[go: nahoru, domu]
Wikipedia

Trickster

De trickster (uit het Engels: oplichter, bedrieger; maar "schelm" is het beste Nederlands equivalent) is een archetypische figuur die voorkomt in de mondelinge en schriftelijke overlevering, en die dubbelzinnige eigenschappen heeft. Aan de ene kant kan de trickster/schelm goddelijke kenmerken en grote macht bezitten (dan treedt hij/zij op als een cultuurbrenger), aan de andere kant worden zijn/haar handelingen doorgaans belachelijk gemaakt en gestraft. Dit maakt de trickster-figuur bij uitstek identificatiefiguur voor onderdrukten: een figuur die bewonderd kan worden om zijn/haar betere en (soms) bovennatuurlijke eigenschappen, maar die door zijn/haar slimheid anderzijds ook kans ziet onder de druk van de machtigen uit te komen.[1]

In het Nederlandse verhaalonderzoek is de slimme vos Reynaert uit het diergedicht Van den vos Reynaerde een voorbeeld van een schelm-figuur. Een ander voorbeeld is Tijl Uilenspiegel.

Tricksters in verschillende culturen

bewerken

Anansi als trickster

bewerken

Wim (W.J.H.) Baart noemt enkele kenmerken van Anansi, de West-Afrikaanse spinfiguur die ook naar het Caraïbisch gebied meeverhuisde met de Middle Passage, die bevestigen dat hij als een cultuurbrenger beschouwd kan worden:

  • dankzij hem zijn bepaalde culturele verworvenheden ontstaan
  • hij wordt beschouwd als verwant aan de godheid
  • mythische figuur
  • hij heeft een diergestalte (spin)

Anansi toont vaak de juiste gedragspatronen door het anti-voorbeeld te geven: hij is te gulzig of te hebzuchtig, en wordt dan gestraft. In de verhalen over Anansi, die in Suriname en de Antillen ontstaan zijn, is de protestfunctie belangrijker dan de mythisch-religieuze functie. Zij werden in het geheim verteld. Een nieuwe personage is daar gecreëerd: Tijger (Ba Tigri) die heel sterk, maar ook heel dom is. Hij kan gezien worden als een symbool van de koloniale macht (bijvoorbeeld de plantage-eigenaar).

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trickster&oldid=63140203"