door hun ouders vrijwillig voor het korps aangeboden.<ref name="hubbard" /> |
||
==Regels en orde== |
==Regels en orde== |
||
Janitsaren moesten gehoorzamen aan strikte regels: ze woonden in speciale kazernes, hadden geen omgang met de bevolking en mochten niet trouwen. Ze droegen geen baard |
Janitsaren moesten gehoorzamen aan strikte regels: ze woonden in speciale kazernes, hadden geen omgang met de bevolking en mochten niet trouwen. Ze droegen geen baard maar een snor en op hun rechterarm en -been was hun [[regiment]] en nummer getatoeëerd. Aanvankelijk waren de janitsaren [[boogschutters]], maar zodra [[Vuurwapen|handvuurwapens]] in gebruik kwamen, rond 1440, werden ze daarmee bewapend. Verder gebruikten ze een steekwapen genaamd [[Yatagan (Turks zwaard)|yatagan]] en droegen ze ijzeren handschoenen. De janitsaren droegen een eenvoudig uniform maar met een opvallend hoofddeksel, de ''keçe'', een hoge [[Vilt (textiel)|vilt]]en pet gevuld met zaagsel, waar ze trofeeën en eretekens aan konden hangen. |
||
De janitsaren waren onderverdeeld in [[bataljon]]s, ''orta'' genaamd, bestaande uit ongeveer 300 man. De orta's waren onderverdeeld in eenheden van vijftig tot zeventig |
De janitsaren waren onderverdeeld in [[bataljon]]s, ''orta'' genaamd, bestaande uit ongeveer 300 man. De orta's waren onderverdeeld in eenheden van vijftig tot zeventig personen, die bij elkaar woonden en samen aten. De kracht van de janitsaren (en hun zwakte) lag in de [[broederschap]] van hun kleine eenheden. |
||
De opperbevelhebber was de [[ağa]], die onafhankelijk van de sultan opereerde. Hij stond in rang gelijk met de [[pasha]]. Een bijzonderheid is dat de officieren titels droegen |
De opperbevelhebber was de [[ağa]], die onafhankelijk van de [[Sultan (rang)|sultan]] opereerde. Hij stond in rang gelijk met de [[Pasja (titel)|pasha]]. Een bijzonderheid is dat de officieren titels droegen die ontleend waren aan de jacht en de keuken. Zo was er sprake van de ''Opperste hondenoppasser'', ''Opperste soepverdeler'' en de ''Keukenmeester''. De laatste droeg een tijgervel en een kleine trom. Als de janitsaren weigerden te eten en hun soepketel omver wierpen was dat een teken van ontevredenheid en aanleiding tot opstand.<ref name=autogenerated1 /> Iedere niet-Turkse reiziger werd, na een periode van drie maanden in [[quarantaine]], begeleid door janitsaren.<ref>Een levenslustig heer op reis naar de Oriënt. Brieven van Johan Raye, heer van Breukelerwaart 1764 - 1769, p. 35.</ref> In het Osmaanse rijk werden ze daarom 'varkenshoeders' genoemd. |
||
Veel janitsaren werden beïnvloed door het [[alevitisme]] (wat ook duidelijk te horen was aan hun gebeden) en waren gelieerd aan de spirituele [[Bektashisme|Bektashi]]-orde, in tegenstelling tot bureaucraten, die meestal de [[Mevlevi]]-orde aanhingen. [[Hadji Bektasj Veli]] zou als een soort priester hebben gediend voor de janitsaren. |
Veel janitsaren werden beïnvloed door het [[alevitisme]] (wat ook duidelijk te horen was aan hun gebeden) en waren gelieerd aan de spirituele [[Bektashisme|Bektashi]]-orde, in tegenstelling tot bureaucraten, die meestal de [[Mevlevi]]-orde aanhingen. [[Hadji Bektasj Veli]] zou als een soort priester hebben gediend voor de janitsaren. |
||
== Geschiedenis == |
== Geschiedenis == |
||
In de [[15e eeuw|15e]] en [[16e eeuw]] werden de janitsaren een sterke politieke macht, waarvan ze gebruik maakten door privileges bij de [[sultan (rang)|sultan]] te verwerven. Ze mochten voortaan trouwen, kregen hoge salarissen en een pensioen als ze niet meer in het leger werkzaam waren. In de 17e eeuw werden ook hun zonen en neven als janitsaar geaccepteerd. De laatste stap was het willekeurig accepteren en inschrijven van nieuwe leden, meestal [[moslim]]s uit Turkije. De veranderingen van het systeem |
In de [[15e eeuw|15e]] en [[16e eeuw]] werden de janitsaren een sterke politieke macht, waarvan ze gebruik maakten door privileges bij de [[sultan (rang)|sultan]] te verwerven. Ze mochten voortaan trouwen, kregen hoge salarissen en een pensioen als ze niet meer in het leger werkzaam waren. In de 17e eeuw werden ook hun zonen en neven als janitsaar geaccepteerd. De laatste stap was het willekeurig accepteren en inschrijven van nieuwe leden, meestal [[moslim]]s uit Turkije. De veranderingen van het systeem leidden tot een dramatische achteruitgang van de kwaliteit van het korps. Van een elite-eenheid werden zij tot [[opportunisme|opportunisten]], die in weelde aan het hof of in de provincies leefden en daar de christelijke boeren uitpersten. Bij een nieuwe troonsbestijging kregen de janitsaren een grote som geld uitgekeerd, wat leidde tot diverse paleisrevoluties. |
||
De onbekwaamheid en onbetrouwbaarheid van de janitsaren leidde tot diverse opstanden, zoals de [[Eerste Servische Opstand]], die sultan [[Selim III]] zijn troon en zijn leven kostte. Sultan [[Mahmut II (Ottomanen)|Mahmut II]] maakte voor [[1826]] eens en altijd een einde aan de permanente dreiging van de janitsaren |
De onbekwaamheid en onbetrouwbaarheid van de janitsaren leidde tot diverse opstanden, zoals de [[Eerste Servische Opstand]], die sultan [[Selim III]] zijn troon en zijn leven kostte. Sultan [[Mahmut II (Ottomanen)|Mahmut II]] maakte voor [[1826]] eens en altijd een einde aan de permanente dreiging van de janitsaren omdat hij het leger wilde moderniseren. Toen zij zich opstandig in het [[Hippodroom (Constantinopel)|Hippodroom]] (Atmeidanplein) verzamelden liet de sultan hen omsingelen en geheel uitmoorden. |
||
== Muziek == |
== Muziek == |
||
<!--[[Bestand:Surname 171b.jpg|thumb|De ''mehterhane'' ofwel muziekkapel van de janitsaren (ca. 1700)]]--> |
<!--[[Bestand:Surname 171b.jpg|thumb|De ''mehterhane'' ofwel muziekkapel van de janitsaren (ca. 1700)]]--> |
||
De "muziekkapel" van janitsaren, de ''mehterhane'', werd in het westen gekopieerd door [[August de Sterke]] en geïmiteerd in de [[klassieke muziek]]. De kenmerkende [[Turkse trom]] en [[schellenboom]] zijn in diverse composities gebruikt als attributen en maken onderdeel uit van [[Harmonieorkest|harmoniekorpsen]].<ref>http://www.instrumentenweb.com/instrument.aspx?i=60 |
De "muziekkapel" van janitsaren, de ''mehterhane'', werd in het westen gekopieerd door [[August II van Polen|August de Sterke]] en geïmiteerd in de [[klassieke muziek]]. De kenmerkende [[Turkse trom]] en [[schellenboom]] zijn in diverse composities gebruikt als attributen en maken onderdeel uit van [[Harmonieorkest|harmoniekorpsen]].<ref>https://web.archive.org/web/20100315061152/http://www.instrumentenweb.com/instrument.aspx?i=60</ref><ref>https://www.collectiegelderland.nl/zoeken?term=&page=1&filter=search_s_object_name-schellenboom</ref> De [[ritme]]s en [[melodie]] van de [[Mehter Marşı]] of Turkse marsen werden veelvuldig toegepast en geïmiteerd, zoals in het [[Rondo (dicht- en muziekvorm)|rondo]] ''Alla Turca'' uit de [[Pianosonate nr. 11 (Mozart)|Pianosonate nr. 11]] van [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. Overbekend is ook zijn koor der janitsaren uit [[Die Entführung aus dem Serail]] (1782) (KV 384). |
||
== Zie ook == |
== Zie ook == |
||
| Regel 40: | Regel 39: | ||
{{Commonscat|Janissaries}} |
{{Commonscat|Janissaries}} |
||
[[Categorie:Ottomaanse Rijk]] |
[[Categorie:Oorlog van het Ottomaanse Rijk|*]] |
||
Huidige versie van 24 aug 2023 om 19:44
Het korps der janitsaren (het woord is afkomstig van het Turkse "yeni çeri", dat nieuwe troepen betekent) was een goedgetraind elite- of keurkorps in het Ottomaanse Rijk. Het infanteriekorps werd ingesteld in de 14e eeuw door sultan Orhan I (rond 1330) of door Murat I (rond 1365). De rekruten waren bijna altijd afkomstig van de Balkan, veelal gedwongen afgestane zoons. Na enkele eeuwen vormden de janitsaren niet alleen een militaire, maar ook een politieke en economische macht. Het korps leverde 79 grootvizieren en 36 admiralen.[1] In 1826 is het korps opgeheven.
Rekrutering
[bewerken | brontekst bewerken]Vanaf 1363[2] tot 1638[3] werden jonge jongens als een vorm van belasting (devşirme of bloedbelasting) weggehaald uit de Balkanlanden. Jonge jongens of borelingen (γενίτσαρη) werden gerekruteerd. Soms gaven de mensen op de Balkan vrijwillig hun zonen aan het janitsarenkorps, omdat ze zo een goede opleiding konden krijgen, verzekerd waren van een wedde en pensioen en mogelijk hoge functies konden bekleden. Afgezonderd van hun familie en cultuur werden ze tot de islam bekeerd en besneden. Ze kregen een lange, harde en strenge training en werden ook ingezet op de Balkan.
De manschappen werden aanvankelijk uitsluitend gerekruteerd uit volwassen christelijke krijgsgevangenen of slaven. In 1438 werd bepaald dat iedere vier jaar een op de vijf jongens tussen de zes en negen jaar uit een christelijk gezin weggehaald moesten worden.[4][5] In 1638 werd deze vorm van ontvoering afgeschaft door Murat IV. Daarna werden Turkse kinderen door hun ouders vrijwillig voor het korps aangeboden.[3]
Regels en orde
[bewerken | brontekst bewerken]Janitsaren moesten gehoorzamen aan strikte regels: ze woonden in speciale kazernes, hadden geen omgang met de bevolking en mochten niet trouwen. Ze droegen geen baard maar een snor en op hun rechterarm en -been was hun regiment en nummer getatoeëerd. Aanvankelijk waren de janitsaren boogschutters, maar zodra handvuurwapens in gebruik kwamen, rond 1440, werden ze daarmee bewapend. Verder gebruikten ze een steekwapen genaamd yatagan en droegen ze ijzeren handschoenen. De janitsaren droegen een eenvoudig uniform maar met een opvallend hoofddeksel, de keçe, een hoge vilten pet gevuld met zaagsel, waar ze trofeeën en eretekens aan konden hangen.
De janitsaren waren onderverdeeld in bataljons, orta genaamd, bestaande uit ongeveer 300 man. De orta's waren onderverdeeld in eenheden van vijftig tot zeventig personen, die bij elkaar woonden en samen aten. De kracht van de janitsaren (en hun zwakte) lag in de broederschap van hun kleine eenheden.
De opperbevelhebber was de ağa, die onafhankelijk van de sultan opereerde. Hij stond in rang gelijk met de pasha. Een bijzonderheid is dat de officieren titels droegen die ontleend waren aan de jacht en de keuken. Zo was er sprake van de Opperste hondenoppasser, Opperste soepverdeler en de Keukenmeester. De laatste droeg een tijgervel en een kleine trom. Als de janitsaren weigerden te eten en hun soepketel omver wierpen was dat een teken van ontevredenheid en aanleiding tot opstand.[5] Iedere niet-Turkse reiziger werd, na een periode van drie maanden in quarantaine, begeleid door janitsaren.[6] In het Osmaanse rijk werden ze daarom 'varkenshoeders' genoemd.
Veel janitsaren werden beïnvloed door het alevitisme (wat ook duidelijk te horen was aan hun gebeden) en waren gelieerd aan de spirituele Bektashi-orde, in tegenstelling tot bureaucraten, die meestal de Mevlevi-orde aanhingen. Hadji Bektasj Veli zou als een soort priester hebben gediend voor de janitsaren.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]In de 15e en 16e eeuw werden de janitsaren een sterke politieke macht, waarvan ze gebruik maakten door privileges bij de sultan te verwerven. Ze mochten voortaan trouwen, kregen hoge salarissen en een pensioen als ze niet meer in het leger werkzaam waren. In de 17e eeuw werden ook hun zonen en neven als janitsaar geaccepteerd. De laatste stap was het willekeurig accepteren en inschrijven van nieuwe leden, meestal moslims uit Turkije. De veranderingen van het systeem leidden tot een dramatische achteruitgang van de kwaliteit van het korps. Van een elite-eenheid werden zij tot opportunisten, die in weelde aan het hof of in de provincies leefden en daar de christelijke boeren uitpersten. Bij een nieuwe troonsbestijging kregen de janitsaren een grote som geld uitgekeerd, wat leidde tot diverse paleisrevoluties.
De onbekwaamheid en onbetrouwbaarheid van de janitsaren leidde tot diverse opstanden, zoals de Eerste Servische Opstand, die sultan Selim III zijn troon en zijn leven kostte. Sultan Mahmut II maakte voor 1826 eens en altijd een einde aan de permanente dreiging van de janitsaren omdat hij het leger wilde moderniseren. Toen zij zich opstandig in het Hippodroom (Atmeidanplein) verzamelden liet de sultan hen omsingelen en geheel uitmoorden.
Muziek
[bewerken | brontekst bewerken]De "muziekkapel" van janitsaren, de mehterhane, werd in het westen gekopieerd door August de Sterke en geïmiteerd in de klassieke muziek. De kenmerkende Turkse trom en schellenboom zijn in diverse composities gebruikt als attributen en maken onderdeel uit van harmoniekorpsen.[7][8] De ritmes en melodie van de Mehter Marşı of Turkse marsen werden veelvuldig toegepast en geïmiteerd, zoals in het rondo Alla Turca uit de Pianosonate nr. 11 van Wolfgang Amadeus Mozart. Overbekend is ook zijn koor der janitsaren uit Die Entführung aus dem Serail (1782) (KV 384).
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ Wheatcroft, A. (2010) De vijand voor de poort. De Habsburgers, het Ottomaanse Rijk en de Slag om Europa, p. 43-44.
- ↑ Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire London: Perennial. Pp 48-52. ISBN 978-0-688-08093-8
- ↑ a b Hubbard, Glenn and Tim Kane. (2013). Balance: The Economics of Great Powers From Ancient Rome to Modern America. Simon & Schuster. P. 152. ISBN 978-1-4767-0025-0
- ↑ Karlsruher Türkenbeute. Die Janitscharen - Eliteeinheit im osmanischen Heer
- ↑ a b Een levenslustig heer op reis naar de Oriënt. Brieven van Johan Raye, heer van Breukelerwaart 1764 - 1769, p. 19.
- ↑ Een levenslustig heer op reis naar de Oriënt. Brieven van Johan Raye, heer van Breukelerwaart 1764 - 1769, p. 35.
- ↑ https://web.archive.org/web/20100315061152/http://www.instrumentenweb.com/instrument.aspx?i=60
- ↑ https://www.collectiegelderland.nl/zoeken?term=&page=1&filter=search_s_object_name-schellenboom
