[go: nahoru, domu]
Przejdź do zawartości

Maria Skłodowska-Curie: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 31.178.243.205 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Michał Sobkowski.
M.Bucka (dyskusja | edycje)
89 edycji
m nazwa właściwa : Królestwo Polskie
Linia 8: Linia 8:
|podpis = Marie Curie Skłodowska Signature Polish.svg
|podpis = Marie Curie Skłodowska Signature Polish.svg
|data urodzenia = [[7 listopada]] [[1867]]
|data urodzenia = [[7 listopada]] [[1867]]
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]], [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Kongresowe]]
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]], [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwo Polskie]]
|imię przy narodzeniu =
|imię przy narodzeniu =
|data śmierci = [[4 lipca]] [[1934]]
|data śmierci = [[4 lipca]] [[1934]]

Wersja z 02:55, 19 lut 2015

Maria Skłodowska-Curie
{{{alt grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia

7 listopada 1867
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1934
Passy, Francja

Przyczyna śmierci

aplazja szpiku[1]

Miejsce spoczynku

Panteon

Zawód, zajęcie

fizyk, chemik

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Paryski

Małżeństwo

1895–1906: Pierre Curie

Dzieci

Irène Joliot-Curie
Ève Curie

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Maria Salomea Skłodowska-Curie[a] (urodzona 7 listopada 1867 w Warszawie, zmarła 4 lipca 1934 w Passy) – fizyczka, chemiczka, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla[2].

W 1891 roku, Maria Skłodowska wyjechała z Polski (Królestwa Polskiego) do Paryża, by tam kontynuować studia na Sorbonie (na ziemiach polskich w XIX wieku kobiety nie mogły studiować, a i we Francji było to rzadkością[3]); następnie rozwinęła tam swoją karierę naukową. Była prekursorką nowej gałęzi chemii – radiochemii. Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Z jej inicjatywy prowadzono także pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 roku z chemii za wydzielenie czystego radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych. Jest jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych[b]. Jest ona też jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług na polu naukowym.

Żona Pierre’a Curie, matka Ève Curie i Irène Joliot-Curie.

Życiorys

Drzewo genealogiczne

 
 
 
Józef Skłodowski
 
 
 
Salomea z Sagtyńskich Skłodowska[4]
 
 
Feliks Boguski
 
 
 
Maria Zaruska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Władysław Skłodowski
 
 
 
 
 
 
 
 
Bronisława Boguska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zofia
 
Bronisława Dłuska
 
Józef
 
Helena Szalay
 
Maria Skłodowska-Curie
 
 
 
Pierre Curie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Frédéric Joliot-Curie
 
 
 
Irène Joliot-Curie
 
 
 
Ève Curie-Labouisse
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Michel Langevin
 
 
 
Hélène Langevin-Joliot
 
 
 
Pierre Joliot
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yves Langevin
 
 
 
laureaci Nagrody Nobla
odznaczeni Legią Honorową

Dzieciństwo i młodość w Polsce

Władysław Skłodowski oraz, od lewej, Maria, Bronisława, Helena, 1890

Maria Skłodowska urodziła się w Warszawie (wtedy znajdującej się w Królestwie Polskim, będącym częścią Imperium Rosyjskiego) jako piąte i ostatnie dziecko w znanej rodzinie nauczycielskiej, wywodzącej się z drobnej szlachty. Jej ojciec Władysław, pochodził z rodziny, która miała prawo do posługiwania się herbem Dołęga, zaś matka z rodziny z herbem Topór[5]. Dziadek Józef Skłodowski był szanowanym lubelskim pedagogiem. Ojciec Władysław Skłodowski był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem kolejno dwóch warszawskich gimnazjów męskich, zmuszony przez władze carskie prowadził również w domu stancję dla chłopców. Matka Bronisława Boguska, była przełożoną warszawskiej pensji dla dziewcząt z dobrych domów. Oboje rodzice wychowywali swoje dzieci w duchu głębokiego patriotyzmu. Rodzeństwem Marii byli: Zofia (1861–1876), Józef (1863–1937) – znany warszawski lekarz, Bronisława (1865–1939) – lekarka i działaczka społeczna i Helena (1866–1961) – nauczycielka. Kiedy Maria miała 9 lat, najstarsza siostra Zofia zmarła na tyfus. Z kolei dwa lata później, gdy Maria miała 11 lat zmarła jej matka, która od lat chorowała na gruźlicę. Ojciec był ateistą, matka zaś głęboko wierzącą katoliczką. Po śmierci siostry i matki, Maria również została ateistką[6]. Według innych źródeł była agnostyczką[7].

Gdy Maria miała 10 lat rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt, którą wcześniej prowadziła jej matka. Następnie kształciła się w III Żeńskim Gimnazjum Rządowym, które ukończyła w 1883 roku ze złotym medalem. Kolejny rok spędziła na wsi u ziemiańskiej rodziny jej ojca, gdzie regenerowała siły fizyczne i psychiczne po bolesnych przeżyciach związanych ze śmiercią matki i siostry. Po powrocie do Warszawy udzielała korepetycji z matematyki, fizyki, języków obcych (znała polski, rosyjski, niemiecki, angielski, francuski)[8]. W Warszawie Maria poznała Bronisławę Piasecką – nauczycielkę, którą przepełniały idee pozytywizmu. Pod jej wpływem Maria wraz z siostrami – Bronią i Helą wstąpiły na Uniwersytet Latający. Był to czas, kiedy młode Skłodowskie poznały wybitnych profesorów, którzy przekazali im zakazaną przez władzę wiedzę.

Kamienica Łyszkiewicza przy ul. Freta 16 w Warszawie, miejsce urodzenia Marii Skłodowskiej. Od 1967 siedziba muzeum noblistki

Zafascynowane nauką, Maria i Bronia zawarły umowę, w myśl, której najpierw na studia do Paryża wyjedzie starsza z nich, a młodsza będzie pracować w kraju na jej utrzymanie. Po zakończonych studiach we Francji, Bronia miałaby utrzymywać Marię[9]. W związku z tym została guwernantką najpierw w prawniczej rodzinie z Krakowa, a następnie u ziemiańskiej rodziny Żorawskich, mieszkających w majątku ziemskim w Szczukach. Tam Maria uczyła dwie córki Żorawskich, a w wolnych chwilach, za zgodą Żorawskiego uczyła wiejskie dzieci czytania, pisania i liczenia; działalność ta była zabroniona i bardzo surowo karana przez carskie władze.

W Szczukach Maria poznała syna Żorawskich, Kazimierza, wtedy młodego studenta matematyki. Młodzi zakochali się w sobie i dość szybko zaręczyli. Rodzice Kazimierza jednak stanowczo odrzucili pomysł ślubu ich syna z ubogą guwernantką, a sam Kazimierz nie potrafił się im przeciwstawić. Upokorzona Maria pracowała w Szczukach jeszcze piętnaście miesięcy. Żyjąc nadzieją na małżeństwo, raz jeszcze spotkała się z Kazimierzem w Zakopanem w 1891 roku. Jednak potwierdziło ono tylko obawy Marii, że do małżeństwa nie dojdzie. Ostatecznie zerwała znajomość z młodym Żorawskim[10]. W 1889 roku upokorzona i odtrącona Maria, po czterech latach żalu, bólu, samotności i ciężkiej pracy powróciła do Warszawy. Tutaj zaczęła uzupełniać swoją wiedzę z chemii i fizyki w laboratoriach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa przy Krakowskim Przedmieściu. Pomagał jej cioteczny brat Józef Boguski, były asystent Dymitra Mendelejewa oraz chemik Napoleon Milicer, były współpracownik Roberta Bunsena. To właśnie ci uczeni nauczyli młodą Skłodowską analizy chemicznej, którą później mogła wykorzystać przy pracach umożliwiających jej wyizolowanie radu i polonu.

Na początku 1890 roku, zgodnie z wcześniejszą umową, Bronisława, która kilka miesięcy wcześniej poślubiła Kazimierza Dłuskiego (także lekarza), zaprosiła ją do swojego paryskiego mieszkania, oferując pełne utrzymanie. Maria jeszcze przez rok się wahała, dokształcała, udzielała korepetycji, aż na początku 1891 roku zdecydowała się wyjechać do Paryża[11].

Studia na Sorbonie i Pierre Curie

Karta tytułowa pracy doktorskiej Marii Skłodowskiej-Curie z 1903

Maria Skłodowska rozpoczęła naukę na Sorbonie w listopadzie 1891 roku. Jako przedmiot studiów wybrała matematykę i fizykę. Jej nauczycielami akademickimi byli Paul Appel, Henri Poincaré oraz Gabriel Lippmann – wybitni uczeni o światowej sławie. Życie i czas w Paryżu Maria dzieliła pomiędzy naukę i grę w amatorskim teatrze. To właśnie w czasie studiów podczas jednego z przedstawień pt. „Polska, która kruszy kajdany” poznała i zaprzyjaźniła się z 7 lat starszym pianistą – Ignacym Janem Paderewskim[12]. 28 lipca 1893 roku otrzymała licencjat z fizyki z pierwszą lokatą, a rok później licencjat z matematyki z drugą lokatą.

Po ukończonych studiach, Gabriel Lippmann pomógł Marii otrzymać stypendium naukowe nad badaniami naukowymi związanymi z magnetycznymi właściwościami różnych rodzajów stali. W tym samym czasie Maria poznała u prof. Józefa Wierusza-Kowalskiego skromnego naukowca – Pierre’a Curie[13]. Był on o osiem lat starszy od Marii, był wspólnie z bratem Jacques’m odkrywcą piezoelektryczności, autorem „prawa Curie” i zasady symetrii, konstruktorem piezokwarcu i „wagi Curie”[14]. Maria i Pierre szybko znaleźli wspólne tematy do rozmów. 26 lipca 1895 roku Maria Skłodowska i Pierre Curie zawarli cywilny związek małżeński bez obrączek i księdza. Podczas ceremonii towarzyszyła im tylko najbliższa rodzina i kilku przyjaciół. W podróż poślubną pojechali na rowerach – prezencie ślubnym od jednego z przyjaciół[15].

Odkrycie polonu i radu[16]

Pierre Curie

W 1896 roku Henri Becquerel (1852–1908), fizyk francuski, rozpoczął badania nad solami uranu (siarczanem potasu-uranylu K2[UO2(SO4)2](H2O)2), które wykazują silną fosforescencję. 2 marca 1896 roku na posiedzeniu Akademii Nauk ogłosił, że minerał zawierający uran emituje nowe, nieznane promieniowanie bez uprzedniego naświetlania. Becquerel przeprowadził kilka doświadczeń, na podstawie których stwierdził m.in. że uran i jego związki chemiczne w stanie krystalicznym, rozpuszczone czy też stopione samorzutnie emitują promieniowanie, które zaczernia kliszę fotograficzną, jonizuje powietrze i przenika przez nieprzezroczyste ciała. Ponadto stwierdził (błędnie), że promieniowanie uranowe jest zbliżone właściwościami do zwykłego światła i podobnie jak ono ulega odbiciu, załamaniu i polaryzacji. Z końcem roku 1897 Maria Skłodowska-Curie poszukując tematu do rozprawy w celu uzyskania stopnia doktora podjęła pierwsze badania naukowe z promieniami Becquerela[17].

W tym samym roku, 12 września przyszła na świat pierwsza córka Marii i Pierre’a – Irène, późniejsza laureatka Nagrody Nobla z chemii (była drugą kobietą wyróżnioną tą nagrodą z chemii).

Maria podejmując prace naukowe nad promieniowaniem odkrytym przez Becquerela zastosowała przede wszystkim zamiast kliszy fotograficznej używanej przez uczonego bardzo czuły elektrometr. Dzięki tej modyfikacji stwierdziła, że natężenie promieni Becquerela zależy od zawartości uranu w próbce i jest do niej proporcjonalne. To spostrzeżenie umożliwiło jej wyciągniecie słusznego wniosku, że jest ono właściwością atomową uranu. Kolejnym osiągnięciem Marii było udowodnienie, że poza uranem także tor emituje promieniowanie[18]. Następnie Maria Curie dowiodła, że emisja promieniowania niektórych minerałów zawierających uran (blenda smolista, chalkolit czy autunit) jest znaczne silniejsza niż wynikałoby to z zawartości uranu w ich składzie. Ponieważ znała skład chemiczny chalkolitu [Cu(UO2)2(PO4)2·(8–12)H2O] stwierdziła, że tylko uran jest pierwiastkiem promieniotwórczym w tym minerale. Wysunęła więc słuszną hipotezę, że minerał ten musi zawierać domieszkę nowego, nieznanego pierwiastka chemicznego. Maria otrzymała w laboratorium chalkolit i udowodniła tym samym, że syntetyczny chalkolit emituje słabsze promieniowanie. Był to dowód eksperymentalny na istnienie nowego pierwiastka chemicznego. Do badań Marii dołączył Pierre Curie. Małżonkowie Curie opracowali metodę wskaźników promieniotwórczych, dzięki czemu określili zdolność promieniowania nowego pierwiastka. Za pomocą przemian chemicznych otrzymali nowy, nieznany dotąd pierwiastek chemiczny. 18 lipca 1898 roku przedstawili dzieło naukowe, w którym donosili o odkryciu polonu (symbol Po, liczba atomowa 84), pierwiastka nazwanego na cześć Polski. Na kolejny sukces małżonkowie Curie nie musieli zbyt długo czekać. 26 grudnia 1898 roku wspólnie z Gustawem Bémontem donieśli o odkryciu kolejnego pierwiastka chemicznego – radu (symbol Ra, liczba atomowa 88).

Maria z mężem w laboratorium.

Małżonkowie Curie zbadali promieniowanie emitowane przez rad i polon, stwierdzając m.in., że związki promieniotwórcze świecą, sole radu wydzielają ciepło, zabarwiają porcelanę i szkło, promieniowanie przechodzi przez powietrze i pewne ciała, że może przekształcić tlen cząsteczkowy (O2) w ozon (O3). Pierre Curie poddał swoje ramię kilkugodzinnemu działaniu radu, a powstałą trudno gojącą się ranę obserwował i opisał. Za swoje prace małżonkowie Curie zostali wyróżnieni licznymi nagrodami m.in. Plante, Lacaze, Gegner, Osiris, Medalem Davy. W 1903 roku Maria przedstawiła tezy swojej rozprawy doktorskiej pt. „Badanie ciał radioaktywnych”[19]. W sierpniu tego roku urodziła drugą córkę, która zmarła po porodzie[20].

W roku 1903 Maria i Pierre Curie otrzymali wspólnie z Becquerelem Nagrodę Nobla z fizyki. 6 grudnia 1904 roku Maria urodziła druga córkę, Ewę – przyszłą biografkę matki, pianistkę i działaczkę pokojową.

Śmierć Pierre’a Curie

W czwartek, 19 kwietnia 1906 roku Pierre Curie wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziałów Nauk Ścisłych zginął potrącony przez konny wóz ciężarowy; miał wtedy 47 lat. Zrozpaczona Maria przez rok prowadziła tzw. „Dziennik żałobny”, w którym opisywała ból, żal i pustkę, jaka jej pozostała po śmierci ukochanego męża, przyjaciela, towarzysza[21]. W maju 1906 roku, 38-letnia Maria dostała katedrę fizyki po mężu. Pierwszy wykład prowadziła 5 listopada 1906 roku. Została tym samym pierwszą kobietą profesorem na paryskiej Sorbonie.

Druga Nagroda Nobla i skandal z Paulem Langevinem

Maria Skłodowska-Curie wśród innych wielkich uczonych początku XX wieku podczas I konferencji Solvayowskiej w Brukseli w 1911 r. (m.in. Wien, Einstein, Maurice de Broglie – brat Louisa de Broglie, Nernst, Planck, Poincaré, Rutherford); pierwszy z prawej: Paul Langevin; drugi z prawej: Albert Einstein

Po śmierci Pierre’a Maria oddała się całkowicie pracy: otrzymała rad w stanie metalicznym, opracowała i udoskonaliła metody izolowania i otrzymywania nowych substancji, podała definicję międzynarodowego wzorca radu. Brała także czynny udział w konferencjach i spotkaniach międzynarodowych m.in. w konferencji Solvaya. Wspólnie z grupą przyjaciół stworzyła szkołę, gdzie dzieci uczono w nowatorski sposób (w laboratoriach, muzeach, teatrach). W 1911 roku Maria zgłosiła swoją kandydaturę do Francuskiej Akademii Nauk, niestety przepadła w głosowaniu. Warto w tym miejscu podkreślić, że Maria była laureatką Nagrody Nobla, trzykrotną laureatką Akademii Nauk w Paryżu, posiadała doktoraty honorowe uniwersytetów m.in. w Edynburgu, Genewie, Manchesterze, była członkiem Akademii Nauk w Petersburgu, Bolonii, Pradze, członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie. Przezwyciężyły jednak seksistowska postawa wobec kobiet, ksenofobiczna postawa wobec cudzoziemców[22]. Pierwszą kobietę członkowie Akademii Nauk przyjęli ponad pół wieku później, w 1962 roku. Była nią Marguerite Perey, doktorantka Marii Skłodowskiej-Curie.

Wkrótce po porażce w Akademii ujawniony został romans Marii Skłodowskiej-Curie z fizykiem francuskim Paulem Langevinem, który trwał około roku, w latach 1910–1911. Langevin był żonaty i porzucił swoją rodzinę[23]. Maria Skłodowska-Curie w oczach prasy, zwłaszcza brukowej, była osobą rozbijającą rodzinę Langevinów, w dodatku była od Paula o 4 lata starsza, a poza tym była cudzoziemką. Michel Langevin, wnuk Paula, ożenił się wiele lat później z Hélène Joliot, wnuczką Marii Skłodowskiej-Curie. Oboje byli, podobnie jak ich rodzice i dziadkowie, naukowcami (w ich przypadku – fizykami nuklearnymi). Hélène Langevin-Joliot jest obecnie emerytowaną dyrektorką badań w Centre national de la recherche scientifique w Paryżu.

Jako że Maria była zdeklarowaną niewierzącą i pochodziła z Polski, która dla większości Francuzów była utożsamiana z bliżej nieokreślonym terytorium pod berłem rosyjskiego cara, gdzie znaczny procent ludności stanowili Żydzi – snuto przypuszczenia, że jest Żydówką (co w tamtych czasach było w ksenofobicznych kręgach Francji uważane za mocno podejrzane – nie ucichły bowiem jeszcze resentymenty, które kilkanaście lat wcześniej doprowadziły do sprawy Dreyfusa), pomimo że w rzeczywistości pochodziła ze szlacheckiego polskiego rodu Dołęga-Skłodowskich, a w dzieciństwie została ochrzczona w wierze katolickiej. Domniemania paryskich brukowców oparte były na tym, że Maria Skłodowska-Curie nosiła po babce drugie imię Salomea, które w Polsce było popularnym imieniem chrześcijańskim, zaś we Francji kojarzyło się z Salomé, używanym przez Żydówki.

7 listopada 1911 roku Szwedzka Akademia Nauk przyznała Marii drugą, tym razem samodzielną Nagrodę Nobla z chemii. Została pierwszym człowiekiem wyróżnionym tą Nagrodą dwukrotnie i pierwszą kobietą laureatką Nagrody w dziedzinie chemii.

Instytut Radowy

Dyplom Nagrody Nobla z 1911 roku
Plik:Marie Curie Polish coin 1967.jpg
Moneta 10 złotowa upamiętniająca stulecie urodzin Marii Curie przypadające w 1967 roku

Po otrzymaniu drugiej Nagrody Nobla, Maria przekonała rząd Francji do przeznaczenia środków na budowę prywatnego Instytutu Radowego – Institut du Radium (obecnie Institut Curie), który został wzniesiony w 1914 r. i w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny. Instytut ten stał się kuźnią noblistów – wyszło z niego jeszcze czworo laureatów nagrody Nobla, w tym córka Marii Skłodowskiej-Curie, Irène, i zięć Frédéric Joliot-Curie. W Instytucie prowadzono podstawowe prace i badania nad promieniotwórczością i radioizotopami[24].

I wojna światowa

Gdy 1 sierpnia 1914 roku wybuchła I wojna światowa, siedemnastoletnia Irène i dziesięcioletnia Ève przebywały z dala od Paryża i matki. Były na wakacjach w l’Arcouest pod opieką przyjaciół Marii. Maria Skłodowska-Curie pozostała w Paryżu, by strzec Instytutu Radowego i próbki radu. Rząd ogłosił, że rad znajdujący się w Instytucie Radowym stanowi dobro narodowe i należy go ochronić. Uczona wywiozła rad na czas wojny do Bordeaux[25]. Maria nie mogąc służyć Polsce, postanowiła służyć Francji. Zebrała aparaty rentgenowskie z paryskich pracowni i zorganizowała specjalne samochody z aparaturą tzw. „małe Curie”, były to pionierskie działania badań lekarskich, diagnostyki zdrowia[26]. Dzięki jej pracy i wytrwałości można było wykonywać zdjęcia rentgenowskie w polowych warunkach, bardzo często w pobliżu ostrzału. Marii towarzyszyła Irène, która razem z matką szkoliła techników radiologów. Ta działalność obu pań Curie uratowała wielu żołnierzy od pewnej śmierci.

W lipcu 1916 roku, jako jedna z pierwszych kobiet, zrobiła prawo jazdy, by móc prowadzić samochód[27]. 

Czasy powojenne

W maju 1921, dzięki amerykańskiej dziennikarce Marii Meloney (nazywanej przez przyjaciół Missy), Maria wraz z córkami wyruszyła w podróż do Stanów Zjednoczonych, gdzie dzięki zbiórce pieniędzy wśród polonii amerykańskiej oraz amerykańskich milionerów otrzymała pieniądze na zakup grama radu do Instytutu Radowego. Oprócz wymarzonego grama radu Maria dostała dodatkową gotówkę na wyposażenie laboratorium. Kluczyk do szkatułki z cennym radem wręczył Marii Prezydent USA Warren Harding[28].

W 1926 roku Irène poślubiła Frédérica Joliot. Małżeństwo Joliot-Curie dokonało w 1934 roku wielkiego odkrycia – sztucznej radioaktywności, za co w 1935 roku otrzymali Nagrodę Nobla z chemii. Pod koniec lat dwudziestych zdrowie Marii Skłodowskiej-Curie zaczęło się coraz bardziej pogarszać. Maria zaczęła tracić słuch i wzrok[29]. W 1929 roku Maria Meloney zaprosiła Marię Curie jeszcze raz do Stanów Zjednoczonych. Tym razem za zebrane pieniądze Maria kupiła gram radu dla Instytutu Radowego w Warszawie (obecnie Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie). Kluczyk do szkatułki z radem wręczył tym razem Prezydent USA Herbert Hoover[30]. Maria przekazała bezcenny dar swojej siostrze Bronisławie. Szpital został otwarty przez obie siostry w maju 1932 roku. W 1934 roku Maria zaczęła czuć się coraz gorzej: miała wysoką temperaturę, pojawiły się dreszcze. Lekarze zdiagnozowali grypę, później gruźlicze zmiany w płucach. Zaproponowali wyjazd do sanatorium. Maria wraz z córką Ewą jako pielęgniarką wyjechała do sanatorium Sancellemoz w Passy. Tam na miejscu lekarze znaleźli prawdziwą przyczynę osłabienia Marii – złośliwą anemię (miała także chorobę popromienną wywołaną przez promieniowanie jonizujące) o przebiegu piorunującym. Maria Skłodowska-Curie zmarła tam 4 lipca 1934 roku. Pogrzeb odbył się 6 lipca 1934 roku w gronie rodziny i najbliższych przyjaciół. Maria spoczęła obok Pierre’a na cmentarzu w Sceaux. 20 kwietnia 1995 roku szczątki Marii i Pierre’a Curie zostały przeniesione do Panteonu w Paryżu.

Wyróżnienia i nagrody

Maria Skłodowska-Curie odznaczona została Orderem Narodowym Legii Honoru. Uhonorowana została również doktoratami honorowymi:

Upamiętnienie

Memorabilia
Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej w Warszawie w parku u zbiegu ulicy Wawelskiej i ulicy Marii Skłodowskiej-Curie
Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej w Warszawie przy ul. Kościelnej
Tablica pamiątkowa przy ul. Krakowskie Przedmieście 66
Pomnik Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Awers medalu poświęconego Marii Curie-Skłodowskiej (proj. W. Gosławska)
Rewers medalu poświęconego Marii Curie-Skłodowskiej (proj. W. Gosławska)
Mural na dawnym budynku Instytutu Radowego przy ulicy Wawelskiej w Warszawie
Mural „Urodziłam się w Warszawie” na Powiślu
Pomnik na placu przed rektoratem Uniwersytetu w Lublinie

Filmy o życiu uczonej

Do tej pory powstało kilka filmów biograficznych o Marii Skłodowskiej-Curie:

Filmy inne

  • Młody Einstein (ang. Young Einstein) – w komedii Yahoo Seriousa z 1988 w postać Marii Skłodowskiej-Curie (zupełnie oderwaną od prawdy historycznej, choć rzeczywiście spotkali się) wcieliła się Odile Le Clezio.

Sztuki teatralne

Patronat szkół

Maria Skłodowska-Curie jest patronką wielu placówek naukowych i edukacyjnych w Polsce i we Francji. Między innymi:

 Z tym tematem związana jest kategoria: Polskie licea ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie.

Pomniki, monety oraz banknoty okolicznościowe i inne

  • Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
    Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
  • Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
    Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
  • Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
    Symboliczny grób uczonej Marii Skłodowskiej-Curie w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie
  1. ↑ Maria Skłodowska-Curie podpisywała się w różny sposób. Jako: Marie Curie, Madame Curie, Marie Curie-Sklodowska, Marie Sklodowska-Curie, Madame Pierre Curie. Na dyplomie Nagrody Nobla z 1903 roku widnieje podpis Marie Curie, zaś z 1911 Marie Sklodowska Curie. W Polsce prawidłowo podaje się najpierw nazwisko panieńskie, a następnie męża stąd Maria Skłodowska-Curie. We Francji zwyczaj jest odwrotny, dlatego Maria Curie-Skłodowska (w podobny sposób podpisywała się jej córka Irene Joliot-Curie, a nie Curie-Joliot).
  2. ↑ Dwie nagrody Nobla dostali też: Linus Pauling, ale jedną pokojową i jedną z chemii; John Bardeen – dwukrotnie z fizyki, Frederick Sanger – dwukrotnie z chemii.
  1. ↑ Sławomir Zagórski, Marek Krzysztof Janiak: Istniejemy także dzięki promieniowaniu. Gazeta Wyborcza, 2011-08-12. [dostęp 2011-08-12]. (pol.).
  2. ↑ nobelprize.org.
  3. ↑ We Francji, pierwszą kobietą, która otrzymała dyplom uniwersytecki była Julie Daubié (1824-1874), w 1861 roku (zob. Armelle Le Bras-Chopard, Janine Mossuz-Lavau, Les femmes et la politique, L’Harmattan, 1997, s. 27). Polska jako kraj będący w XIX wieku pod zaborami zależała w tej kwestii od decyzji poszczególnych zaborców lub od niezależnych inicjatyw społecznych. I tak, w 1868 roku w Krakowie otworzono Wyższe Kursy dla Kobiet, jednak pierwsze pełnoprawne studentki mogły zapisać się na Uniwersytet Jagielloński dopiero w 1894 roku (Kazimiera Bujwidowa przeprowadziła w okresie poprzedzającym to wydarzenie akcję wysyłania podań przez chcące się uczyć kobiety). Warszawski Uniwersytet Latający działający od 1885 roku był od początku otwarty dla kobiet. Na Uniwersytecie Warszawskim kobiety mogły studiować dopiero od 1915 roku (zob. Małgorzata Fuszara, „Kobiety wobec uniwersyteckiej edukacji. Wypisy z historii i kilka uwag na temat współczesności”, uniGENDER 1/2006 (2)). Zob. też Jan Hulewicz, Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków, 1939.
  4. ↑ Janusz Kędracki: Znalazł grób babki podwójnej noblistki. Gazeta.pl Kielce, 2010-07-23. [dostęp 2012-02-05].
  5. ↑ Małgorzata Sobieszczak-Marciniak: Maria Skłodowska-Curie, Kobieta wyprzedzająca epokę. str. 12; Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. fot. 1 i 2.
  6. ↑ Ève Curie: Maria Curie. str. 40.
  7. ↑ Robert William Reid: Marie Curie. London: Collins, 1974, s. 19. ISBN 0-00-211539-5. Cytat: Unusually at such an early age, she became what T. H. Huxley had just invented a word for: agnostic.
  8. ↑ Ève Curie: Maria Curie. str. 72.
  9. ↑ Ève Curie: Maria Curie. str. 69-71.
  10. ↑ Françoise Giroud, Maria Skłodowska-Curie, s. 34; Denis Brian, Rodzina Curie, s. 38-39.
  11. ↑ Ève Curie: Maria Curie. str. 95-98.
  12. ↑ Giroud, op. cit., s. 42.
  13. ↑ Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 21-22; Giroud, op. cit., s. 48-49.
  14. ↑ Giroud, op. cit., s. 52-53/.
  15. ↑ Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 21-23.
  16. ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski: Promieniotwórczość odkrywana na raty. Wiedza i Życie 4/1998.
  17. ↑ Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 27.
  18. ↑ Równocześnie z Marią, ale niezależnie od niej odkrycia tego dokonał także niemiecki uczony Gerhardt Carl Schmidt (1865–1949). Opublikował to odkrycie dwa miesiące przed Marią.
  19. ↑ Giroud, op. cit., s. 109-110.
  20. ↑ Giroud, op. cit., s. 114.
  21. ↑ Susan Quinn, Życie Marii Curie, s. 327-351.
  22. ↑ Józef Hurwic, Maria Skłodowska-Curie i promieniotwórczość, s. 75-77.
  23. ↑ Quinn, op. cit., s. 419-472.
  24. ↑ Giroud, op. cit., s. 194; Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 41; Małgorzata Sobieszczak-Marciniak: Maria Skłodowska-Curie, Kobieta wyprzedzająca epokę. str. 108-123.
  25. ↑ Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 44; Giroud, op. cit., s. 197-198.
  26. ↑ Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. str. 46-49.
  27. ↑ http://www.gazetapetersburska.org/node/1288
  28. ↑ Giroud, op. cit., s. 219-236.
  29. ↑ Giroud, op. cit., s. 245.
  30. ↑ Giroud, op. cit., s. 252-255.
  31. ↑ Komunikaty – MNiSW.
  32. ↑ Madame Curie (1943).
  33. ↑ Filmweb.pl.
  34. ↑ filmpolski.pl: W STULECIE WIELKIEJ UCZONEJ.
  35. ↑ filmpolski.pl: MARIA SKŁODOWSKA-CURIE (Grabowski Stanisław).
  36. ↑ „Marie Curie” (1977).
  37. ↑ Filmweb.pl.
  38. ↑ filmpolski.pl: MARIE CURIE. UNE FEMME HONORABLE.
  39. ↑ filmpolski.pl: MARIA.
  40. ↑ filmpolski.pl: MARIA SKŁODOWSKA-CURIE (Rączkowski Bohdan).
  41. ↑ filmpolski.pl: MARIA (2011).
  42. ↑ filmpolski.pl: Śladami Marii Skłodowskiej-Curie (2011).
  43. ↑ Kazimierz Braun – Pełna baza wiedzy na tematy związane z teatrem – magazyn – Culture.pl.
  44. ↑ World Science Festival | Opening Night Gala.
  45. ↑ Banknoty i monety 100 rocznica przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie.
  46. ↑ Alicja Rupinska: Uroczystość otwarcia ścieżki Edukacyjnej Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Towarzystwo Marii Skłodowskiej-Curie – w Hołdzie. [dostęp 2011-07-13].
  47. ↑ W Warszawie odsłonięto pomnik Marii Skłodowskiej-Curie. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 2014-06-04. [dostęp 2014-10-10].

Bibliografia dodatkowa

  • Ève Curie: Maria Curie. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12302-8.
  • Françoise Giroud: Maria Skłodowska-Curie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987. ISBN 83-06-01328-X. (cykl: Biografie Sławnych Ludzi)
  • Helena Bobińska: Maria Skłodowska-Curie. Czytelnik, Warszawa 1965
  • Denis Brian: Rodzina Curie. Warszawa: „Amber”, 2006. ISBN 83-241-2450-0.
  • Susan Quinn: Życie Marii Curie. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1997. ISBN 83-7180-003-7.
  • Barbara Goldsmith: Geniusz i obsesja. Wewnętrzny świat Marii Curie. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-573-9.
  • Maria Skłodowska-Curie: Autobiografia i wspomnienia o Piotrze Curie. Dom Wydawniczo-Promocyjny GAL, Warszawa 2004, ISBN 978-83-921882-8-5.
  • Eugenie Cotton: Rodzina Curie i promieniotwórczość, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.
  • Józef Hurwic: Maria Skłodowska-Curie i promieniotwórczość, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Sobkowskiej, Warszawa 2008, ISBN 83-88287-58-3.
  • Olgierd Wołczek: Maria Skłodowska-Curie, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1975.
  • Laurent Lemire: Maria Skłodowska-Curie, Świat Książki, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-494-7.
  • Jan Piskurewicz: Między nauką a polityką. Maria Skłodowska-Curie w laboratorium i w Lidze Narodów, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej–Curie, Lublin 2007, ISBN 978-83-227-2755-3.
  • Krystyna Kabzińska, Małgorzata H. Malewicz, Jan Piskurewicz, Jerzy Róziewicz: Korespondencja polska Marii Skłodowskiej-Curie. 1881–1934, Instytut Historii Nauki PAN, Polskie Towarzystwo Chemiczne, Warszawa 1994, ISBN 83-86062-10-X.
  • Jan Piskurewicz: Korespondencja Marii Skłodowskiej-Curie z uczonymi z Europy Środkowej i Wschodniej. 1904–1934, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej Curie, Lublin 1998, ISBN 83-227-1241-3.
  • Gilette Ziegler: Korespondencja Marii Skłodowskiej-Curie z córką Ireną. 1905–1934 wybór, PIW, Warszawa 1978.
  • Maria Curie i córki, Listy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2011, ISBN 978-83-245-9110-7.
  • Małgorzata Sobieszczak-Marciniak, Maria Skłodowska-Curie, Kobieta wyprzedzająca epokę, MULTICO, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7763-113-3.
  • Maria Skłodowska-Curie. Fotobiografia, Studio Emka, Warszawa 2011, ISBN 978-83-62304-36-3.
  • Shelly Emiling, Maria Skłodowska-Curie i jej córki, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7758-332-6.

Linki zewnętrzne

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Fizyka jądrowa
Rodzaje rozpadów
Emisje
Wychwyty
Reakcje wysokoenergetyczne
Nukleosynteza

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Skłodowska-Curie&oldid=41894279”