Merchtem

Merchtem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. De gemeente ligt in het arrondissement Halle-Vilvoorde en telt ruim 18.000 inwoners.

Merchtem

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Vlaams-Brabant
Arrondissement	Halle-Vilvoorde
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	36,9 km² (2022) 76,03% 14,73% 9,23%
Coördinaten	50° 57' NB, 4° 14' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkings­dichtheid	18.029 (01/01/2024) 48,99% 51,01% 488,56 inw./km²
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder	(01/01/2024) 20,1% 59,14% 20,76%
Buitenlanders	7,49% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Maarten Mast Lijst1785
Bestuur	Lijst1785 & CD&VPLUS
Zetels Lijst1785 PRO MERCHTEM CD&V-PLUS N-VA Groen	25 10 7 4 3 1
Economie
Gemiddeld inkomen	23.831 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	4,36% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 1785 1785 1785	Deelgemeente Merchtem Brussegem Hamme
Zonenummer	052 - 02
NIS-code	23052
Politiezone	AMOW
Hulpverleningszone	Vlaams-Brabant West
Website	www.merchtem.be
Detailkaart
Ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal    België

Geschiedenis

In de loop van de geschiedenis heeft het huidige Merchtem meerdere namen gekend namelijk: Martinas, Merchtinis, Markedunum en Merchtenen. Reeds in de 7e eeuw was Merchtem een rijk en dichtbevolkt gebied en behoorde toe aan bisschop van Kamerijk. Van de Karolingische tijd tot de elfde eeuw lag het grondgebied van Merchtem in de Brabantgouw. De juiste en specifieke oorsprong is onbekend. In 1251 verhief hertog Hendrik III het tot een vrijheid. Dankzij deze vrijheid kon Merchtem zich gaan uitbreiden op tal van vlakken.

Het wegennet van Merchtem heeft in de loop der jaren een belangrijke rol gespeeld in de transithandel. Als men het over transithandel heeft spreekt men over de Romeinse heerbaan van Bavay-Henegouwen-Asse, Londerzeel naar Rumst en nog een baan naar Baasrode via de Schelde. Daarnaast waren er ook nog de veiligere en meer bekende banen van Dendermonde, Vilvoorde, Brugge over Gent en Leuven richting Luik. In de baan tussen Leuven en Luik speelde Merchtem een grote rol als grensgemeente tussen Brabant en Vlaanderen zodus als pleisterplaats voor de 14e eeuw. Vanaf de opkomst van Brussel speelde de weg van Brussel via Wemmel en Brussegem een grote rol inzake de betrekking die ze had met het Brusselse patriciaat. Deze heeft zich kort erna ook in Merchtem gevestigd.

Al deze uitbreidingen zorgden ervoor dat Merchtem zich met hoge snelheid ontwikkelde. Dankzij deze ontwikkelingen kwam er een verdrag tussen de Hertog van Brabant en de heer van Dendermonde. Het liep echter niet zoals gewenst: de hertog van Brabant liet een lakenweversgilde oprichten dat als gevolg had dat de burgerij van Brussel hier niet mee was gediend. Een afschaffing van dit verdrag volgde in de 14e eeuw.

In 1561 werd het nut ingezien van handel over water met als gevolg dat vele handel niet meer over steden moesten gaan maar zo rechtstreeks naar hun destinatie konden gaan. De vaart Brussel-Willebroek had een enorme invloed op de handel van Merchtem. Het gebruik van de vaart werd gezien als een enorm pijnpunt. Later, tot het einde van de achttiende eeuw maakte de vrijheid van Merchtem deel uit van het kwartier Brussel in het hertogdom Brabant. De in de zestiende eeuw verwoeste burcht van de heren van Merchtem en de nog bestaande donjon van het Hof ten Houte (14e eeuw) bevonden zich dicht bij de Brabants-Vlaamse grens.

Geografie

De gemeente wordt gerekend tot de streek Brabantse Kouters. Daarnaast ligt Merchtem ook in de noordwesthoek van Vlaams-Brabant. Merchtem ligt in het midden van de cirkel Brussel-Dendermonde-Vilvoorde en ligt op ongeveer een afstand van 15 km van deze steden. Het grenst ook aan het Pajottenland en de Vlaamse vlakte.

Kernen

Naast Merchtem zelf telt de fusiegemeente volgende dorpskernen:

• Ossel, een gehucht met dorpskarakter in de deelgemeente Brussegem
• Peizegem, een gehucht met dorpskarakter, bijgenaamd 'Den Boskant'
• Hamme, een deelgemeente
• Een deel van Bollebeek, een gehucht op de grens met Asse

Op 23 juli 1971 kwam er een wet voor de samenvoeging van gemeenten. Het ontwerp voor deze samenvoeging was tegen 1974 klaar. In dit ontwerp stond dat Merchtem moest worden samengevoegd met Brussegem en Hamme (zonder Oppem dat deel uitmaakte van Brussegem, Oppem ging naar Meise).

De fusie werd als volgt verantwoord: ‘De drie gemeenten liggen op de provinciale baan Brussel - Merchtem op een afstand van 5 tot 7 km. Hamme en Brussegem zijn volledig landelijk zonder industrie. Brussegem bestaat buiten de dorpskern uit verspreide gehuchten waarvan Oppem met eigen kerk op Meise is afgestemd. Merchtem heeft industrie en tertiaire bedrijven, vandaar dat de ingaande pendel belangrijk is. Toch is globaal gezien ook deze nieuwe entiteit op pendel naar Brussel afgestemd. De landbouwspecialiteiten zijn groenten, fruit en pluimvee.’

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Merchtem	20,98	13.194	629	23052A
2	Brussegem	14,52	2.716	187	23052B
3	Hamme	1,41	856	609	23052C

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Buggenhout (Oost-Vl.)		Londerzeel
Opwijk				Meise
		Asse		Wemmel

Bezienswaardigheden

• 
  Onze-Lieve-Vrouwekerk

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Merchtem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• De Onze-Lieve-Vrouwekerk
• De Langeveldmolen
• De Binnenmolen
• De Burcht
• Het Moordkruis
• Het domein Appelkot
• Knoteik met herinneringskruis
• Gewone es als grensboom op de gemeentegrens tussen Merchtem en Asse

Natuur en landschap

Merchtem ligt in Zandlemig Vlaanderen en het licht-golvende landschap varieert in hoogte van 15-55 meter. Merchtem ligt aan de Grote Molenbeek en ten oosten daarvan loopt de Kwetstenbeek noordwaarts, die in de Grote Molenbeek uitmondt.

Demografie

Demografische evolutie deelgemeente voor de fusie

• Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen, 1976= inwonersaantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal	Evolutie: 1992=index 100
1992	13.292	100,0
1993	13.411	100,9
1994	13.563	102,0
1995	13.720	103,2
1996	13.826	104,0
1997	13.977	105,2
1998	14.024	105,5
1999	14.114	106,2
2000	14.250	107,2
2001	14.254	107,2
2002	14.321	107,7
2003	14.436	108,6
2004	14.551	109,5
2005	14.663	110,3
2006	14.838	111,6
2007	15.053	113,2
2008	15.104	113,6
2009	15.140	113,9
2010	15.341	115,4
2011	15.558	117,0
2012	15.693	118,1
2013	15.866	119,4
2014	15.900	119,6
2015	15.920	119,8
2016	16.083	121,0
2017	16.100	121,1
2018	16.294	122,6
2019	16.583	124,8
2020	16.766	126,1
2021	17.154	129,1
2022	17.507	131,7
2023	17.740	133,5
2024	18.029	135,6

Politiek

Geschiedenis

Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1830 - 1852	Guillielmus De Coster
	1852 - 1864	Honoré Van Der Linden
	1864 - 1866	Cornelis Van Overstraeten
	1867 - 1869	Karel Lodewijk Sacré
	1869 - 1879	Cornelis Van Overstraeten
	1879 - 1881	Ernest August Clavareau
	1881 - 1884	Joannes Baptist Gorgon
	1885 - 1917	Constant De Geest
	juni 1918 - oktober 1918	Jan Willem De Roy
	1918 -1932	Theophiel Van Den Bril
	1933 - 1959	Joseph Van Ginderachter
	1959 - 1976	Georges Van Den Houte
	1977 - 1982	Hubert Jeghers (CVP)
	1983 - 1988	Luc Van Weyenberg (GMB)
	1989 -...	Chantal De Smedt (CVP)
	1989 - 2000	Herman Magnus (CVP)
	2001 - 2018	Eddie De Block (VLD)
	2019 - heden	Maarten Mast (Lijst1785)

Legislatuur 2001 - 2006

De kartellijst van VLD en Gemeentebelangen (GMB) sloot een coalitie met de partij 'Burger'. Burgemeester werd Eddie De Block (VLD). In juni 2006 spatte de partij Burger uit mekaar. Een aantal leden trokken naar de VLD-GMB en een groep onder leiding van Jef Ringoot startte een nieuwe partij onder de naam 'Onafhankelijke Partij Merchtem' (OPM), later werd deze naam gewijzigd in 'Toekomst'.

Legislatuur 2007 - 2012

De VLD-GMB en de sp.a trokken in kartel naar de kiezer. Lijsttrekkers waren Eddie De Block (VLD-GMB-sp.a-LVB), Frank Meysmans (CD&V-N-VA), Dirk Vanderstappen (Vlaams Belang), Gerd Van Hoof (Groen!) en Jef Ringoot (Toekomst). De VLD-GMB-sp.a-LVB behaalde een absolute meerderheid. Eddie De Block (VLD) kreeg 3.606 voorkeurstemmen en volgde zichzelf op als burgemeester.

Legislatuur 2013 - 2018

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 werd het valentijnskartel tussen CD&V en N-VA opgeblazen. De Burgemeester was Eddie De Block van de Lijst Burgemeester. Deze lijst had de meerderheid met 14 op 25 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006		14-10-2012		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	21	%	23	%	23	%	23	%	23	%	23	%	25	%	25	%	25
	CVP1 / CD&V+N-VAA / CD&V2 / CD&V Plus3	44,281	10	40,671	11	40,441	12	33,791	9	32,11	9	32,25A	8	24,682	6	15,53	4	18,23	5
	VU1 / CD&V+N-VAA / N-VA2	9,61	1	6,551	1	11,761	2	-		-				18,432	4	14,62	3	16,42	4
	GB1 / GMB2 / VLD-GMB / VLD-GMBC VLD-GMB-SPA-LVBD / Lijst van de BurgemeesterE / Lijst 1785F	38,081	9	41,512	11	24,742	6	33,49B	9	37,87C	10	48,94D	14	49,09E	14	36,6F	10	31,9E	9
	PVV1	-		-		10,691	2
	SP1 / ANDERS2	-		6,471	0	6,061	0	9,122	1	4,321	0
	Agalev1 / Groen2	-		-		6,311	1	-		7,721	1	6,51	0	7,812	1	8,92	1	4,32	0
	Pro Merchtem	-		-		-		-		-		-		-		24,4	7	23,8	7
	BURGER1 / Toekomst2	-		-		-		17,071	4	11,261	2	3,242	0	-		-		-
	Vlaams Blok1 / Vlaams Belang2	-		-		-		-		6,721	1	9,062	1	-		-		5,42	0
	VP	8,04	1	-		-		-		-		-		-		-		-
Anderen(*)		-		4,8	0	-		6,54	0	-		-		-		-		-
Totaal stemmen		8512		9468		9817		10042		10446		11192		11427		11315		9267
Opkomst %						97,31		94,67		94,29		96,26		93,14		93,6		68,1
Blanco en ongeldig %		2,26		2,72		2,21		4,65		3,69		3,18		2,23		3,8		1,1

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur. (*) 1982: DS / 1994: PSJV

Cultuur

Taal

De plaatselijke uitspraak van Merchtem in het Brabants luidt Merchtn, en de officiële taal is er het Nederlands.

Op 24 oktober 2005 verbood de gemeente borden in andere talen dan het Nederlands op de markt. Minister van Binnenlandse Zaken Marino Keulen schorste dit besluit echter omdat het in strijd was met de wet. In augustus 2006 verbood de gemeente het gebruik van andere talen dan het Nederlands op school, zowel door leerlingen als ouders met als rechtvaardiging dat de scholen werden betaald door de Vlaamse Gemeenschap. In de woelige BHV-periode, april 2010 stond de toenmalige burgemeester niet toe dat de lokale politie (AMOW = Asse, Merchtem, Opwijk, Wemmel) een eentalige (Franse) info-avond organiseerde op aandringen van Wemmels burgemeester Andries.

Evenementen

De Koninklijke Steltenlopers van Merchtem

• De Koninklijke Steltenlopers van Merchtem: Opgericht na de Tweede Wereldoorlog en ondertussen uitgegroeid tot een internationale attractie. "Haast jaarlijks overstroomde de Molenbeek het gehucht Langevelde. Afgesloten van de buitenwereld konden de bewoners enkel op stelten de dorpskom van Merchtem bereiken. In de winter, bij sterk vriesweer, gebeurde de overtocht met klompen of glijplanken. De blokkenloopsters illustreren dit gebruik uit de koude winterdagen van weleer."
• Merchtemse kermis: Elk jaar is er in Merchtem 10 dagen kermis. Deze kermis gaat van start op vrijdagavond en sluit één week later af op zondag met de traditionele ballekesworp.

Onderwijs

• Sint-Donatusinstituut, een katholieke school gesticht in 1908 door de Broeders van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes.
• Gemeentelijke Technische en Beroepsschool Merchtem (GTSM)
• Gemeentelijke Tuinbouwschool
• Gemeentelijke Basisschool De Plataan, Merchtem
• Gemeentelijke Basisschool Ten Bos, Peizegem
• Vrije Basisschool Rinkeling, Brussegem
• Vrije Kleuterschool Ter Dreef, Merchtem
• Vrije lagere school Ter Dreef, Merchtem

Economie

De voormalige Brouwerij Ginder-Ale, die het zicht op de dorpskern van Merchtem bepaalt, met een rood en wit gebouw (de voormalige bottelarij) is tegenwoordig een woonzorgcentrum, appartementen, lofts, horeca, winkels en kantoren gevestigd. In de bottelarij is een supermarkt en een evenementenbedrijf gevestigd.

Sport

Voetbalclub KHO Merchtem, sinds 1994 KHO Merchtem-Brussegem, speelde in de tweede helft van de 20ste eeuw enkele decennia in de nationale reeksen, maar hield in 2000 op te bestaan. De toen opgerichte voetbalclub FC Merchtem 2000 fuseerde op zijn beurt in 2016 met SC Wolvertem tot KHO Wolvertem Merchtem.

Jumelage

• Chiheru de Jos

Bekende personen uit Merchtem

• Hennen van Merchtenen (1360->1415), auteur
• Frans Segers (1751 of 1752-1821), militair
• Léon De Coster (1854-1928), politicus
• August De Boeck (1865-1937), componist
• Juul De Winde (1893-1918) dichter en militair
• Emiel Louis De Winde (1914-1987), abt
• Edward Teirlinck (1921-1971), organist
• Hugo De Grauwe (1954), gewichtheffer
• Maurice De Velder (1958), ondernemer
• Maggie De Block (1962), politicus
• Eddie De Block (1967), arts en politicus
• Bert Vermeir (1977), spring- en dressuurruiter
• Maarten Mast (1978), politicus en bestuurder
• Willem Van Schuerbeeck (1984), atleet
• Nele Van den Broeck (1985), muzikant

Nabijgelegen kernen

Opwijk, Mazenzele, Mollem, Brussegem, Wolvertem, Meuzegem, Steenhuffel, Peizegem

Externe links

• Website van de gemeente
• Inventaris Onroerend Erfgoed

Bronnen, noten en/of referenties

Gemeenten in de provincie Vlaams-Brabant

Aarschot · Affligem · Asse · Beersel · Begijnendijk · Bekkevoort · Bertem · Bever · Bierbeek · Boortmeerbeek · Boutersem · Diest · Dilbeek · Drogenbos · Galmaarden · Geetbets · Glabbeek · Gooik · Grimbergen · Haacht · Halle · Herent · Herne · Hoegaarden · Hoeilaart · Holsbeek · Huldenberg · Kampenhout · Kapelle-op-den-Bos · Keerbergen · Kortenaken · Kortenberg · Kraainem · Landen · Lennik · Leuven · Liedekerke · Linkebeek · Linter · Londerzeel · Lubbeek · Machelen · Meise · Merchtem · Opwijk · Oud-Heverlee · Overijse · Pepingen · Roosdaal · Rotselaar · Scherpenheuvel-Zichem · Sint-Genesius-Rode · Sint-Pieters-Leeuw · Steenokkerzeel · Ternat · Tervuren · Tielt-Winge · Tienen · Tremelo · Vilvoorde · Wemmel · Wezembeek-Oppem · Zaventem · Zemst · Zoutleeuw
België: Provincies · Gemeenten

Mediabestanden

Zie de categorie Merchtem van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.