Heel-Nederland (staatkunde)
Voor Nederlandse politieke partij zie Heel Nederland (politieke partij)Heel-Nederland is een irredentistisch concept dat streeft om de Lage Landen (Benelux; Nederland, België en Luxemburg) te verenigen tot één staat. In minder voorkomende varianten worden ook de Franse Nederlanden (Nord-Pas-de-Calais) bij de fusie betrokken,[1][2] alsook aangrenzende delen van Duitsland (bv. Oost-Friesland). In nog andere varianten blijft Luxemburg net buiten de fusie. Er zijn Heel-Nederlanders die ook Zuid-Afrika bij de unie willen betrekken vanwege de afstamming van het Afrikaans en de Afrikaners.[3]
Men streeft een vereniging na in één meertalige staat (een unitaire).[4], federale[1] of confederale[5] Deze politieke beweging is te onderscheiden van Groot-Nederland dat enkel de Nederlandstalige gebieden wil verenigen.[6] De naam van deze staat verschilt per organisatie, enkele veel gebruikte namen zijn de (verenigde/herenigde) Nederlanden/Lage Landen en hoofdzakelijk voor 1945 gebruikte men de naam Dietsland.
Terminologie
bewerkenDit streven noemt men Heelneerlandisme of Heel-Nederlandisme, soms ook de Heel-Nederlandse Gedachte. De termen Bourgondicisme[2] en Bourgondische Gedachte[7] komen ook voor, verwijzend naar het Bourgondische Kreits dat de Lage Landen verenigde in de 16de eeuw.
In de 20ste eeuw groeide een beweging die louter streeft naar verregaande samenwerking van de bestaande Lage Landse staten. Dit wordt de Beneluxgedachte genoemd en leidde tot de creatie van de Benelux Unie.[8]
In België noemt men zowel Heel-Nederlandisme alsook Groot-Nederlandisme ook wel "Orangisme" maar dit kan verwarrend zijn aangezien deze term in alle Benelux-staten ook kan slaan op de beweging die streeft naar een restauratie van de macht van het koningshuis Oranje-Nassau in hun regio. (Zie Orangisme (Luxemburg), Orangisme (België) en Orangisme (Nederland)
Geschiedenis
bewerkenNa het uiteenvallen van Midden-Francië en Lotharingen in de late 10de eeuw waren de Lage Landen grotendeels verenigd onder het hertogdom Neder-Lotharingen. Tussen 1384 en 1482 werden zij opnieuw verenigd in de vorm van een personele unie onder hertogdom Bourgondië als de Bourgondische Nederlanden. Hierna bleven de Lage Landen verenigd maar dan onder Spanje, als de Habsburgse Nederlanden, tot de Nederlandse Opstand.[9]
Streven naar hereniging
bewerkenHet streven naar een verenigde Lage Landen kent een lange geschiedenis, zo streefden de Nederlandse opstandelingen in het begin van de Tachtigjarige Oorlog naar het bevrijden van alle gewesten (zie Nadere Unie Van Brussel) maar faalde hier in. Dit ideaal om alle Lage Landen te bevrijden leefde nog tot de late 17de eeuw.[10] Na een jarenlange grens tussen noord en zuid kwam de eerste minister van de kortstondige Verenigde Nederlandse Staten (dat ongeveer het huidige België omvatte) Hendrik van der Noot met het voorstel aanhechting te zoeken bij het noorden.[11][12] Deels hierdoor werden de Lage Landen door Willem I verenigd onder het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, wat feitelijk het territorium omvat waar de Heel-Nederlandse gedachte naar streeft. Koning Willem streefde zelfs ernaar om de Rijn de Duitse grens te maken.[13] Deze staat eindigde al vroeg in 1830, maar liet een orangistische beweging achter die opnieuw aanhechting zocht bij het noorden. Zij organiseerde lokale comités en genoten op gemeentelijk vlak van gering succes.[14][15] In de 1860s werd nogmaals een voorstel gedaan van de Belgische kant door de toenmalige eerste minister, deze keer voor een confederatie, maar deze werd verworpen.[16][17]
Kort na de Belgische onafhankelijkheid was er de progressieve en Vlaamsgezinde Waal Lucien Jottrand die het idee naar voren bracht.[18][19] In 1857 kende België al Heel-Nederlandse verenigingen, zoals het progressief liberale "Vlamingen Vooruit" die leden telde die een Belgisch-Nederlandse federatie voorstelden zoals, César De Paepe, socialist en medestichter van de Belgische Werkliedenpartij.[20] Het Heel-Nederlandse idee had een belangrijke positie bij het vroeg socialisme in de Lage Landen, want het sloot aan op Proudhons federalisme en het proletarisch internationalisme.[21]
Voor de Eerste Wereldoorlog en tijdens het interbellum kende, vooral België, ook een aantal minder relevante Heel-Nederlandse groepen zoals het Verbond der Lage Landen.[1] In de jaren 1934-1940 was het fascistische Verdinaso van Joris van Severen de grootste propagandist van de Heel-Nederlandse gedachte.[22] Vaak gebruiken (rechtse) Heel-Nederlandse kringen de Prinsenvlag of het Bourgondische Kruis.
In naoorlogse politiek
bewerkenNa WWII kende de Heel-Nederlandse gedachte heel wat minder aanhangers door de associatie met de collaboratie. Toch hadden Heel-Nederlandse geschiedkundigen een belangrijke positie in de creatie van de Benelux economische unie.[8] Pieter Geijl, die eerst streefde naar een Vlaams-Nederlandse hereniging, werd een Heel-Nederlandse historicus en werkte samen met andere Heel-Nederlandse historici aan werken die één verenigde geschiedenis van de Lage Landen beschreven (bv. Nederlandsche Historiebladen en Algemene Geschiedenis der Nederlanden).[24]
Enkele huidige Heel-Nederlandse organisaties zijn Algemeen-Nederlands Verbond (België, Nederland), Baarle Werkgroep (België, Nederland), Werkgemeenschap de Lage Landen (België, Nederland), Zannekin (België, Nederland), Knooppunt Delta (België) en Die Roepstem (Zuid-Afrika, Nederland).[noot 1]
Er zijn geen hedendaagse politieke partijen die streven naar een Heel-Nederland, wel zijn er politici die hier plannen voor hebben. In 2010 pleitte Matthias Storme (N-VA) ervoor dat Vlaanderen deel zou moeten worden van het Koninkrijk der Nederlanden als autonoom land, met zijn zogenaamd 'Plan N', en dat beide Brussel en Wallonië hier ook hun plaats zouden kunnen vinden. Dit kan men dus ook omschrijven als een Heel-Nederlands streven.[25] Ook Karel Anthonissen (ex-voorzitter Agalev[26]) staat achter dit plan, al dan niet met Luxemburg.[27]
Andere gematigde groepen en individuen pleiten vaak voor verder integratie van de Benelux Unie wat eventueel ook zou kunnen leiden tot één 'Heel-Nederlandse' entiteit[28][29][30][31][32] vaak als voorloper op Europese integratie,[33] een soort Benelux federalisme. Op 25 februari 2013, tijdens de Provinciale herindelingsgesprekken van Rutte II, werd zo een voorstel gedaan door ene dhr. Stevense aan de Staten van Zuid-Holland. Dit werd hierna ook besproken in de vergadering.[34]
Sommige politieke partijen staan ook achter verregaande samenwerking van de Benelux zoals de Nederlandse 50PLUS.[35] Ook de Vlaamse N-VA staat voor verdere Benelux samenwerking en pleit open voor een Benelux-leger.[36]
Indeling
bewerkenEuropees Heel-Nederland in haar expansieve irredentistische vorm bevat: 17 historisch Nederlandse gewesten, het voormalige Prinsbisdom Luik, 1 moderne Nederlandse provincie (Flevoland) en al dan niet verschillende Duitse grensgebieden.
- Graafschap Artesië
- Graafschap Vlaanderen
- Rijsels-Vlaanderen (kasselrijen Rijsel, Douai en Orchies)
- Doornik en het Doornikse
- Heerlijkheid Mechelen
- Graafschap Namen
- Graafschap Henegouwen
- Graafschap Zeeland
- Graafschap Holland
- Hertogdom Brabant (incl. Markgraafschap Antwerpen)
- Hertogdom Limburg en de Landen van Overmaas
- Hertogdom Luxemburg
- Bisdom, Stad en Heerlijkheid Utrecht
- Vrijheerlijkheid Friesland
- Hertogdom Gelre (incl. Graafschap Zutphen)
- Heerlijkheid Groningen
- Heerlijkheid Overijssel (incl. Drenthe, Lingen, Wedde en Westwoldingerland)
- Prinsbisdom Luik met het Hertogdom Bouillon en het Graafschap Loon (incl. Graafschap Horn)
- Provincie Flevoland
- Duitse grensgebieden die grote Nederlandse invloed hebben ondervonden (b.v. Oost-Friesland en Kleef)
- Programma Terzake op Zaterdag op Canvas in 2004; boekbespreking in boekhandel Broese op 4 maart 2005 in Utrecht; Tumult-bijeenkomst op 4 september 2005 te Utrecht (Geert van Istendael)
- Johan Basiliades (sept. 2005)
- ↑ a b c H.J.G. Waltmans, Hendrik Jan Gerardus (1962). De Nederlandse Politieke Partijen en de Nationale Gedachten, p. 121. Gearchiveerd op 8 november 2021 "Het Verbond der Lage Landen b.v. streefde wel een Heel-Nederlands nationaliteitsbesef na, maar binnen het kader van een Nederlands-Belgisch-Luxemburgse Unie, een herleving van de Verenigde Nederlanden in federatieve vorm."
- ↑ a b Jo Tollebeek (mei 2017). Een slapeloos doordenken van alle dingen. Over geschiedenis en historische cultuur. Gearchiveerd op 20 juli 2023.
- ↑ Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) - NEVB Online. nevb.be. Gearchiveerd op 9 juli 2021. Geraadpleegd op 3 juli 2021.
- ↑ Paul Luykx (2007). "Daar is nog poëzie, nog kleur, nog warmte": katholieke bekeerlingen en moderniteit in Nederland, 1880-1960. Uitgeverij Verloren. ISBN 978-90-8704-020-8. Gearchiveerd op 20 juli 2023 "Nationaal-Solidaristen onder leiding van Joris van Severen streefde naar een Dietse eenheidsstraat"
- ↑ Dorrepaal, Jan Dirk, BeNeLux De confederatie der Lage Landen. www.dubbelkrimp.nl (2007). Gearchiveerd op 6 juli 2021. Geraadpleegd op 6 juli 2021.
- ↑ Groot-Nederlandse gedachte. www.oorlogsbronnen.nl. Gearchiveerd op 9 juli 2021. Geraadpleegd op 6 juli 2021.
- ↑ Willemsen, A.W., P. de Kat Angelino (1961). Arthur de Bruyne: Joris van Severen, Droom en daad.. Gearchiveerd op 9 juli 2021. Neerlandia 65
- ↑ a b Witte, Els, 'Benelux moet in de harten en de geesten worden gebracht’. De cultureelpolitieke kijk op de Benelux in het naoorlogse België (1944-1955). Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden (September 2013). Gearchiveerd op 29 augustus 2021. Geraadpleegd op 30-08-2021.
- ↑ In de 16de eeuw wilden ‘wij’ ook van Spanje af. De Standaard Mobile. Gearchiveerd op 17 oktober 2018. Geraadpleegd op 23 september 2021.
- ↑ Boudewijn R.A. Bouckaert, ‘Leo Belgicus’ op zoek naar zichzelf. Territorialiteit, regionalisme en confederale bestuurscultuur in de Lage Landen. Universiteit van Luik (2008). Gearchiveerd op 7 september 2021. Geraadpleegd op 07-09-2021.
- ↑ (en) History of the Low Countries. Berghahn Books, New York (2006). ISBN 1-84545-272-0.
- ↑ Smits, A., Gouda, Frances. 1830 - scheuring in de Nederlanden. UGA.
- ↑ The Crossroads: Netherlands Forces at Les Quatre Bras 15 - 16 June. www.napoleon-series.org. Gearchiveerd op 31 augustus 2021. Geraadpleegd op 31 augustus 2021.
- ↑ Orangisme - NEVB Online. nevb.be. Gearchiveerd op 28 juli 2021. Geraadpleegd op 28 juli 2021.
- ↑ Jeroen Koch, De Belgische Opstand en het Belgische orangisme. Historiek. Geraadpleegd op 3 juli 2021.
- ↑ Jeroen Janssens (2001). De Belgische natie viert : de Belgische nationale feesten, 1830-1914. Universitaire pers Leuven, Leuven, pp. 72-75. ISBN 90-5867-175-5.
- ↑ DBNL, Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap. Deel 76 · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 12 juli 2021. Geraadpleegd op 12 juli 2021.
- ↑ (fr) Congrès national de Belgique JOTTRAND. unionisme.be. Gearchiveerd op 2 juni 2013. Geraadpleegd op 3 juli 2021.
- ↑ (Belgique, Politique) - JOTTRAND, Lucien (1804-1877).- Autografe en gesigneerde brief [... | lot 279 | Livres du XVIème au XXème siècles chez Godts]. www.auction.fr. Gearchiveerd op 9 juli 2021. Geraadpleegd op 9 juli 2021.
- ↑ Kritische beschouwingen bij recente publicaties over de Vlaamse Beweging en het nationalisme in België. Revue belge de Philologie et d'Histoire (2001), pp. 1259-1261. Gearchiveerd op 11 juli 2021.
- ↑ DBNL, Ons Erfdeel. Jaargang 22 · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 6 september 2021. Geraadpleegd op 6 september 2021.
- ↑ Een fascist in het verzet. Radio 1 (5 juni 2021). Gearchiveerd op 9 juli 2021. Geraadpleegd op 3 juli 2021.
- ↑ Vlaams Parlement, Structuur van België. www.vlaamsparlement.be. Gearchiveerd op 17 augustus 2021. Geraadpleegd op 17 augustus 2021.
- ↑ (en) Louis Vos. Reconstructions of the Past in Belgium and Flanders. Vrije Universiteit Brussel, pp. 189–193. Gearchiveerd op 31 juli 2021.
- ↑ Matthias E. Storme, vlaamseconservatieven: Een plan N voor Vlaanderen (en Brussel). vlaamseconservatieven (20 november 2010). Gearchiveerd op 9 juli 2021. Geraadpleegd op 4 juli 2021.
- ↑ "'De Belgische overheid is een witwasmachine’: ex-BBI-directeur Karel Anthonissen klapt uit de biecht", De Morgen. Gearchiveerd op 30 juli 2021. Geraadpleegd op 30 juli 2021.
- ↑ Anthonissen, K. (11 maart 2011). De Staatsregeling Van Wallonië. 'T Scheldt 2011
- ↑ van der Kwast, Ricus, "Een verenigde Benelux zal een machtsfactor van jewelste blijken. En zal als cement en katalysator voor de EU fungeren.", 17 juli 2019. Gearchiveerd op 11 juli 2021.
- ↑ Homan, Kees, "Een nieuw leven voor de Benelux?: Politieke en militaire Beneluxsamenwerking", Stichting Atlantische Commissie, 2011. Gearchiveerd op 12 juli 2021. Geraadpleegd op 8 juli 2021.
- ↑ Willy van Cauwelaert, Guido Convents, Wim Seghers, Doron Berenblit, Wouter ter Heide, Waarde Redactie - Europa. De Standaard. Gearchiveerd op 1 december 2021. Geraadpleegd op 12 augustus 2021. “In de Benelux wonen 25 miljoen mensen die wel vijf verschillende officiële talen gebruiken, maar die uiteindelijk veel dichter bij elkaar staan dan bijvoorbeeld Ieren en Bulgaren of Zweden en Maltezers. Daarom zie ik graag, zestig jaar na de stichting van de sociaal-economische Benelux, de eerste stappen naar een Gemenebest der Lage Landen onder de vorm van een statenbond.”
- ↑ Blaas de Benelux nieuw leven in. de Volkskrant (1 maart 2008). Geraadpleegd op 15 augustus 2021.
- ↑ DBNL, Ons Erfdeel. Jaargang 25 · dbnl. DBNL. Gearchiveerd op 24 augustus 2021. Geraadpleegd op 24 augustus 2021.
- ↑ Het ligt niet aan de Belgen dat hun model niet werkt. NRC. Gearchiveerd op 16 oktober 2021. Geraadpleegd op 16 oktober 2021.
- ↑ Statencommissie-Bestuur en Middelen 13 maart 2013 - Staten Zuid-Holland. staten.zuid-holland.nl. Gearchiveerd op 13 augustus 2021. Geraadpleegd op 13 augustus 2021. “b.02 Mailbericht dhr Stevense over bestuurlijke vernieuwing Nederland”
- ↑ Benelux moet krachten bundelen. 50pluspartij.nl. Gearchiveerd op 13 maart 2021. Geraadpleegd op 23 september 2021.
- ↑ Het leger van de Lage Landen. Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) (23 mei 2011). Gearchiveerd op 5 juli 2021. Geraadpleegd op 23 september 2021.
Noten
- ↑ Vlaams Belang, Werkgroep 't Pennoen en Voorpost gebruiken de term Heel-Nederland in de zin van Groot-Nederland. Zij zien liever eerst een samengaan van de historisch Nederlandstalige gebieden voordat men zich waagt aan de gebieden die in de Heel-Nederlandse strekking er bovenop komen. Bijdragen in discussieblad Die Roepstem zwalken heen en weer tussen beide opvattingen. Wel zijn de openlijke doelstellingen van de organisatie onversneden Heel-Nederlands en dragen de eenheidsgedachte met Zuid-Afrika uit.