Massawa: Skilnad mellom versjonar

	Massawa
Land	Eritrea
Region	Semenawi Keyih Bahri
Distrikt	Massawa distrikt
Areal	477 km²
Folketal	95 000 (2011)
Tidssone	EAT
	; Massawa; 15°36′00″N 39°26′00″E / 15.6°N 39.433333333333°E
	Kart som viser Massawa. Kart som viser Massawa.
	Wikimedia Commons: Massawa

Gå gjennom historikken

← Eldre endring

Sletta innhald Nytt innhald

VisuellWikitekst

På line

Siste versjonen frå 13. mai 2020 kl. 12:58

Massawa er ein by i regionen Semenawi Keyih Bahri ved raudehavskysten av Eritrea. Byen er den viktigaste hamna i Eritrea og ligg aust i landet. Med ein folkesetnad på cirka 95 000 er Massawa den tredje største byen i landet i areal og folkesetnad. Byen er hovudstaden i Semenawi Keyih Bahri-regionen og Massawa-distriktet. Massawa består av fastlandet og to øyar som er bundne saman med vegar. Den første av dei to øyane vert kalla Taulud. På denne øya finn ein minnesmerket etter krigen, Mariam-domkyrkja, togstasjonen, Dahlak Hotell og keisarpalasset. Den andre øya vert kalla Batse. På denne øya ligg hamna og den gamle delen av byen. Denne delen av byen er sterkt påverka av arabisk kultur og utsjånad.

Historie

Tidleg historie

Massawa var opphavleg ein liten kystlandsby, i antikken i sameksistens med Aksumriket, og han vart dominert av den nærliggjande hamnebyen Adulis, rundt 50 km i sør. Etter Aksum fall på 700-talet vart området rundt Massawa og sjølve byen okkupert av Umajjadi-dynastiet i åra frå 702 til 750. Beja-folket styrte òg Massawa som ein del av kongedømet sitt i området 740 til 1300-talet. Midri-Bahri var eit kongerike i Eritrea frå 1300-talet til 1800-talet og herska over Massawa. På denne tida vart Sheikh Hanafi-moskeen, den eldste moskeen i Eritrea, bygd på Massawa-øya. Det vart også reist fleire andre bygg i tidleg islamsk arkitektur, både i og rundt Massawa, mellom dei Dahlakøyane og Zula-halvøya.

Under osmansk styre

Eit døme på osmansk arkitektur i den gamle delen av byen

Massawa vart viktig då byen vart teke av Det osmanske riket i 1557. Tyrkarane gjorde han til hovudstaden i Habesh-provinsen. Under leiing av Özdemir Pasha gjorde osmanske troppar ein freistnad på å erobra resten av Eritrea. På grunn av den motstanden dei møtte, og dessutan det at osmanarane trong å styrkja styrkane sine i Middelhavet og på grensa mot Persarriket, sette osmanarane byen og omlandet under kontroll av ein Bellou-aristokrat underlagd den osmanske guvernøren i Suakin i dagens Sudan. Osmanarane grunnla på denne tida den gamle bydelen i Massawa på Massawa-øya og gjorde han til ei viktig hamn ved Raudehavet. Byen vart bygd i typisk islamsk osmansk arkitektur med turre korallar i vegger, tak og fundament, og dessutan importert trevyrke for bjelkar, vindaugsskodder og balkongar. Denne busetnaden og den gamle bydelen i Massawa finst framleis, etter å ha motstått både jordskjelv og krig med luftangrep.

Under egyptisk styre

I løpet av 1800-talet vart Massawa, saman med store deler av den nordaust-afrikanske kysten av Raudehavet, styrt av Egypt med osmansk samtykke.

Etter at Egypt leid nederlag ved slaget ved Gura opphøyrde den egyptiske kontrollen over hamna. Med britisk assistanse kom byen til slutt under italiensk kontroll, og vart ein del av den italienske kolonien Eritrea i 1885.

Under italiensk styre

I 1921 vart det meste av byen og hamna i Massawa øydelagde av eit større jordskjelv, og hamna var ikkje fullt reparert før i 1928. Dette hemma dei italienske planane for området, men italienarane bygde likevel ut Massawa til å verta den største og sikraste hamna på austkysten av Afrika, og den største djupvasshamna ved Raudehavet.

Under andre verdskrigen var hamna ein viktig base mot Raudehavet for aksemaktene, fram til byen kom under alliert kontroll som følgje av felttoget i Aust-Afrika.

Under etiopisk styre

Frå 1952 til 1990, då Eritrea inngjekk ein føderasjon med Etiopia, vart Massawa hovudbasen for den no nedlagde etiopiske marinen. Då Etiopia oppløyste føderasjonen og okkuperte Eritrea, utløyste dette Den eritreiske sjølvstendekrigen. I februar 1990 erobra Frigjeringsfronten til det eritreiske folket Massawa i eit overraskingsåtak (operasjon Fenkil) frå både land og sjø. Dette førte til at frigjeringsfronten kutta logistikken til den etiopiske hæren i Asmara, som etter dette var avhengig av å få forsyningar luftvegen. Den dåverande etiopiske leiaren Mengistu Haile Mariam bomba då Massawa frå lufta, noko som medførte store skadar på byen.

Eritreisk sjølvstende

Som følgje av at Eritrea vart sjølvstendig, miste Etiopia tilgjenget til havet og den etiopiske marinen vart demobilisert og til dels overteke av Eritrea.

Under Den eritreiske-etiopiske krigen var hamna ute av drift, særleg som følgje av at den eritreiske-etiopiske grensa vart stengd. Dette avskar Massawa frå det tradisjonelle innlandet sitt. Eit stort kornfartøy frå USA med 15 000 tonn naudhjelp som la til i hamna seint i 2001 var den første betydelege sendinga som vart ekspedert gjennom hamna etter utbrotet av krigen.

Venskapsbyar

Stavanger i Noreg

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Massawa» frå Wikipedia på bokmål, den 26. februar 2016.

@@ Line 1: / Line 1: @@
+{{Infoboks geografi
-'''Massawa''' er ein by i det nordlege [[Raudehavet]] ved kysten av [[Eritrea]]. Byen er den viktigaste hamna i Eritrea og ligg aust i landet. Med ein folkesetnad på cirka 95000 innbyggjarar er Massawa landet sitt tredje største by i areal og folkesetnad. Byen er hovudstaden i Den Nordlege Raudehavsregionen og distriktet. Massawa består av fastlandet og to øyar som er bunde saman med vegar.  Den første av dei to øyene vert kalla Taulud. På denne øya finn ein minnesmerket etter krigen, [[St. Mariams Katedral]], togstasjonen, [[Dahlak Hotell]] og palasset til keisaren. Den andre øya vert kalla Batse. På denne øya ligg hamna og den gamle delen av byen. Denne delen av byen er sterkt påverka av arabisk kultur og utsjånad.
+| namn = Massawa
+| namn2 =مصوع&nbsp;ባጽዕ<br />Massawa Batsi
+| kart= Map of Massawa.png
+| land = Eritrea
+| region = [[Semenawi Keyih Bahri]]
+| distrikt = [[Massawa distrikt]]
+| folketal= 95000
+| folketal_dato = 2011
+| tidssone = [[East Africa Time|EAT]]
+| posisjonskart = Eritrea
+| breddegrad = 15.609167
+| lengdegrad = 39.445278
+}}
+'''Massawa''' er ein by i regionen [[Semenawi Keyih Bahri]] ved [[Raudehavet|raudehavskysten]] av [[Eritrea]]. Byen er den viktigaste hamna i Eritrea og ligg aust i landet. Med ein folkesetnad på cirka 95&nbsp;000 er Massawa den tredje største byen i landet i areal og folkesetnad. Byen er hovudstaden i Semenawi Keyih Bahri-regionen og Massawa-distriktet. Massawa består av fastlandet og to øyar som er bundne saman med vegar.  Den første av dei to øyane vert kalla Taulud. På denne øya finn ein minnesmerket etter krigen, [[Mariam-domkyrkja]], togstasjonen, [[Dahlak Hotell]] og keisarpalasset. Den andre øya vert kalla Batse. På denne øya ligg hamna og den gamle delen av byen. Denne delen av byen er sterkt påverka av arabisk kultur og utsjånad.
 == Historie ==
@@ Line 5: / Line 19: @@
 === Tidleg historie ===
 [[Fil:Situationskaertchen_von_Massaua.jpg|mini|venstre|Historisk kart over Massawa]]
-Massawa var opphavleg ein liten kystlandsby, i antikken i sameksistens med [[Aksumriket|Kongeriket Aksum]], og han vart dominert av den nærliggande havnebyen [[:nb:Adulis|Adulis]], rundt 50 km i sør. Etter Aksums fall på 700-talet vart områdd rundt Massawa og sjølve byen okkupert av umajjadi-dynastiet i årane frå 702 til 750. Beja-folket styrde òg Massawa som ein del av kongedømmet sitt i området 740 til 1300-talet. Midri-Bahri var eit kongerike i Eritrea frå 1300-talet til 1800-talet og herska over Massawa. På denne tida vart Sheikh Hanafi-moskeen, Eritrea eldste moské, bygget på Massawa-øya, saman med fleire andre bygg i tidleg islamsk arkitektur både i og rundt Massawa, mellom dei Dahlakøyene og Zula-halvøya).
+Massawa var opphavleg ein liten kystlandsby, i antikken i sameksistens med [[Aksumriket]], og han vart dominert av den nærliggjande hamnebyen [[Adulis]], rundt 50 km i sør. Etter Aksum fall på 700-talet vart området rundt Massawa og sjølve byen okkupert av Umajjadi-dynastiet i åra frå 702 til 750. Beja-folket styrte òg Massawa som ein del av kongedømet sitt i området 740 til 1300-talet. Midri-Bahri var eit kongerike i Eritrea frå 1300-talet til 1800-talet og herska over Massawa. På denne tida vart Sheikh Hanafi-moskeen, den eldste moskeen i Eritrea, bygd på Massawa-øya. Det vart også reist fleire andre bygg i tidleg islamsk arkitektur, både i og rundt Massawa, mellom dei Dahlakøyane og Zula-halvøya.
 === Under osmansk styre ===
 [[Fil:Massawa,_Eritrea_(Ottoman_architecture).jpg|mini|Eit døme på osmansk arkitektur i den gamle delen av byen]]
-Massawa vart viktig då byen vart teke av [[Det osmanske riket|Det osmanske rike]] i 1557. Tyrkerne gjorde han til hovudstaden i Habesh-provinsen. Under leiing av [[Özdemir Pasha]] gjorde osmanske troppar eit forsøk på å erobra resten av Eritrea. På grunn av den motstanden dei møtte, og dessutan at osmanerne trong å forsterka styrkane sine i Middelhavet og på grensa mot [[Persarriket]], sette osmanarane byen og omland under kontroll av ein Bellou-aristokrat underlagt den osmanske guvernøren i Suakin i dagens [[Sudan]]. Osmanarane grunnla på denne tida den gamle bydelen i Massawa på Massawa-øya og gjorde han til ei viktig hamn ved Raudehavet. Byen vart bygd i typisk islamsk osmansk arkitektur med tørre korallar i vegger, tak og fundament, og dessutan importert trevirke for bjelkar, vindauge-skodder og balkongar. Denne busetnaden og den gamle bydelen i Massawa finst enno den dag idag, etter å ha motstått både jordskjelv og krig med luftangrep.
+Massawa vart viktig då byen vart teke av [[Det osmanske riket]] i 1557. Tyrkarane gjorde han til hovudstaden i Habesh-provinsen. Under leiing av [[Özdemir Pasha]] gjorde osmanske troppar ein freistnad på å erobra resten av Eritrea. På grunn av den motstanden dei møtte, og dessutan det at osmanarane trong å styrkja styrkane sine i Middelhavet og på grensa mot [[Persarriket]], sette osmanarane byen og omlandet under kontroll av ein Bellou-aristokrat underlagd den osmanske guvernøren i Suakin i dagens [[Sudan]]. Osmanarane grunnla på denne tida den gamle bydelen i Massawa på Massawa-øya og gjorde han til ei viktig hamn ved Raudehavet. Byen vart bygd i typisk islamsk osmansk arkitektur med turre korallar i vegger, tak og fundament, og dessutan importert trevyrke for bjelkar, vindaugsskodder og balkongar. Denne busetnaden og den gamle bydelen i Massawa finst framleis, etter å ha motstått både jordskjelv og krig med luftangrep.
 === Under egyptisk styre ===
@@ Line 15: / Line 29: @@
 I løpet av 1800-talet vart Massawa, saman med store deler av den nordaust-afrikanske kysten av Raudehavet, styrt av [[Egypt]] med osmansk samtykke.
-Etter Egypts nederlag ved [[slaget ved Gura]] opphøyrde den egyptiske kontrollen over hamna. Med [[Storbritannia|britisk]] assistanse kom byen til slutt under italiensk kontroll, og vart ein del av den italienske kolonien Eritrea i 1885.
+Etter at Egypt leid nederlag ved [[slaget ved Gura]] opphøyrde den egyptiske kontrollen over hamna. Med [[Storbritannia|britisk]] assistanse kom byen til slutt under italiensk kontroll, og vart ein del av den italienske [[kolonien Eritrea]] i 1885.
 === Under italiensk styre ===
-I 1921 vart det meste av byen og hamna i Massawa øydelagt av eit større jordskjelv, og hamnene var ikkje fullt reparert før i 1928. Dette hemma dei italienske planane for området, men italienerne bygde likevel ut Massawa til å verta den største og sikraste hamna på austkysten av Afrika, og den største djupvannshamna ved Raudehavet.
+I 1921 vart det meste av byen og hamna i Massawa øydelagde av eit større jordskjelv, og hamna var ikkje fullt reparert før i 1928. Dette hemma dei italienske planane for området, men italienarane bygde likevel ut Massawa til å verta den største og sikraste hamna på austkysten av Afrika, og den største djupvasshamna ved Raudehavet.
-Under [[Andre verdskrigen|andre verdskrig]] var hamna ein viktig base for aksemaktene mot Rødehavet, fram til han fall under [[Dei allierte under den andre verdskrigen|alliert]] kontroll som følgje av felttoget i Aust-Afrika.
+Under [[andre verdskrigen]] var hamna ein viktig base mot Raudehavet for aksemaktene, fram til byen kom under [[Dei allierte under den andre verdskrigen|alliert]] kontroll som følgje av felttoget i Aust-Afrika.
 === Under etiopisk styre ===
-Frå 1952 til 1990, då Eritrea inngjekk ein føderasjon med Etiopia, vart Massawa hovedbasen for den no nedlagde etiopiske marinen. Då Etiopia oppløyste føderasjonen og okkuperte Eritrea, utløyste dette [[Den eritreiske sjølvstendekrigen.]] I februar 1990 erobra [[Frigjeringsfronten til det eritreiske folket]] Massawa i eit overraskingsangrep ([[operasjon Fenkil]]) frå både land og sjø. Dette førde til at frigjøringsfronten kutta logistikken til den etiopiske hæren i [[Asmara]], som etter dette var avhengig av å få forsyningar luftvegen. Den dåverande etiopiske leiaren [[:nb:Mengistu_Haile_Mariam|Mengistu Haile Mariam]] bomba då Massawa bomba frå lufta, noko som medførde betydeleg skadar på byen.
+Frå 1952 til 1990, då Eritrea inngjekk ein føderasjon med Etiopia, vart Massawa hovudbasen for den no nedlagde etiopiske marinen. Då Etiopia oppløyste føderasjonen og okkuperte Eritrea, utløyste dette [[Den eritreiske sjølvstendekrigen]]. I februar 1990 erobra [[Frigjeringsfronten til det eritreiske folket]] Massawa i eit overraskingsåtak ([[operasjon Fenkil]]) frå både land og sjø. Dette førte til at frigjeringsfronten kutta logistikken til den etiopiske hæren i [[Asmara]], som etter dette var avhengig av å få forsyningar luftvegen. Den dåverande etiopiske leiaren [[Mengistu Haile Mariam]] bomba då Massawa frå lufta, noko som medførte store skadar på byen.
 === Eritreisk sjølvstende ===
-Som følgje av Eritreas sjølvstende, mista Etiopia tilgjenget til havet og den etiopiske marinen vart demobilisert og til dels overteke av Eritrea.
+Som følgje av at Eritrea vart sjølvstendig, miste Etiopia tilgjenget til havet og den etiopiske marinen vart demobilisert og til dels overteke av Eritrea.
-Under [[Den eritreiske-etiopiske krigen]] var hamna ute av drift, særleg som følgje av at den eritreiske-etiopiske grensa vart stengt, noko som avskar Massawa frå dei tradisjonelle innlanda sitt. Eit stort kornfartøy frå USA med 15 000 tonn nødhjelp, som la til i hamna seint i 2001, var den første betydelege sendinga som vart ekspedert gjennom hamna etter utbrotet av krigen.
+Under [[Den eritreiske-etiopiske krigen]] var hamna ute av drift, særleg som følgje av at den eritreiske-etiopiske grensa vart stengd. Dette avskar Massawa frå det tradisjonelle innlandet sitt. Eit stort kornfartøy frå USA med 15&nbsp;000 tonn naudhjelp som la til i hamna seint i 2001 var den første betydelege sendinga som vart ekspedert gjennom hamna etter utbrotet av krigen.
 == Venskapsbyar ==
-* [[Stavanger]]{{Flagg|Noreg}}
+* [[Stavanger]] i Noreg
 ==Kjelder==
@@ Line 38: / Line 52: @@
  </div>
-{{opprydding}}
+{{autoritetsdata}}
 [[Kategori:Byar i Eritrea]]
+[[Kategori:Hamnebyar ved Raudehavet]]