Bewerken van Zenuwstelsel

{{Infobox anatomie 
| naam         = Zenuwstelsel
| latijn       = Systema nervosum
| Latijn1      = 
| Oudgrieks1   = 
| Nederlands1  = 
| GraySubject  = 
| GrayPage     = 
| afbeelding   = TE-Nervous system diagram.svg
|  afbeelding2  = 
| onderschrift2= 
| embryologie  = 
| orgaansysteem= Zenuwstelsel
| zenuw        = 
| ader         = 
| slagader     = 
| gewrichten   = 
| MeshName     = 
| MeshNumber   = 
| DorlandsPre  = 
| DorlandsSuf  = 
| TA98         = [http://www.unifr.ch/ifaa/Public/EntryPage/TA98%20Tree/Entity%20TA98%20EN/14.0.00.000%20Entity%20TA98%20EN.htm A14.0.00.000]
}}
Het '''zenuwstelsel''' is het [[orgaansysteem]] dat bij dieren een coördinerende rol speelt bij alle handelingen, zoals het aansturen van de [[Spier (anatomie)|spieren]], het verwerken van [[zintuig]]lijke prikkels en bij hogere diersoorten de [[emotie|emotionele]] en [[cognitief proces|cognitieve processen]]. Het zenuwstelsel wordt bestudeerd door de [[neurofysiologie]] en de [[neurologie]].

== haar. ==

== 'Dag buurman,' zegt ze. Ik kan niet lang praten hoor want ik ga een koffietje doen bij mijn vriendin.' ==

== Koffietje..... ==

== Als ik ergens een hekel heb is het aan woorden als koffietje. Of andere verkleinwoorden. Omeletje gegeten... Theetje gedronken....biertje besteld... poepje gedaan.... autootje gekocht.....huisje schoon gemaakt. ==

== Ze ratelt door. In drie zinnen heeft ze al zes keer, zeg maar gebruikt en twee keer, een soort van.. ==

== Daar krijg ik jeuk van. Na zestien zeg maar's en vierentwintig een soort van's komen we eindelijk op de kern van het gesprek: "ik besef me." ==

== De jeuk is niet meer te harden. "Het is ik besef," corrigeer ik haar midden in haar monoloog over de voor- en nadelen van wokken op een inductie kookplaat. ==

== Ze kijkt verschrikt. Ogen iets wijder. "Wablief?" ==

== "Het is ik besef en niet ik besef me," herhaal ik. ==

== "Dat is toch een soort van hetzelfde, zeg maar?," stamelt ze ==

== Haar wereldbeeld stort in elkaar. ==

== "Dat is het niet," zeg ik en ik begin haar omstandig uit te leggen dat het werkwoord beseffen niet-wederkerend, is zoals dat heet. ==

== "Wél wederkerend is bijvoorbeeld verhangen, leg ik behulpzaam uit. "Dat gebruik je zo: zij verhangt zich, hij verhangt zich enz.." ==

== Ze doet een stapje achteruit en loopt snel weg: "Nou doeg doeg, buurman" en weg is ze. ==

== Doeg doeg..…. ==

== Die jeuk.. ==
In het verloop van de [[Evolutie (biologie)|evolutie]] en met de ontwikkeling van hogere [[diersoort]]en ontstaan ook hoger ontwikkelde zenuwstelsels, met specialisatie van de afzonderlijke delen. Een algemene evolutionaire trend is [[cefalisatie]]: de concentratie van zenuwweefsel en zintuigen aan de kop-of hoofdregio van een dier. Bij primitieve dieren kan nog een enkel [[neuron]] (zenuwcel) een speciale functie vervullen, maar bij de complexe zenuwstelsels van hogere diersoorten werken vaak [[miljard]]en neuronen samen voor een taak.

=== Eencelligen ===
[[Eencellige]]n hebben geen zenuwstelsel, al zijn er in het [[protoplasma]] wel [[fibril]]len die zorgen voor geleiding van [[Stimulus|prikkels]].

=== Orgaandieren ===
Het primitiefste zenuwstelsel is het min of meer homogene netvormige zenuwstelsel bij [[Eumetazoa|orgaandieren]] zoals [[neteldier]]en.

=== Plat- en rondwormen ===
Bij [[platworm]]en en [[rondwormen]] ([[Lintwormen|lintworm]], [[planarie]], [[spoelworm]]) bestaat het zenuwstelsel uit twee strengen, een goed ontwikkelde dorsale streng en een eenvoudiger ventrale. Beide strengen staan aan de voorzijde en soms ook aan de achterzijde met elkaar in verbinding.

=== Geleedpotigen ===
Bij [[geleedpotigen]] is er al sprake van verwerkingscentra in de vorm van [[zenuwknoop|zenuwknopen]] (ganglia). Deze [[zenuwknoop|zenuwknopen]] zijn door twee zenuwstrengen als een [[ladder]] met elkaar verbonden en vormen zo de ventrale zenuwstreng ofwel buikzenuw, in functie vergelijkbaar met het [[ruggenmerg]] bij gewervelde dieren. Bij de meeste geleedpotigen is een van de voorste ganglia bijzonder groot en heeft al enigszins de rol van [[hersenen]], vooral bij de verwerking van zintuiglijke prikkels. De ganglia van de lichaamssegmenten sturen de spieren voor de voortbeweging meestal autonoom aan.

=== Inktvissen ===
Het zenuwstelsel van [[inktvissen]] is net als dat van de gewervelde dieren zeer sterk gecentraliseerd. Veel functies van het zenuwstelsel en de spieren worden centraal aangestuurd. Een belangrijk deel van het zenuwstelsel, het [[centraal zenuwstelsel|centrale zenuwstelsel]], is geconcentreerd in [[hersenen]]. Het daarbuiten gelegen deel noemt men het [[perifeer zenuwstelsel|perifere zenuwstelsel]].

=== Gewervelde dieren ===
[[Gewervelde dieren]] hebben het hoogst ontwikkelde zenuwstelsel dat zeer sterk gecentraliseerd is. Het [[centraal zenuwstelsel|centrale zenuwstelsel]], bestaande uit [[hersenen]] en [[ruggenmerg]], ligt goed beschermd in een [[bot (anatomie)|benig]] omhulsel. Het bestuurt een groot deel van de functies van zenuwstelsel en spieren. Het daarbuiten gelegen deel noemt men het [[perifeer zenuwstelsel|perifere zenuwstelsel]]. Functioneel onderscheidt men ook het [[autonoom zenuwstelsel|autonome zenuwstelsel]] dat deel uitmaakt van het perifere stelsel, en het [[animaal zenuwstelsel|animale zenuwstelsel]] dat bestaat uit het centrale zenuwstelsel en het somatische deel van het perifere. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de [[grote hersenen]], de [[kleine hersenen]], de [[hersenstam]] en het [[ruggenmerg]]. Het perifere zenuwstelsel bestaat uit [[zenuw]]en. De zenuwen verbinden het centrale zenuwstelsel met alle delen van het [[lichaam (biologie)|lichaam]].

== Anatomie ==
Het zenuwstelsel bestaat uit [[cel (biologie)|cellen]]: [[zenuwcel]]len en [[gliacel]]len. Elke zenuwcel is opgebouwd uit een cellichaam en uitlopers ([[axon]]en en [[dendriet (neurologie)|dendrieten]]). Door deze uitlopers worden [[Puls (elektriciteit)|puls]]en voort geleid. Bij bepaalde zenuwcellen zijn de uitlopers omgeven door een [[myelineschede]] of ''mergschede'' die geen [[elektrische stroom]] geleidt. Tussen twee stukken myelineschede ligt de [[insnoering van Ranvier]] die geen [[myeline]] bevat. Door deze onderbrekingen in de myelineschede kan de elektrische puls van insnoering naar insnoering springen wat een grote snelheidswinst oplevert.

Er bestaan drie typen zenuwcellen: [[sensorische zenuwcel]]len, [[motorische zenuwcel]]len en [[schakelcel]]len. Sensorische zenuwcellen innerveren, zoals de naam al zegt, de sensorische waarneming van het lichaam. Dus de impulsoverdracht vanuit zintuigcellen in de [[huid]] naar het [[centraal zenuwstelsel]]. De motorische zenuwcellen innerveren de motoriek: de impulsoverdracht vanaf het denken (de [[grote hersenen]]) naar [[spieren]] en/of [[klieren]]. Alle [[actiepotentiaal|impulsen]] in het centraal zenuwstelsel worden voortgebracht door schakelcellen die zich in hun geheel in het centraal zenuwstelsel bevinden. De functie van de gliacellen is ondersteuning en verzorging van de zenuwcellen.

== Zie ook ==
* [[Baan (zenuwstelsel)]]
* [[Neuronale oscillatie]]
* [[Orthosympathisch zenuwstelsel]]
* [[Somatisch zenuwstelsel]]


{{Navigatie zenuwstelsel}}
{{Navigatie menselijke orgaansystemen}}
{{Commonscat|Nervous system}}

[[Categorie:Zenuwstelsel| ]]