Ans 1490
Istòria
modificar1491 : conversion au crestianisme dau manikongo Nzinga Nkuwu que venguèt Joan Ièr de Kòngo. Una partida importanta de l'ostau reiau e deis elèits dau país l'imitèt.
1492 : dins la Peninsula Iberica, capitulacion de Granada (3 de genier) que foguèt annexada per Castelha. Aquò marquèt la disparicion dau darrier reiaumes musulmans de la region e la fin de la Reconquista.
1492 : consequéncia de la presa de Granada per leis Espanhòus, lei Rèis Catolics decidèron de renfòrçar sa politica de lucha còntra leis infidèus installats dins sei reiaumes. Ordonèron ansin l'expulsion dei Judieus (31 de març).
1492 : descubèrta dau continent american per una expedicion espanhòla dirigida per Cristòl Colomb.
1493 : dins l'Empèri Songai, revòuta dau governaire Askia Muhammad còntra lo poder. Sostengut per lei mitans religiós conservators ostils au rèi Sonni Baro, prenguèt lo poder a l'eissida de la batalha d'Anfao (12 d'abriu). Fondèt ansin la dinastia Askia[1].
1493 : dins l'Empèri Inca, assassinat de Tupac Yupanqui que foguèt victima dei complòts tròp nombrós que minavan la cort de Cuzco dempuei d'annadas. Foguèt remplaçat per son fiu Huayna Capac.
1493-1496 : segonda expedicion de Cristòl Colomb. Marquèt lo començament de la colonizacion d'America per leis Europèus qu'obliguèron leis indigèns de pagar de tributs regulars d'aur e de coton. Aquò entraïnèt una revòuta, durament reprimida, en 1495.
1494 : a la demanda dei rèis d'Espanha e de Portugau, lo papa Alexandre VI instaurèt un limit de partiment dau mond entre lei doas monarquias 370 lègas a l'oèst dau Cap Verd. Dich tractat de Tordesillas, aquel acòrdi foguèt pas reconegut per leis autrei poissanças europèas.
1494 : en Africa Orientala, mòrt dau negus Eskender que foguèt tuat durant una batalha còntra leis estats musulmans de la region. Son fiu, Amda Seyon II, foguèt rapidament reversat per son oncle Naod que capitèt de restablir la patz amb lo Sultanat d'Adel. L'emir d'Harrar assaièt de perseguir lo combat mai foguèt aisament vencut.
1497 : conquista de Melilla per Espanha.
1497 : descubèrta de Tèrranòva per l'explorator italian, au servici d'Anglatèrra, John Cabot.
1498 : succès de l'expedicion de Vasco de Gama que capitèt de passar lo sud dau continent african e d'agantar la peninsula indiana. Aquò anava permetre de durbir de liasons maritimas comercialas entre Portugau e Índia.
Cultura
modificarSciéncias e tecnicas
modificar1490 : descripcion dau principi de la capillaritat per lo sabent e artista italian Leonardo da Vinci (1452-1519).
1492 : invencion dau glòbe terrèstre per lo navegaire alemand Martin Behaim (1459-1507).
1494 : en Venècia, publicacion e impression de Summa de arithmetica, geometria, de proportioni et de proportionalita escrich per lo matematician italian Luca Pacioli (vèrs 1445-1517). Èra un resumit de l'ensemble dei conoissenças matematicas dau periòde, especialament en algèbra, e conoguèt un succès important. Inaugurèt tanben la comptabilitat.
1496 : publicacion d'un commentari de la teoria de Ptolomèu escrich per lo sabent alemand Regiomontanus (1436-1476). Dich Epytoma Joannis de Monte Regio in Almagestum Ptolomei, aqueu tractat favorizèt la difusion de la conoissença dau sistèma de Ptolomèu en Euròpa e sa revision dins lo corrent dau sègle seguent per Nicolau Copernic (1473-1543).
Decès
modificar- Amda Seyon II, negus d'Etiopia.
- Carles VIII, rèi de França.
- Eskender, negus d'Etiopia.
- Johannes Ockeghem, musician francoflamenc.
- Johannes Widmann, matematician alemand.
- Tupac Yupanqui, emperaire inca.